Het Weernieuws:

KERSTWEER 

Dit jaar krijgen we een sombere kerst voorgeschoteld. Op beide dagen overheerst de bewolking, waarbij de zon op Tweede kerstdag door de bewolking probeert heen te breken. Het blijft droog bij temperaturen van rond de 10 graden en dat is veel te zacht voor deze feestdagen waar een graad of 6 normaal is. 

KERSTWEER 2023 - recordwarm

Vorig jaar werden warmterecords gebroken met kerst. Het begon al met de warmste Eerste kerstdag ooit waargenomen. Daarbij kijken we naar de gemiddelde etmaaltemperatuur en dus niet naar de hoogste maximumtemperatuur. Gemiddeld over 24 uur kwamen we uit op 12,0°C en deze werd waargenomen in Westdorpe. Hiermee werd het record uit 1983, met op 25 december een gemiddelde van 11,4°C en geregistreerd in Volkel, naar de tweede plaats verdreven. Het was overal zeer zacht, want op maar liefst negen stations werd dit record gebroken. Ook in onze regio, want Gilze-Rijen, Tilburg en Berkel-Enschot kwamen allemaal uit op gemiddeld 11,6°C. Maar dat is nog niet alles, want kijken we naar zowel Eerste als Tweede kerstdag samen dan werd kerst 2023 zelfs de op één na warmste ooit waargenomen. De Bilt zag het op de 25e namelijk 12,5°C worden en een dag later 11,3°C. Gemiddeld over die kerstdagen is dat 11,9°C.

Eerste kerstdag was in Berkel-Enschot regenachtig bij 12,8°C, maar Tweede kerstdag gaf opklaringen in de ochtend en was het de hele dag droog bij 11,1°C. Laat op de avond ging de temperatuur van Tweede kerstdag flink onderuit en begon het zelfs te vriezen. Zoals in Eelde (-0,5°C) en in Deelen (-0,2°C). Oorzaak waren de opklaringen die we in onze regio in de ochtend hadden gekregen en die langzaam naar het noorden trokken. 

KERSTWEER 2011-2022

Ook twee jaar geleden was het een groene kerst. Temperaturen lagen op beide dagen in 2022 zo rond de 10 graden en van vorst was geen sprake. Daarbij verliep Eerste kerstdag nat en regende het tot in de avond wat bijna 9 mm opleverde. Een dag later bleef, het op een enkel buitje na, droog. Daarbij zagen we in de middag zelfs nog opklaringen verschijnen en scheen de zon in totaal bijna twee uur. In 2021 was de kerst winters. Precies tijdens de kerstdagen stroomde vanuit het noordoosten namelijk koude lucht het land binnen. De hoogste temperatuur werd op Eerste kerstdag dan ook niet overdag gemeten, maar al in de kerstnacht: Berkel-Enschot noteerde 5,9°C en zakte overdag op 25 december naar 1 tot 2 graden. Daarna daalde de temperatuur alleen maar. In de avond dook de temperatuur zelfs onder het vriespunt en tegen middernacht werd de laagste temperatuur van die dag gemeten en dat was -1,9°C. Ondertussen nam de wind overdag flink toe, waardoor het ijs en ijskoud werd. De gevoelstemperaturen lagen ’s avonds in Midden-Brabant op -6 graden, maar in het noordoosten waar het al matig vroor kwam deze op sommige plaatsen al op -12 graden uit. En in de nacht naar Tweede kerstdag werd het met die wind nog kouder tot -15 graden! Het KNMI gaf dan ook een weerwaarschuwing uit in die regio voor extreme kou. In de weerhut zakte de temperatuur in Nieuw-Beerta tot -8,7°C en daarmee was het de laagste temperatuur van december 2021. En voor dat weerstation is het op twee na laagste minimumtemperatuur op 26 december ooit gemeten sinds 1950. In Tilburg vroor het ook, maar tot maximaal -3 graden. Een ijskoud begin dus van Tweede kerstdag en vooral in het noorden van het land. De Waddeneilanden meldden op Tweede kerstdag om 10:00 uur nog een gevoelstemperatuur van -11 tot -12 graden. Zowel op Eerste als Tweede kerstdag bleef het in grote delen van Groningen, Drenthe en Friesland dan ook de hele dag vriezen. Daarbij was Eelde op 25 december de koudste plaats, waarbij het overdag niet warmer werd dan -1,8°C en een dag later bleef het kwik steken in Nieuw Beerta en Lauwersoog met ieder -1,0°C. Kortom, ijsdagen met kerst. 

