Het Weernieuws; Oktober 2024

 WARM, VRIJ DROOG en IETS ZONNIGER

Oktober gaat de boeken in als een warme en vrij droge maand. Daarbij wisselde zachte en wat frissere perioden elkaar af. Dat geldt ook voor de nachten, waarbij voor het eerst na de zomer de temperatuur op neushoogte onder het vriespunt kwam. Tenslotte scheen de zon iets meer dan normaal. 

TEMPERATUUR

Oktober was een zachte maand, met in De Bilt een gemiddelde etmaaltemperatuur van 12,1°C tegen een langjarig gemiddelde van 10,9°C. Goed voor een dertiende plaats van warmste oktobermaanden sinds 1901. Daarmee was het de derde te warme maand op een rij, na een koude julimaand. Voor de achtste keer dit jaar verliep een maand warmer dan het langjarig gemiddelde. Alleen de zomermaanden juni en juli waren iets minder warm dan gebruikelijk, de overige maanden verliepen warm tot soms recordwarm. Langs de kust was het een stuk warmer met in Vlissingen een gemiddelde van 13,3°C gevolgd door Hoek van Holland met 13,0°C. In het noordoosten bleef het beperkt tot gemiddeld 11,3°C in Eelde en 11,5°C in Hoogeveen. Voor Berkel-Enschot kwam het etmaalgemiddelde uit op 12,6°C tegen normaal 12,2°C. Overdag werd het gemiddeld 16,5°C (normaal 16,0°C) en ’s nachts 8,7°C tegen 8,3°C als normaal. 

Oktober kende een kille start met op 2 oktober maximumtemperaturen van 12 tot 13 graden; in Deelen werd het niet warmer dan 11,7°C. De zon kwam er in de eerste twee dagen niet aan te pas. Een dag later wel en dat zorgde dat het kwik meteen omhoog ging naar zo’n 16 graden. Maar nu werden de nachten ook helder en koelde het flink af tot net boven het vriespunt. Op 3 oktober werd het in Eelde 1,1°C, op 4 oktober koelde het in de nacht in Eelde af naar 0,4°C en op 5 oktober werd het in Twente 0,3°C. Aan de grond kwam het wel tot vorst; in Eelde daalde de temperatuur op de 1e tot -1,3°C en in Eindhoven op de 4e en 5e tot respectievelijk -2,5°C en -3,1°C. De dagen erna werd het overdag steeds warmer tot wel 19,7°C op de 7e in Tilburg en Eindhoven. Vanaf de 8e begonnen de temperaturen weer te dalen tot 10,8°C op 14 oktober. Daarmee was het de koudste oktoberdag in Berkel-Enschot. Maar op veel andere plekken werd de 10 graden zelfs niet gehaald. Woensdrecht had 9,9°C, Gilze-Rijen 9,6°C, Eindhoven en Volkel 9,5°C en in Ell werd het maximaal 9,0°C. Op 11 oktober bleef de temperatuur voor het eerst sinds 26 april overal in het land onder de 15 graden. Daarmee kwam een eind aan een periode van 167 dagen met minstens op één van de officiële meetpunten een temperatuur van 15 graden en meer. In de nacht naar 15 oktober brak de hemel verder open. En omdat we nog steeds in koude lucht zaten kon de temperatuur voor het eerst dit najaar onder het vriespunt duiken: Eelde registreerde -0,8°C. De eerste vorstdag was eerder dan gebruikelijk, want normaal daalt het kwik gemiddeld op 23 oktober ergens in het land tot onder nul. Aan de grond kwam het op veel plaatsen tot vorst. Daarbij had Eelde met -2,6°C de laagste temperatuur, gevolgd door Twenthe (-2,4°C), Leeuwarden (-2,1°C) en Hoogeveen (-1,7°C). Ook in Brabant kwam het tot grondvorst met -0,7°C in Gilze-Rijen en -0,4°C in Volkel. 

De tweede maandhelft begon meteen warm. Een zuidoostenwind voerde vanaf het vaste land tropische lucht aan waarin het landinwaarts tot een drietal warme dagen kwam. Het begon op de 16e met 22,6°C in Westdorpe, een dag later 21,4°C in Eindhoven en op 18 oktober hadden Twenthe en Hoogeveen de hoogste temperatuur van die dag met ieder 22,3°C. Met minima tussen de 12 en 14 graden bleef het ook ‘s nachts zacht. De dagen erna schommelde de temperatuur steeds tussen de 15 en 18 graden wat nog steeds zacht is voor de tijd van het jaar. Ook de nachttemperaturen bleven hoog die steeds in de dubbele cijfers uitkwamen. In de loop van 24 oktober stroomde warme lucht het land binnen. Maar voordat deze arriveerde begon de dag mistig en koud. Het kwik zakte in Berkel-Enschot en Tilburg naar 3,5°C en dat werd uiteindelijk de laagste minimumtemperatuur in ons land! De Bilt had nog 4,0°C en Woensdrecht en Volkel ieder 4,2°C. Aan de grond had het alleen in Hupsel gevroren toen de temperatuur tot -0,7°C daalde. In Brabant bleef deze steken op 0,4°C in Gilze-Rijen en 0,5°C in Eindhoven. De zon brandde de mist snel weg en toen kon eindelijk de warme luchtstroom op gang komen, waardoor de 25e en 26e bijzonder zacht werden. Dat leverde op 25 oktober een datum-warmterecord op: in De Bilt werd het 18,8°C, waarmee het record uit 1953 met 18,3°C uit de boeken werd geschreven. Ook het landelijk record over alle stations is die dag gebroken. Het werd in Westdorpe 20,3°C, Woensdrecht en Eindhoven 20,2°C en in Voorschoten 20,0°C. .Dat record stond op 19,7°C en werd gemeten op deze datum in Maastricht in 1949 en in Ell in 2013. Op 26 oktober kwam het bijna tot een landelijk warmterecord. In Maastricht werd het 23,0°C en daarmee was het de warmste dag van deze maand. Het record voor 26 oktober stond op 23,3°C. In Berkel-Enschot werd het 22,4°C en dat was daar de warmste oktoberdag. Vervolgens daalde de temperatuur daarna tot gemiddeld een graad of 15. Omdat de laatste drie dagen alleen maar bewolking gaven werden de nachttemperaturen ook zeer hoog en daalde niet verder dan 10 tot 12 graden. 

