Het Weernieuws: Jaar 2023

 RECORDWARM, RECORDNAT en ZEER ZONNIG

We hebben een bijzonder jaar achter de rug. 2023 Is de boeken ingegaan als het warmste én natste jaar allertijden. Normaal gesproken levert dat een somber jaar op. Integendeel, het werd een zeer zonnig jaar en dat maakt het nog specialer. Daarbij noteerde Berkel-Enschot drie hittegolven, waarbij die van september zeer uitzonderlijk is. Opvallend waren de 6 stormen die over ons land raasde en 9 keer werd er een weerwaarschuwing uitgedeeld voor extreem weer. Een prachtige weerjaar dus waar van alles in zat. 

TEMPERATUUR

Het jaar 2023 was in De Bilt met een gemiddelde etmaaltemperatuur van 11,8°C, tegen normaal 10,5°C, het warmste sinds het begin van de metingen in 1901. Tot nu toe waren 2014 en 2020 de warmste jaren met ieder een jaargemiddelde etmaaltemperatuur van 11,7°C. De laagste temperatuur werd op 1 december in Leeuwarden gemeten met -10,1°C en de hoogste temperatuur van 34,8°C werd op 9 juli in het Limburgse Arcen geregistreerd. Voor Berkel-Enschot kwam de gemiddelde etmaaltemperatuur uit op 12,5°C (normaal 11,5°C) en dat is een evenaring van het record uit 2014. Het jaar 2020 en 2022 staan daar samen op de tweede plaats met ieder 12,4°C. Overdag werd het dit jaar gemiddeld 16,7¸C (normaal 15,8) en in de nachten kwam het gemiddelde uit op 8,4°C tegen normaal 7,3°C. De hoogste temperatuur in Berkel-Enschot werd op 8 juli waargenomen toen het kwik opliep naar 35,8°C en de warmste nacht was die van 20 juni toen de temperatuur niet verder zakte dan 19,3°C. Koud was het op 25 januari toen het kwik in de middag bleef steken op 0,7°C en de koudste nacht dit jaar was op 8 februari: -4,2°C. 

Dit jaar telde maar liefst zeven warmterecords en slechts één kouderecord. Dit past in de opwarmende trend van ons klimaat, waarin de warmterecords en kouderecords elkaar niet meer in evenwicht houden. En dat zien we terug in het aantal warme en koude dagen. In totaal werden in De Bilt 41 vorstdagen geteld (normaal 53), maar geen enkele ijsdag, terwijl we toch op acht van zulke dagen mogen rekenen. In Deelen en Eelde werden 58 dagen met vorst gemeten en in Berkel-Enschot waren dat er 38. Dat het een warm jaar is geworden zien we in De Bilt aan zowel het aantal warme dagen van minstens 20 graden (117 tegen 93 als langjarig gemiddelde), als het aantal zomerse dagen van minstens 25 graden: 38 tegen normaal 28. Van dit alles kwam de temperatuur nog op vijf dagen met minstens 30 graden en dat is precies gelijk aan het normale aantal tropische dagen in een jaar. In Limburg werden in Arcen 136 warme dagen geregistreerd en in Ell 52 zomers dagen. Eindhoven had als KNMI-station het meeste aantal tropische dagen: 15. Berkel-Enschot kwam uit op 140 warme dagen, waarvan er 58 zomers waren en 18 tropisch. Voor wat betreft vorstdagen waren dat er 38. 

JANUARI

Op 1 januari werd meteen al het temperatuurrecord van zowel Nieuwjaarsdag als van de maand januari verbroken. In Eindhoven werd het namelijk16,9°C en in De Bilt 15,6°C. De eerste tien dagen van januari verliepen in De Bilt recordzacht met een gemiddelde etmaaltemperatuur van 9,3°C. Halverwege januari werd het tijdelijk weer wat kouder met ’s nachts regelmatig lichte tot matige vorst en overdag temperaturen enkele graden boven nul. Vanaf 25 januari liep de temperatuur echter geleidelijk weer op tot waarden boven normaal. De gemiddelde etmaaltemperatuur kwam uit op 5,8°C  tegen normaal 3,6°C en daarmee was het een zachte maand. 