Vier jaar geleden kende kerst 2020 twee gezichten: een zonnige en droge Eerste kerstdag gevolgd door een sombere Tweede kerstdag met motregen overgaand in buien. Daarbij lagen de temperaturen op normale waarden voor de tijd van het jaar. In 2019 waren beide dagen somber en nat. De zon hadden we niet gezien en er viel neerslag. Op Eerste kerstdag viel er van tijd tot tijd buien. Hierdoor werd het zo vochtig dat in de nacht en ochtend van Tweede kerstdag mist ontstond. Deze ging over in laaghangende bewolking, gevolgd door regen in de avonduren wat in Berkel-Enschot nog 4 mm opleverde. Daarnaast was het zacht met bijna 10 graden op de 25e. Een dag later was het met 6 graden wat frisser. In 2018 keerde tijdens de kerstdagen het droge en koude weer terug. Want de dagen ervoor was het behoorlijk zacht. In Brabant werd bij de start van de winter de op één na warmste 21e december ooit geregistreerd met 13 tot 14 graden. Nu moesten we het doen met kwikstanden van 7 graden op Eerste kerstdag en slechts 4 graden een dag later. Daarbij vroor het in de ochtend op beide kerstdagen licht. Het bleef droog en de zon zagen we alleen op 25 december. Kerst 2017 liet een wisselend weerbeeld zien. Van een overwegend droge, zachte Eerste kerstdag gingen we naar een onstuimige en frisse Tweede kerstdag. Net als in 2015 en 2016 verliep de kerst zacht, waarbij op 25 december het kwik naar de 9 graden ging. Maar van zonneschijn was geen sprake. Een dag later was het een graad of 7 en kwam de zon in de loop van de ochtend al door. Het was voor het gevoel echter wel fris als gevolg van de stevige wind die waaide. In 2016 waren de kerstdagen eveneens onstuimig, grijs, nat en zacht. Met een stevige wind uit het zuidwesten werd namelijk zeer warme en vochtige lucht aangevoerd. In De Bilt en Tilburg werd het zelfs de op twee na warmste kerst ooit waargenomen met op Eerste en Tweede kerstdag respectievelijk 11,7°C en 11,8°C. Heel bijzonder is dat deze kwikstanden niet overdag werden gemeten, maar die van 25 december op het einde van de avond en die van 26 december aan het begin van de nacht. 

Het jaar daarvoor, in 2015, werd op 25 december de hoogste maximumtemperatuur gemeten ooit sinds 1901. De Bilt noteerde op Eerste kerstdag een maximum van 14,0°C en op Tweede kerstdag 14,4°C. Op de tweede plaats staat 1997 met 12,8°C, gevolgd door 2023 met 12,5°C, 2016 met 11,7°C en 1974 toen het 11,5°C werd. December 2015 was al een lenteachtige maand en de warmste sinds 1706 en de kerstdagen deden daar ook aan mee. Het weerbeeld was verschillend op beide dagen. Op Eerste kerstdag was het somber en nat met wat lichte regen, maar een dag later was het droog en zonnig en scheen de zon 5 uur lang in Berkel-Enschot. Met temperaturen van 13,6°C en 14,6°C was het ook in onze regio de zachtste kerst ooit. 

