WARM, VRIJ DROOG en IETS ZONNIGER
Oktober
gaat de boeken in als een warme en vrij droge maand. Daarbij wisselde zachte en
wat frissere perioden elkaar af. Dat geldt ook voor de nachten, waarbij voor het
eerst na de zomer de temperatuur op neushoogte onder het vriespunt kwam. Tenslotte
scheen de zon iets meer dan normaal.
TEMPERATUUR
Oktober
was een zachte maand, met in De Bilt een gemiddelde etmaaltemperatuur van 12,1°C
tegen een langjarig gemiddelde van 10,9°C. Goed voor een dertiende plaats van
warmste oktobermaanden sinds 1901. Daarmee was het de derde te warme maand op
een rij, na een koude julimaand. Voor de achtste keer dit jaar verliep een
maand warmer dan het langjarig gemiddelde. Alleen de zomermaanden juni en juli
waren iets minder warm dan gebruikelijk, de overige maanden verliepen warm tot
soms recordwarm. Langs de kust was het een stuk warmer met in Vlissingen een
gemiddelde van 13,3°C gevolgd door Hoek van Holland met 13,0°C. In het
noordoosten bleef het beperkt tot gemiddeld 11,3°C in Eelde en 11,5°C in
Hoogeveen. Voor Berkel-Enschot kwam het etmaalgemiddelde uit op 12,6°C tegen
normaal 12,2°C. Overdag werd het gemiddeld 16,5°C (normaal 16,0°C) en ’s nachts
8,7°C tegen 8,3°C als normaal.
Oktober
kende een kille start met op 2 oktober maximumtemperaturen van 12 tot 13 graden;
in Deelen werd het niet warmer dan 11,7°C. De zon kwam er in de eerste twee
dagen niet aan te pas. Een dag later wel en dat zorgde dat het kwik meteen
omhoog ging naar zo’n 16 graden. Maar nu werden de nachten ook helder en koelde
het flink af tot net boven het vriespunt. Op 3 oktober werd het in Eelde 1,1°C,
op 4 oktober koelde het in de nacht in Eelde af naar 0,4°C en op 5 oktober werd
het in Twente 0,3°C. Aan de grond kwam het wel tot vorst; in Eelde daalde de
temperatuur op de 1e tot -1,3°C en in Eindhoven op de 4e en 5e tot respectievelijk
-2,5°C en -3,1°C. De dagen erna werd het overdag steeds warmer tot wel 19,7°C
op de 7e in Tilburg en Eindhoven. Vanaf de 8e begonnen de temperaturen weer te
dalen tot 10,8°C op 14 oktober. Daarmee was het de koudste oktoberdag in
Berkel-Enschot. Maar op veel andere plekken werd de 10 graden zelfs niet
gehaald. Woensdrecht had 9,9°C, Gilze-Rijen 9,6°C, Eindhoven en Volkel 9,5°C en
in Ell werd het maximaal 9,0°C. Op 11 oktober
bleef de temperatuur voor het eerst sinds 26 april overal in het land onder de
15 graden. Daarmee kwam een eind aan een periode van 167 dagen met
minstens op één van de officiële meetpunten een temperatuur van 15 graden en
meer. In de nacht naar 15 oktober brak de hemel verder open. En omdat we nog
steeds in koude lucht zaten kon de temperatuur voor het eerst dit najaar onder
het vriespunt duiken: Eelde registreerde -0,8°C. De eerste vorstdag was eerder
dan gebruikelijk, want normaal daalt het kwik gemiddeld op 23 oktober ergens in
het land tot onder nul. Aan de grond kwam het op veel plaatsen tot vorst.
Daarbij had Eelde met -2,6°C de laagste temperatuur, gevolgd door Twenthe
(-2,4°C), Leeuwarden (-2,1°C) en Hoogeveen (-1,7°C). Ook in Brabant kwam het tot
grondvorst met -0,7°C in Gilze-Rijen en -0,4°C in Volkel.
De
tweede maandhelft begon meteen warm. Een zuidoostenwind voerde vanaf het vaste
land tropische lucht aan waarin het landinwaarts tot een drietal warme dagen
kwam. Het begon op de 16e met 22,6°C in Westdorpe, een dag later 21,4°C in
Eindhoven en op 18 oktober hadden Twenthe en Hoogeveen de hoogste temperatuur
van die dag met ieder 22,3°C. Met minima tussen de 12 en 14 graden bleef het
ook ‘s nachts zacht. De dagen erna schommelde de temperatuur steeds tussen de
15 en 18 graden wat nog steeds zacht is voor de tijd van het jaar. Ook de
nachttemperaturen bleven hoog die steeds in de dubbele cijfers uitkwamen. In de
loop van 24 oktober stroomde warme lucht het land binnen. Maar voordat deze
arriveerde begon de dag mistig en koud. Het kwik zakte in Berkel-Enschot en
Tilburg naar 3,5°C en dat werd uiteindelijk de laagste minimumtemperatuur in
ons land! De Bilt had nog 4,0°C en Woensdrecht en Volkel ieder 4,2°C. Aan de
grond had het alleen in Hupsel gevroren toen de temperatuur tot -0,7°C daalde.