FEBRUARI

Ook februari verliep zacht met een gemiddelde temperatuur van 5,7°C tegen normaal 3,9°C. De sprokkelmaand begon ook zacht, maar van 6 tot en met 9 februari hadden we te maken met koud weer. Halverwege de maand werd het zacht met in het zuiden van het land lokaal 15 graden. Aan het einde van de maand kwam de temperatuur opnieuw onder normaal te liggen. Echt winterweer ontbrak, al waren er wel twee koudere periodes van ongeveer vijf dagen met ’s nachts vorst. 

WINTER

De winter van 2022-2023 is goed voor een 13e plek van zachtste winter ooit, want De Bilt noteerde een gemiddelde etmaaltemperatuur van 5,1°C tegen 3,9°C. Op 29 dagen liep de temperatuur op tot minstens 10 graden tegen 18 dagen normaal, goed voor een 6e plek. Bijna één op de drie winterdagen verliepen dus zeer zacht. In Berkel-Enschot kwam de gemiddelde etmaaltemperatuur van deze winter uit op 5,0°C tegenover het langjarig gemiddelde van 4,4°C over de periode 1998-2020. Daarbij werd het overdag gemiddeld 7,6°C (normaal 7,0°C) en in de nachten was dat 2,4°C gemiddeld (normaal 1,7°C). 

MAART

Op 1 maart startte de meteorologische lente, maar wel ijskoud. Op maar liefst 13 weerstations was er ’s ochtends sprake van matige vorst, waarbij het in het oosten van het land het koudst werd: -7,6°C in Twenthe; aan de grond zelfs strenge vorst met -10,1°C in Hupsel. Een week later lagen de kwikstanden in het zuiden overdag net boven het vriespunt met in Woensdrecht 1,5°C. In Berkel-Enschot en Tilburg werd het die dag niet warmer dan 2,2°C. Op 11 maart begon het vrijwel overal te vriezen met -7,3°C in Eelde als laagste temperatuur. En toen was gedaan met de kou. Zowel overdag als in de nacht zaten we in de zachte lucht. Dit zorgde op 17 maart voor een kwikstand van 19,2°C in Tilburg. Vooral de nachttemperaturen waren erg hoog wat zelfs nieuwe warmte-dagrecords opleverden. Op 18 maart registreerde De Bilt als minimumtemperatuur 9,1°C. Op 22, 23 en 24 maart waren de minimumtemperaturen ook nog nooit eerder zo hoog sinds 1901, met respectievelijk 9,2°C, 10,5°C en 9,7°C. Kortom, vier warmterecords in deze maand. 

APRIL

Ook april begon koud, waarbij het vanaf 2 tot en met 6 april ergens wel tot lichte vorst kwam. Op 2 april werd het ’s middags in zowel Maastricht als Lauwersoog zelfs niet warmer dan 7,3°C. Op 5 april zakte het kwik in de nacht tot -5,0°C in Eelde en aan de grond daalde de temperatuur daar tot -9,0°C. Daarna wisselde koude en zachte dagen elkaar steeds af. Opvallend daarbij was dat in het noordoosten het kwik op 21 april voor het eerst dit jaar over de 20 graden ging: Eelde 20,5°C. En drie dagen later duikelden de temperaturen overal naar maximaal 11 tot 12 graden en keerde de vorst weer terug. Letterlijk wel te verstaan, want Koningsdag startte met -2,8°C in Eelde waarna onze vorst Willem-Alexander Rotterdam in trok. 