In 2014 verliep Eerste kerstdag nat met een aantal buien in de middag. In de nacht naar de 26e vielen er opnieuw een paar, maar overdag bleef het droog. Met kwikstanden van 7 en een dag later van 5 graden was het een normale kerst. Op 27 december viel regen die in de nacht overging in sneeuw. Er viel zoveel sneeuw dat aan het begin van de avond in Berkel-Enschot een sneeuwdek van 11 cm werd gemeten. Net te laat dus om de kerstdagen van 2014 wit te laten verlopen. Vervolgens 2013, waarbij kerst precies tussen twee stormdepressies in viel. Daardoor was het zowel vóór als ná de kerstdagen onstuimig met veel regen en wind. We zagen het aan de barometer die in de nacht van 24 op 25 december daalde naar 983 hPa en dat is zeer laag. Maar tijdens de feestdagen zelf was het best aardig weer. Het werden zelfs de beste dagen van die week. Na de storm in de nacht van 23 op 24 december (IJmuiden meldde een zware storm, windkracht 10, en Vlieland had windstoten van orkaankracht met 119 km/u) was het uitwaaien richting kerstavond. Zowel op Eerste als Tweede kerstdag nam de wind steeds meer af en bleef het droog. Af en toe zagen we zon nog doorkomen en de temperaturen lagen tussen de 7 en 9 graden. Na de kerst kregen we de volgende storm over ons heen met veel regen en wind. In 2011 en 2012 overheerste de bewolking tijdens de kerstdagen, waaruit wat regen of een enkele bui viel en de temperaturen rond de 10 graden schommelden. De zon liet zich af en toe zien, maar het grijze weer had de overhand. In 2012 speelde de wind ook een rol en was matig tot vrij krachtig, vooral op Eerste kerstdag. Sinds 2010 zijn de kerstdagen allemaal normaal tot zacht verlopen, maar daarvoor was het koud. 

WITTE KERST

Wat een belevenis in 2010: een echte Witte Kerst en de mooiste ooit met 16 cm aan sneeuwdek bij een temperatuur van rond het vriespunt overdag. Die sneeuw viel overigens ruim een week van te voren. Berkel-Enschot registreerde in de avond van 19 december al 14 cm wat uitgroeide tot maximaal 16 in de ochtend van 24 december. Op 23 en 24 december sneeuwde het langdurig in vooral het zuidoostelijk deel van het land. Op veel plaatsen viel 5 tot soms ruim 10 cm sneeuw extra wat daar een sneeuwdek opleverde van 30 tot 40 cm! De stevige wind veroorzaakte plaatselijk stuifsneeuw en veel overlast. Kerst verliep in het grootste deel van het land wit. In De Bilt was het daarmee de 8e Witte Kerst sinds 1901. Nadeel was wel dat de grens tussen vorst en dooi tijdens de kerstdagen over het land pendelde wat leidde tot gladheid door ijzel en winterse buien. 

Net als in 2010 mocht 2009 ook een Witte Kerst bijschrijven, alleen was deze zeer omstreden. Het was ontzettend spannend of het toen ging lukken. Dat kwam niet alleen door de invallende dooi, maar vooral door het criteria waarop gemeten moesten worden. De meesten gingen ervan uit dat de waarnemingsperiode voor een Witte Kerst ligt tussen 7.00 uur op Eerste kerstdag en 19.00 uur op Tweede kerstdag. Indien dit inderdaad aangehouden zou worden dan zou het niet gehaald zijn. In ieder geval zeker niet in Berkel-Enschot, waar op het einde van middag sprake was van een gebroken sneeuwdek. De officiële criteria van het KNMI die geldt voor een Witte Kerst is dat alleen op beide kerstochtenden er een gesloten sneeuwdek moet zijn. In de ochtend van Tweede kerstdag lag er in onze regio nog een gesloten sneeuwdek van 1,5 cm. Aangezien daar op Eerste kerstdag ook al 6 cm lag, kon ook Berkel-Enschot in 2009 toch een Witte Kerst bijschrijven. Een mooie kerst was het echter niet in 2009. In de kerstnacht trad vooral in de noordoostelijke helft van het land gladheid op door ijzel. Op de ochtend van Eerste kerstdag werd het in vrijwel het hele land glad door opvriezing en sneeuw. Een gebied met sneeuwval trok op de ochtend van Eerste kerstdag over het land zodat velen wakker werden met sneeuw. Dat leverde opnieuw een aantal centimeters op. De sneeuw ging over in regen waarna het in een groot deel van het land geruime tijd regende (Tilburg 11 mm). Op Tweede kerstdag was het zonnig, maar gladheid in de ochtend zorgde opnieuw voor problemen. 