In Brabant bleef deze steken op 0,4°C in Gilze-Rijen en 0,5°C in Eindhoven. De
zon brandde de mist snel weg en toen kon eindelijk de warme luchtstroom op gang
komen, waardoor de 25e en 26e bijzonder zacht werden. Dat leverde op 25 oktober een datum-warmterecord op: in De Bilt
werd het 18,8°C, waarmee het record uit 1953 met 18,3°C uit de boeken
werd geschreven. Ook het landelijk record over alle stations is die dag
gebroken. Het werd in Westdorpe 20,3°C, Woensdrecht en Eindhoven 20,2°C en in
Voorschoten 20,0°C. .Dat record stond op 19,7°C en werd gemeten op deze datum
in Maastricht in 1949 en in Ell in 2013. Op 26 oktober kwam het bijna tot een
landelijk warmterecord. In Maastricht werd het 23,0°C en daarmee was het de
warmste dag van deze maand. Het record voor 26 oktober stond op 23,3°C. In
Berkel-Enschot werd het 22,4°C en dat was daar de warmste oktoberdag. Vervolgens
daalde de temperatuur daarna tot gemiddeld een graad of 15. Omdat de laatste
drie dagen alleen maar bewolking gaven werden de nachttemperaturen ook zeer
hoog en daalde niet verder dan 10 tot 12 graden.
Oktober
telde in De Bilt twee warme dagen van minstens 20 graden en dat is gelijk aan
het langjarig gemiddelde. Daarnaast kwam het daar helemaal niet tot vorst
(normaal één keer) en ook niet aan de grond op 10 cm terwijl we op vier van
zulke nachten mogen rekenen. In het oosten vroor het plaatselijk nog vijf nachten aan de grond. In Berkel-Enschot werden
vier warme dagen geteld.
NEERSLAG
Met
landelijk gemiddeld 52 mm neerslag, tegen een langjarig gemiddelde van 75 mm,
was oktober een vrij droge maand. Het minst nat was het in het noordoosten en
zuidwesten met 30 tot 40 mm. Kloosterburen noteerde 28 mm, Steenbergen 32,
Etten-Leur 37, Gieten 38 en in Nieuwegein en Ammerstol viel 39 mm. Elders viel
er zo’n 60 tot 80 mm. Zuid-Limburg, Noord-Holland en de Achterhoek waren de
natste regio’s waar meer dan 100 mm naar beneden kwam. In Bergen viel met 141
mm de meeste neerslag gevolgd door Hengelo (125), Doetichem (121), Heerlen
(117), Aalten (116) en Noorbeek met 111 mm. Het natste KNMI-station was
Maastricht (Beek) met 96 mm. In De Bilt viel 43 mm en in Berkel-Enschot werd 58
mm opgevangen. Daar viel op dertien dagen minstens één millimeter, waarbij 21
oktober de natste dag was toen 8 mm werd afgetapt. Naast regen kwam op één dag
ook onweer voor (in de nacht naar 25 oktober) en op twee dagen was sprake van
mist rondom Tilburg: 23 en 24 oktober. Berkel-Enschot was echter niet het
natste Brabantse station. Dat moeten we zoeken in Cuijck waar 72 mm viel, gevolgd
door St. Anthonis met 70 mm.
In
Drenthe arriveerde in de avond van 1 oktober een stevig neerslaggebied en
lieten de regenmeters daar flink vullen: Diever 24 mm, Hoogeveen 23 en Wijster
19 mm. Op de 9e raakten neerslaggebieden van ex-hurricane Krik nog net Limburg:
Kerkrade 52 mm, Maastricht 42 en Ysselsteyn ving nog 32 mm op. Eindhoven kwam
uit op 26 mm. In de avond van 12 oktober en nacht naar 13 oktober arriveerde een
stormdepressie op de Noordzee die de Duitse weerdienst de naam Helma had gegeven. Dit ging gepaard met
een actief koufront dat vooral in het noorden en noordwesten voor veel neerslag
zorgden en voor zware windstoten. Zo kreeg Purmerend 14 mm in de regenmeter,
Landsmeer en Dieverburg 13, Stavoren en Wijster 12 en in Hitzum viel 11 mm. Er
waren drie (meest) droge perioden; van 3 t/m 6 oktober, 14-16 oktober en van 23
t/m 26 oktober. De maand telde met verspreid over het land 10 tot 16 droge
dagen en dat is meer dan normaal. Landelijk natte dagen waren er nauwelijks,
wel viel er op de eerste dag van de maand in het midden 10 tot 15 mm en op 21
oktober zorgde een golvend koufront voor 5 tot 15 mm neerslag.
ZONNESCHIJN
De
zon scheen in deze wijnmaand gemiddeld over het land 128 uren tegen 120 normaal
en daarmee was het net nog een zonnige maand geworden. De hoeveelheid
zonneschijn was echter ongelijk verdeeld over het land. Zo was het langs de
kust een stuk zonniger dan in het zuidoosten van het land. Wijk aan Zee was de
zonnigste plaats waar de zon in totaal 139 uur scheen. Den Helder en Lauwersoog
registreerde ieder 137 zonuren en Vlissingen 136 uur. Daartegenover had Arcen
maar 106 uren zonneschijn en Ell 112. In De Bilt scheen de zon 124 uur, iets
meer dan het klimatologische gemiddelde van 119 zonuren, en in Berkel-Enschot
122 uur tegen normaal 125. Bij dat laatste station werd acht zonloze dagen
geteld en zeven zeer zonnige dagen waar de zon minstens acht uur heeft
geschenen. De maand kende twee (zeer) zonnige perioden; van 3 t/m 7 oktober en
van 22 t/m 27 oktober. Ook 11 en 15 oktober waren op de meeste plaatsen zonnig.
De eerste twee dagen van de maand, de periode van 17 t/m 21 oktober en de
laatste dagen van de maand waren juist vrij somber.
OPTISCHE
VERSCHIJNSELEN
Deze
maand was zowel het noorderlicht als een komeet zichtbaar. Aanvankelijk
stond komeet Tsuchinshan-ATLAS vlak
boven de horizon en gooide bewolking vaak roet in het eten, maar op 14 en 15 oktober was deze zichtbaar. Ook was op
10 oktober in het noorden en oosten het
noorderlicht te zien.