MEI

In mei zette de afwisseling van koele en warme periode gewoon door. Daarbij vroor het in de vroege ochtend van de 3e met -2,2°C in Twenthe. De volgende dag werd het ineens heel warm wat op 4 mei leidde tot de eerste officiële warme dag van het jaar met in De Bilt 22,1°C. Rondom Tilburg werd de eerste regionale zomerse dag van 25 graden geregistreerd. Op 15 mei keerde de kou weer terug van zo’n graad of 15; aan de kust werd het slechts 12 tot 13 graden. Op Hemelvaartsdag, 18 mei, bleef de temperatuur in De Bilt met 15,5°C één tiende van een graad beneden het op 1 januari (nieuwjaarsdag) gemeten maximum, toen het midden in de nacht 15,6°C werd. Het is voor het eerst sinds 1921 dat Hemelvaartsdag kouder is dan Nieuwjaarsdag. En daarna werd het opnieuw warm tot 24 graden op de 21e in Brabant. Een dag later noteerde Hupsel en Twenthe haar eerste zomers dag van 2023 met respectievelijk 25,7°C en 25,6°C. De laatste meidag was wel een bijzondere, want toen werden de hoogste temperaturen van zowel mei als de lente geregistreerd: Berkel-Enschot 26,6°C, Ell 25,8°C, Arcen 25,7°C, Gilze-Rijen 25,3°C en Eindhoven met 25,2°C. In het noorden van het land bleven de temperaturen door de stevige noordoostenwind flink achter. Op Terschelling werd het op de laatste meidag slechts 14,0°C. 

LENTE

Met een gemiddelde etmaaltemperatuur van 9,7°C tegen een langjarig gemiddelde van 9,9°C was het een koude lente. Dit kwam vooral door april, die met een gemiddelde van 8,7°C tegen normaal 9,8°C erg koud was. Maart was iets zachter dan normaal met een gemiddelde van 7,0°C tegen normaal 6,5°C. Mei week niet veel af van het langjarig gemiddelde met 13,5°C tegen normaal 13,4°C. In Berkel-Enschot kwam de gemiddelde etmaaltemperatuur van het lenteseizoen uit op 10,7°C tegen normaal (1998-2020) 11,0°C. Dus ook hier was het een kil voorjaar. Overdag werd het gemiddeld 15,4°C (normaal 16,1°C) en in de nachten was dat 6,0°C en dat is precies normaal in de regio van Tilburg. 

JUNI

Juni werd met een gemiddelde van 19,4°C tegen normaal 16,2°C de warmste sinds 1901. Maar de laagste temperatuur van deze maand en zelfs van de zomer, werd echter in deze maand geregistreerd: 4,7°C op 3 juni in Nieuw-Beerta. Voor Berkel-Enschot en Tilburg werd vanaf de 6e een regionale hittegolf ingeluid die tot en met 21 juni zou duren. Zo’n recordlange regionale hittegolf van 16 dagen in juni heeft nog nooit plaatsgevonden. Nadat op 9 juni de eerste officiële zomerse dag in De Bilt werd genoteerd kwam het direct tot een aaneengesloten en recordlange periode van 13 zomerse dagen in juni. Landelijk werd het op alle Limburgse weerstations (Maastricht, Ell en Arcen) 19 keer zomers warm. De Bilt noteerde op 11 juni ook de eerste officiële tropische dag met 30,3°C.  De laatste dagen verliepen minder warm en de zon was slechts af en toe te zien. 