WARM

Rond de kerst treedt normaal gesproken een stijging van de temperatuur op, wat ook wel kerstdooiweer wordt genoemd. Zo was in 1977 de vooravond van kerst voorjaarsachtig met in ons land temperaturen van 15 à 16 graden. Meestal ligt de temperatuur op deze dagen tussen 5 en 10 graden en sinds 1901 werd het in De Bilt op de Eerste kerstdag achttien keer minstens 10 graden. Zoals in 2002 toen De Bilt op 25 december 11,1°C noteerde en een dag later werd het zelfs 11,2°C. In 2012 en 2011 was het respectievelijk 10,5°C en 10,6°C. De warmste Eerste kerstdag was die van 2015 toen het kwik naar de 14,0°C ging. De laatste keer was vorig jaar: 12,5°C. De op één na warmste Eerste kerstdag beleefden we in 1997 toen in De Bilt een temperatuur van 12,8°C werd gemeten; in Woensdrecht en Oost-Maarland werd het zelfs 14,5°C. Maar 2023 spande dus de kroon en werd kerstmis de allerwarmste ooit waargenomen met een gemiddelde over 24 uur van 12,0°C en deze werd waargenomen in Westdorpe. Hiermee werd het record uit 1983, met op 25 december een gemiddelde van 11,4°C en geregistreerd in Volkel, naar de tweede plaats verdreven. Het was overal zeer zacht, want op maar liefst negen stations werd dit record gebroken. Ook in onze regio, want Gilze-Rijen, Tilburg en Berkel-Enschot kwamen allemaal uit op gemiddeld 11,6°C. Maar dat is nog niet alles, want kijken we naar zowel Eerste als Tweede kerstdag samen dan werd kerst 2023 zelfs de op één na warmste ooit waargenomen. De Bilt zag het op de 25e namelijk 12,5°C worden en een dag later 11,3°C. Gemiddeld over die kerstdagen is dat 11,9°C. 

KOUD

Kerstdagen met vorst zijn in de minderheid: negen keer bleef het in De Bilt sinds 1901 op Eerste kerstdag de hele dag vriezen (voor het laatst in 1994), terwijl Tweede kerstdag veertien maal een zogenaamde ijsdag was. Zeven keer waren allebei de kerstdagen ijsdagen en dat gebeurde voor het laatst in 1970. Strenge vorst van minstens 10 graden vorst is in 60 jaar met kerst niet meer voorgekomen. De laatste keer gebeurde in 1964: in De Bilt werd het op Eerste en Tweede kerstdag respectievelijk -11,4°C en -12,2°C gemeten, maar overdag kwam het kwik boven nul uit. Bovendien viel toen 10 tot 15 centimeter sneeuw en voor het vierde achtereenvolgende jaar kon er met kerst op natuurijs geschaatst worden. Voor schaatsers was vooral 1961 fraai: na strenge vorst in de nacht bleef het op beide kerstdagen enkele graden vriezen bij zonnig weer en met weinig wind. Het ijs lag er goed bij. In 1938 ging Nederland met kerst massaal op de schaats: het vroor matig tot streng, de zon scheen volop en er lag een dik pak sneeuw. De temperatuur kwam toen in De Bilt op Tweede kerstdag niet hoger dan -4,6°C, de laagste middagtemperatuur ooit met kerst gemeten. In 2021 had De Bilt met -4,6°C de koudste nacht van Eerste kerstdag sinds 1996 toen het kwik zakte naar -6,7°C. 