Oktober telde in De Bilt twee warme dagen van minstens 20 graden en dat is gelijk aan het langjarig gemiddelde. Daarnaast kwam het daar helemaal niet tot vorst (normaal één keer) en ook niet aan de grond op 10 cm terwijl we op vier van zulke nachten mogen rekenen. In het oosten vroor het plaatselijk nog vijf  nachten aan de grond. In Berkel-Enschot werden vier warme dagen geteld. 

NEERSLAG

Met landelijk gemiddeld 52 mm neerslag, tegen een langjarig gemiddelde van 75 mm, was oktober een vrij droge maand. Het minst nat was het in het noordoosten en zuidwesten met 30 tot 40 mm. Kloosterburen noteerde 28 mm, Steenbergen 32, Etten-Leur 37, Gieten 38 en in Nieuwegein en Ammerstol viel 39 mm. Elders viel er zo’n 60 tot 80 mm. Zuid-Limburg, Noord-Holland en de Achterhoek waren de natste regio’s waar meer dan 100 mm naar beneden kwam. In Bergen viel met 141 mm de meeste neerslag gevolgd door Hengelo (125), Doetichem (121), Heerlen (117), Aalten (116) en Noorbeek met 111 mm. Het natste KNMI-station was Maastricht (Beek) met 96 mm. In De Bilt viel 43 mm en in Berkel-Enschot werd 58 mm opgevangen. Daar viel op dertien dagen minstens één millimeter, waarbij 21 oktober de natste dag was toen 8 mm werd afgetapt. Naast regen kwam op één dag ook onweer voor (in de nacht naar 25 oktober) en op twee dagen was sprake van mist rondom Tilburg: 23 en 24 oktober. Berkel-Enschot was echter niet het natste Brabantse station. Dat moeten we zoeken in Cuijck waar 72 mm viel, gevolgd door St. Anthonis met 70 mm. 

In Drenthe arriveerde in de avond van 1 oktober een stevig neerslaggebied en lieten de regenmeters daar flink vullen: Diever 24 mm, Hoogeveen 23 en Wijster 19 mm. Op de 9e raakten neerslaggebieden van ex-hurricane Krik nog net Limburg: Kerkrade 52 mm, Maastricht 42 en Ysselsteyn ving nog 32 mm op. Eindhoven kwam uit op 26 mm. In de avond van 12 oktober en nacht naar 13 oktober arriveerde een stormdepressie op de Noordzee die de Duitse weerdienst de naam Helma had gegeven. Dit ging gepaard met een actief koufront dat vooral in het noorden en noordwesten voor veel neerslag zorgden en voor zware windstoten. Zo kreeg Purmerend 14 mm in de regenmeter, Landsmeer en Dieverburg 13, Stavoren en Wijster 12 en in Hitzum viel 11 mm. Er waren drie (meest) droge perioden; van 3 t/m 6 oktober, 14-16 oktober en van 23 t/m 26 oktober. De maand telde met verspreid over het land 10 tot 16 droge dagen en dat is meer dan normaal. Landelijk natte dagen waren er nauwelijks, wel viel er op de eerste dag van de maand in het midden 10 tot 15 mm en op 21 oktober zorgde een golvend koufront voor 5 tot 15 mm neerslag. 

ZONNESCHIJN

De zon scheen in deze wijnmaand gemiddeld over het land 128 uren tegen 120 normaal en daarmee was het net nog een zonnige maand geworden. De hoeveelheid zonneschijn was echter ongelijk verdeeld over het land. Zo was het langs de kust een stuk zonniger dan in het zuidoosten van het land. Wijk aan Zee was de zonnigste plaats waar de zon in totaal 139 uur scheen. Den Helder en Lauwersoog registreerde ieder 137 zonuren en Vlissingen 136 uur. Daartegenover had Arcen maar 106 uren zonneschijn en Ell 112. In De Bilt scheen de zon 124 uur, iets meer dan het klimatologische gemiddelde van 119 zonuren, en in Berkel-Enschot 122 uur tegen normaal 125. Bij dat laatste station werd acht zonloze dagen geteld en zeven zeer zonnige dagen waar de zon minstens acht uur heeft geschenen. De maand kende twee (zeer) zonnige perioden; van 3 t/m 7 oktober en van 22 t/m 27 oktober. Ook 11 en 15 oktober waren op de meeste plaatsen zonnig. De eerste twee dagen van de maand, de periode van 17 t/m 21 oktober en de laatste dagen van de maand waren juist vrij somber. 

OPTISCHE VERSCHIJNSELEN

Deze maand was zowel het noorderlicht als een komeet zichtbaar. Aanvankelijk stond komeet Tsuchinshan-ATLAS vlak boven de horizon en gooide bewolking vaak roet in het eten, maar op 14 en 15 oktober was deze zichtbaar. Ook was op 10 oktober in het noorden en oosten het noorderlicht te zien.