JULI

Juli kende na enkele dagen een kortdurende warme periode. Op de 7e werd het tot aan de Wadden minstens 25 graden. In steden in Brabant werd het zelfs tropisch, zoals in Tilburg en Eindhoven. Op 8 juli werd vrijwel overal de 30 graden overschreden met uitzondering van de Waddeneilanden. De Bilt noteerde op deze dag de enige tropische dag met 32,2°C en daarmee was het wel meteen officieel de warmste 8 juli ooit gemeten. Met 35,8°C werd in Berkel-Enschot de hoogste temperatuur van deze zomer bereikt en tevens van dit jaar. Ook op de 9e werd het tropisch, waarbij Arcen met 34,8°C de hoogste temperatuur op een KNMI-station had. Op 11 juli werd het plaatselijk opnieuw tropisch warm, waardoor er regionaal een hittegolf tot stand kwam. Dat vond plaats in Volkel, Eindhoven, Arcen, Ell en Maastricht. Maar ook in Berkel-Enschot waar vijf zomerse dagen achtereen werden geregistreerd (7-11 juli), waarvan er maar liefst vier tropisch waren. Tijdens de week waarin de Nijmeegse 4Daagse werd gehouden daalde de temperatuur in de nachten af en toe tot beneden de 10 graden. Sommige deelnemers hadden er bij de start op de laatste dag, vrijdag 21 juli, zelfs zoveel last van dat ze met onderkoelingsverschijnselen te maken kregen. In Eelde daalde het kwik toen tot 7,0°C en in de omgeving van Nijmegen was het op dat moment een graad of 9. 

AUGUSTUS

Augustus was een koude maand. De maand begon meteen vrij koel met in de eerste negen dagen ergens wel temperaturen onder de 20 graden. Het dieptepunt was de periode 5 t/m 7 augustus toen het kwik op de 5e in Wilhelminadorp niet hoger uitkwam dan 16,9°C. Op 6 augustus werd het ‘ijskoud’, waarbij in Beek bij Maastricht de temperatuur bleef steken op 14,4°C; een landelijk kouderecord. In De Bilt werd het niet warmer dan 15,8°C en zo koud is het op deze dag nog nooit geweest. Een officieel kouderecord dus in normaal gesproken de warmste periode van het jaar zijnde de Hondsdagen (20 juli-20 augustus). Vanaf 10 augustus was het genieten geblazen en kregen we twee weken lang zomerweer. De hoogste temperatuur van de maand werd al op de 11e genoteerd met 29,4°C in zowel Nieuw Beerta als Ell. Op 25 augustus kwam er een einde aan het zomerweer en werd het geleidelijk koeler en werd het zo’n 20 tot 21 graden tot het einde van de maand. Ook de nachten werden kouder en zakte in de nacht naar 30 augustus tot 8,1°C in Woensdrecht en 8,4°C in Eelde. In Berkel-Enschot werd het 9,5°C en dat was daar de laagste minimumtemperatuur van zowel augustus als van deze zomer. 

ZOMER

Het zomerseizoen is in De Bilt op de 5e plaats gekomen van warmste zomerse ooit met een gemiddelde etmaaltemperatuur van 18,4°C tegen 17,5°C normaal. Dat hebben we alleen maar te danken aan de maand juni, want juli en augustus verliepen namelijk koud. Opmerkelijk is dat de gemiddelde minimumtemperatuur deze zomer in De Bilt zelfs recordhoog was met 13,0°C tegen 12,1°C normaal. De gemiddelde maximumtemperatuur was minder extreem met 23,2°C tegen 22,3°C normaal; goed voor een 10e plek. In Berkel-Enschot was het met een gemiddelde etmaaltemperatuur van 19,7°C een stuk warmer. Daarbij werd het in zomer overdag gemiddeld 25,1°C en in de nachten was 14,3°C gemiddeld. Over de periode 1998-2020 is normaal gesproken 24,1°C en 13,4°C het gemiddelde. 