NEERSLAG

Slecht weer was het op Eerste kerstdag 1947, toen viel in De Bilt 29 mm en een dag later nog eens 13. Tweede kerstdag 1985 viel totaal in het water met 36 mm regen in 17 uur tijd. Ook in 2022 en 2023 hadden we natte voeten. Vanaf het middaguur begon het twee jaar geleden te regenen en duurde tot in de avond. Dit leverde De Bilt nog 9 mm op. Vorig jaar was het helemaal kletsnat wat de hele dag gepaard ging met lichte (mot)regen. Dit leverde in De Bilt nog 17 mm, Berkel-Enschot had 21,5 mm. Vanaf 1906 zijn in De Bilt slechts 30 Eerste kerstdagen droog verlopen. 

IJZEL

In 1994 was kerst voor het eerst in bijna tien jaar winters met 's ochtends matige vorst. Die kerst is de geschiedenis ingegaan als Gladde Kerst. Vooral op de avond van Eerste kerstdag viel regen op een bevroren ondergrond (ijzel) waardoor de wegen ijsbanen werden. Zo'n spekgladde kerst hadden we ook in 1933, maar toen waren de gevolgen natuurlijk minder ernstig door weinig verkeer: uit de drie grote steden werden honderd ongevallen gemeld. Met kerst 1994 was het aantal ongevallen niet te tellen en vielen er twaalf doden en tientallen gewonden. De weinige sneeuw die met kerst 1995 viel gaf ook aanleiding tot verschillende ongevallen. 

ONWEER en LUCHTDRUK

In 1999 werden we in de kerstnacht wakker geschud door onweer met in totaal 12 donderslagen, waarbij de luchtdruk bijzonder laag was: 987 hPa. In de loop van Eerste kerstdag zakte deze nog verder weg tot 982 hPa. 

SNEEUW

In het jaar 2000 hadden we een perfect weerscenario voor de kerst: op kerstavond ging het lichtjes sneeuwen en dat ging bijna de gehele nacht door wat in de ochtend op Eerste kerstdag leidde tot een dun sneeuwlaagje van een halve centimeter. Daarna smolt de sneeuw op veel plaatsen weg, waardoor er tijdens die kerstdagen geen aaneengesloten sneeuwdek ontstond en dan mochten we ook niet spreken van een Witte Kerst. In 2001 viel op 24 december ook sneeuw; helaas was deze ’s avonds weer snel verdwenen. Maar twee dagen later, op Tweede kerstdag, was het raak: het sneeuwde de gehele dag wat resulteerde in een sneeuwdek van 4 cm! De laatste Witte Kerst, met op beide dagen een aaneengesloten sneeuwdek in De Bilt, maakten we in 2009 en 2010 mee; het was de zevende en achtste Witte Kerst sinds 1901. In 1985, 1986, 1993, 1995, 2000, 2001 en 2005 viel slechts op één van beide feestdagen sneeuw, die snel weer verdween. Drie jaar geleden viel er rondom Tilburg in de vroege ochtend van 25 december 2021 natte sneeuw wat geen sneeuwdek opleverde. Gelukkig liet ik op dat moment de honden uit en kon ik het allemaal waarnemen, want sneeuwval tijdens de kerstdagen blijft speciaal. In het oosten van Brabant en Limburg zorgde de sneeuwval nog wel voor een wit waasje op auto’s en gras. 

STORM

Net als een Witte Kerst, is ook een kerststorm vrij bijzonder. Sinds het begin van de metingen is het slechts 6 keer tot een kerststorm gekomen, dat is minder vaak dan een Witte Kerst. In 1999 stormde het Eerste kerstdag op de Wadden en langs de westkust. Daarbij werden zeer zware windstoten gemeten van 115 km/u. De zwaarste kerststorm ooit hadden we in 1913. Op Tweede kerstdag werd in Vlissingen een volle windkracht 10 gemeten. In 2016 kwam het net niet tot storm. Wel stond op de Wadden een stormachtige wind (windkracht 8) en kwamen zware windstoten voor van 97 km/u. 

Tenslotte wens ik iedereen weergaloze kerstdagen toe!!