SEPTEMBER

Wat een heet begin van de herfstmaand. Op 3 september noteerde Tilburg al 25,7°C en vanaf de 5e t/m de 11e werden in het midden en vooral zuiden van het land regelmatig tropische temperaturen bereikt. In Eindhoven werd het zelfs zes dagen achtereen tropisch warm met minstens 30 graden, waardoor een regionale hittegolf een feit werd van maar liefst negen dagen. Nog nooit eerder vond in Brabant in september én in de herfst een hittegolf plaats en het was meteen de langste ooit van ons land. Op maar liefst 12 KNMI-stations was sprake van een regionale hittegolf. Niet in De Bilt, maar die kregen wel vijf datumrecords op rij en op acht dagen werd het zomers warm van minstens 25 graden. Sinds het begin van de metingen in 1901 is zo’n lange reeks van zomerse dagen in de herfst nog nooit voorgekomen. De hoogste maximumtemperatuur van zowel september als van de herfst werd op 10 september bereikt met in Eindhoven en Ell een kwikstand van ieder 32,2°C. Kijken we naar Tilburg en Berkel-Enschot dan werd daar een hittegolf genoteerd die 10 dagen duurde (3-12 september) met 7 tropische dagen achtereen vanaf de 5e. Vanaf 13 september werden de hoge temperaturen geleidelijk getemperd. Het warme weer keerde nog even terug op 15-16 september met plaatselijk nog zomerse waarden. Maar vanaf de 17e sloeg het weer om met maximumtemperaturen rond 20 graden. De laagste maximumtemperatuur in ons land werd op 22 september gemeten. Toen werd het in Westdorpe niet warmer dan 15,4°C. Op de 23e lag het kwik met 17 graden eindelijk op normaal, maar dat duurde niet lang, want vanaf 25 september keerde het rustige nazomerweer terug met temperaturen boven de 20 graden. 

OKTOBER

Op zowel 1 als 2 oktober werd het in Berkel-Enschot zomers met 25,3°C en 26,1°C. De nacht van 2 naar 3 oktober was helemaal ongekend. Eerst koelde het nog af naar een graad of 18, maar rond vier uur stroomde zeer warme lucht het land binnen. In De Bilt werd het meer dan 20 graden en dat is daar in een oktobernacht nog nooit geregistreerd. In Tilburg steeg het kwik naar 19,2°C en het Limburgse Ell maakte het helemaal bont: 21,6°C. Daarna koelde het wat af, maar vanaf de 5e kwamen we weer boven de grens van 20 graden uit tot 23,6°C op 7 oktober en 24,5°C drie dagen later, beide waargenomen in Tilburg. Dit alles zorgde ervoor dat de eerste decade (1-10 oktober) recordwarm verliep met in De Bilt een gemiddelde temperatuur van 16,6°C tegen normaal 12,2°C. Op de 13e gebeurde iets bijzonders. Het was namelijk de 149e dag op rij met een maximumtemperatuur van 15 graden of meer in De Bilt en dat is een record. Vanaf de 14e werd het tijdelijk kouder, waarbij op 15 oktober in zowel Maastricht als Hupsel de thermometer bleef steken op 10,6°C. Vervolgens koelde het in de avond al heel snel af en daalde de temperatuur in Deelen op klomphoogte naar -0,2°C oftewel vorst aan de grond. In de daaropvolgende nacht daalde de temperatuur ook in Ell op tien centimeter hoogte tot onder nul: -1,1°C. In de nacht naar 16 oktober werd het daar met -1,5°C nog kouder. Tot en met het einde van de maand lag de temperatuur op de meeste dagen boven normaal. 

NOVEMBER

De eerste november begon boterzacht en werd meteen de warmste dag van de hele maand: Twenthe noteerde 15,8°C. Daarna werd het met dagelijks 11 tot 12 graden minder zacht. Vooral de nachten waren warm met minimumtemperaturen van 6 tot 8 en aan de kust zelfs een graad of 9. Rond 10 november kwamen we in een koudere fase terecht. Ook de nachten werden kouder, waardoor we op 12 november de allereerste vorst van het seizoen konden noteren. In het Limburgse Ell zakte de temperatuur namelijk tot -0,8°C op neushoogte. Vervolgens werd het overdag in het midden van Brabant niet warmer dan een graad of 7. Een dag later kwam zeer zachte lucht opzetten en kwam het op veel plaatsen tot meer dan 15 graden. Deze afwisseling in de temperatuur hield aan tot en met de 23e. Zo kregen we op 16 november in de ochtend te maken met vorst in Eelde (-1,5°C) en een dag later gebeurde dat in Deelen, Nieuw-Beerta, Hoogeveen, Twenthe en opnieuw Eelde. De dag van de Tweede Kamer verkiezingen op 22 november begon helemaal ijskoud. Het koudst werd het in Twenthe waar de temperatuur zakte tot -3,4°C. Aan de grond vroor het nog harder tot wel matige vorst in Twenthe: -5,4°C. De andere dagen verliepen juist erg zacht. Op 24 november kwam er plotseling een einde aan dit patroon en werd geleidelijk koudere lucht aangevoerd. De middagtemperaturen daalden geleidelijk tot maximaal 5 graden en in de nacht kwam het steeds vaker tot lichte vorst. In De Bilt vroor het op de 26e met -0,6°C voor de eerste keer en daarmee werd wel de eerste officiële vorst van het herfstseizoen gemeten. Op de laatste dag van de maand vroor het in het noorden plaatselijk zelfs matig: Leeuwarden had -5,4°C. In Eelde en Nieuw-Beerta bleef de temperatuur ook overdag plaatselijk onder nul en dan spreken we van een ijsdag, de eerste en enige van het herfstseizoen. 

HERFST

Met in De Bilt een gemiddelde etmaaltemperatuur van 12,8°C tegen een langjarig gemiddelde van 10,9°C, was de herfst uitzonderlijk zacht. Het was de op één na zachtste herfst ooit sinds het begin van de metingen, alleen in 2006 was de herfst met 13,6°C nog zachter. In Berkel-Enschot kwam het dit jaar uit op maar liefst 13,5°C (normaal 11,9°C). Deze was verdeeld over een gemiddelde middagtemperatuur van 17,5°C en in de nachten was dat 9,5°C gemiddeld, tegen normaal 15,7°C en 8,1°C. 

DECEMBER

Deze wintermaand begin meteen koud met overdag 1 tot 2 graden en de nachten verliepen met vorst. Al gelijk in de eerste decembernacht noteerden enkele stations matige vorst. Maar Leeuwarden spande de kroon en werd er zelfs strenge vorst genoteerd met -10,1°C en dat was meteen de laagste temperatuur van het jaar. Op 6 december werd het met zo’n 7 graden wat minder koud, maar een dag later was het alweer 2 tot 4 graden. Dat was tevens de laatste koude dag van de maand. Overdag werd het vaak minstens 10 graden. Zo noteerde Tilburg daarna 15 van zulke dagen, waarbij op 24 december de hoogste temperatuur werd behaald: 13,1°C. Op andere plaatsen werd het nog iets warmer, waarbij Gilze-Rijen en Westdorpe met ieder 13,6°C de hoogste temperatuur van december konden registreren. Ook de kerstdagen verliepen uitzonderlijk zacht. Het begon al met de warmste Eerste kerstdag ooit waargenomen. Gemiddeld over 24 uur kwamen we uit op 12,0°C in Westdorpe. Op maar liefst negen stations werd het oude record gebroken. Maar dat is nog niet alles, want kijken we naar zowel Eerste als Tweede kerstdag samen dan werd kerst 2023 zelfs de op één na warmste ooit waargenomen. De Bilt zag het op de 25e namelijk 12,5°C worden en een dag later 11,3°C. Gemiddeld over die kerstdagen is dat 11,9°C. Eerste kerstdag was de op twee na warmste sinds 1901 met 12,5°C in De Bilt. Op tweede kerstdag was het 11,3°C. Slechts zes keer verliep tweede kerstdag warmer. 

NEERSLAG

Het belangrijkste nieuwsfeit in dit jaaroverzicht is het neerslagrecord van 1151 mm, waarmee het record van 1109 mm uit 1998 gebroken is! Het is pas de vierde keer, sinds de start van de neerslagmetingen, dat de grens van 1000 mm gemiddeld over het land gepasseerd is. In het noordwesten en noorden viel op grote schaal 1100 tot 1300 mm en lokaal zelfs meer dan 1400 mm! Zeewolde noteerde daarmee een nieuw record voor hoogste lokale jaarsom ooit gemeten met 1488 mm en Purmerend kreeg 1439 mm in de regenmeter. Beide stations verpulverde daarmee het record van 1387 mm, gemeten in Heemstede in 1915, gevolgd door Schellingwoude met 1374 mm uit 1998. Ook in de rest van het land was het nat: Brielle 1373, Geijsteren 1364, Veenhuizen 1364 en Roden met 1360 mm. Deelen was het natste station met 1273 mm, ruim 400 mm meer dan normaal. Voor Brabant sprong St. Anthonis eruit met 1350 mm. Daarna volgen Prinsenbeek (1254) en Vught met 1217 mm. In Berkel-Enschot werd ook een nieuw neerslagrecord gevestigd sinds 1878, want dit jaar werd namelijk 1207 mm opgevangen, waarmee het jaar 2001 met 1104 mm naar de tweede plaatse werd gedreven. In het zuidwesten van het land was het minst nat met Westdorpe als droogste station: 881 mm. Monfort had 895 mm, Steenbergen 942 en Dirksland tapte 950 mm af. 

De meeste maanden verliepen dit jaar nat tot zeer nat en daarbij haalden veel maanden een top-10 notering in de lijst met natste maanden. November leverde met 153 mm de grootste bijdrage aan dit recordnatte jaar. Nog nooit verliep november natter dan dit jaar. Alleen in februari, mei, juni en september viel minder neerslag dan gemiddeld. Opmerkelijk is dat juist in dit recordnatte jaar een recordlange periode zonder regen werd genoteerd. Maar liefst 39 dagen op rij viel in mei en juni geen meetbare neerslag in De Bilt. In die periode was sprake van toenemende droogte-problematiek, maar de droogte was vanaf de tweede helft van juli voorbij. Stevige buien brachten veel regen en tussendoor was de zon alsnog veel te zien. 

Naast regen werd in Berkel-Enschot op vijf dagen hagel, één dag ijzel, 20 dagen onweer en op 27 dagen mist waargenomen. 

SNEEUW

In het zuiden van het land was het wit van 19 tot 27 januari en lag lokaal meer dan 10 centimeter. Dat begon in de nacht en vroege ochtend van 19 januari waar op de Veluwe en in het midden en oosten van Brabant 2 tot 5 centimeter sneeuw werd gemeten. De dag van 20 januari was de meest sneeuwrijke dag van deze winter. Verschillende buiengebieden trokken over het land en vooral in het midden en zuiden viel veel sneeuw. Op de Hilversumse heide kwam het tot 10 centimeter en in de Limburgse Heuvels 13 cm. Daarmee had de winter qua sneeuw zijn kruit grotendeels verschoten, want in februari kwam het alleen de eerste dag en laatste dagen van de maand lokaal tot wat (natte) sneeuw. 

Op 7 maart had vooral de zuidelijke helft met regen en sneeuw te maken. Verder naar het noorden trokken winterse buien over. Op 8 maart ontstond in het zuiden een sneeuwdek. Op veel plaatsen kwam in de ochtend tijdelijk een laagje van tussen 2 en 5 centimeter te liggen (Tilburg 3 cm). In de Limburgse heuvels groeide de sneeuwlaag tijdelijk tot 12 cm aan in Vaals en 15 cm op het Drielandenpunt. In de nacht naar de 10e sneeuwde het in het noorden en werd het daar op diverse plaatsen wit. Overdag beleefden we in Nederland een klassieke winterinval, met regen die in sneeuw overging, een tijdje veel wind en in het midden en noorden een witte wereld. Opnieuw viel 2 tot 6 cm en in het noorden lag tussen 5 en 10 cm aan sneeuwdek. In de nacht en in de vroege ochtend van de 15e trokken winterse buien over het land die het toch weer hier en daar wit maakten. Op de Vaalserberg kwam nog een laagje van 5 centimeter te liggen. 

De eerste sneeuwvlokken van de herfst werden op 25 november gespot. Op 27 november ging de regen in de Achterhoek, op de Veluwe en in de Limburgse heuvels tijdelijk over in (natte) sneeuw en zorgde regionaal voor een wit landschap. In de avond van 28 november en op 29 november trokken er talrijke winterse buien over het land, waardoor er in het oosten plaatselijk een sneeuwdek van enkele centimeters ontstond. In de middag en avond van 3 december trok een front over Nederland naar het oosten waardoor het vooral in het oosten en zuidoosten wit werd. Daar viel 2 tot 5 cm sneeuw, zoals in Warffum. In Berkel-Enschot kwam het tot een sneeuwhoogte van 1 cm en in de avond was daar nog halve centimeter van over. In het noordoosten was het zo koud dat de sneeuw tot en met de 5e bleef liggen. Ook op de Veluwe bleef plaatselijk sneeuw liggen. In het noordoosten was het op 5 december en Pakjesavond een komen en gaan van sneeuwbuien. Daar groeide het sneeuwdek van 7 cm in Veenhuizen tot 9 cm in Bovensmilde. 

Tenslotte viel rondom Tilburg dit jaar op 10 dagen sneeuw (normaal 17 dagen) wat ervoor zorgde dat deze op zes dagen bleef liggen. Daarbij werd het hoogste sneeuwdek op 20 januari gemeten met 8 cm. 

IJZEL

In de avond van 25 en de nacht naar 26 januari ging regen in de zuidoostelijke helft van Nederland gepaard met ijzel, zoals in Berkel-Enschot. 

WIND

Het kwam dit jaar zes keer tot storm in ons land, namelijk op 13 maart, 5 juli, 19 september, 2 november, 24 november en op 21 december. Het was voor het eerst sinds 2017 dat het zo vaak stormde in een jaar. En als het niet officieel tot een storm kwam, dan kon het nog wel stevig waaien. 

Zo noteerde Nieuw-Beerta op 1 februari een windstoot van 101 km/uur, maar kwam het niet tot een storm. Dat was op 13 maart wel anders toen Vlieland, de Houtribdijk en IJmuiden een uurgemiddelde hadden van windkracht 9. En daarmee was de eerste officiële storm van 2023 een feit. Berkhout noteerde met 108 km/uur de zwaarste windstoot, maar ook op andere plaatsen in het westen en noorden kwam het tot windvlagen boven de 100 km/uur. Op 1 april waaide het stevig met windstoten van 60 km/uur op de Waddeneilanden. Op 12 en 13 april stond er ook vrij veel wind, met zware windstoten in het zuidwestelijk kustgebied tot 83 km/uur in Zeeland op de 12e. Een dag later zakten deze terug tot 76 km/uur en dat is beide windkracht 9. Op 4 juli ontwikkelde zich een kleine tornado die op de lijn Beekbergen-Klarenbeek behoorlijke schade aanrichtte. Bomen waaiden om, huizen raakten beschadigd en op de A50 kwam een caravan op zijn kop terecht. Mensen in het spoor van de tornado maakten angstige momenten mee. Storm Poly kwam in de ochtend van 5 juli aan land bij de Noord-Hollandse kust, waar in IJmuiden een uurgemiddelde wind van windkracht 11 (zeer zware storm) en zeer zware windstoten tot 146 km/uur zijn gemeten. Daarmee was deze storm de zwaarste zomerstorm die ons land sinds het begin van de metingen ooit trof. Ook op andere plaatsen kwamen de windvlagen ver boven de 100 kilometer per uur. De storm trok vervolgens noordoostwaarts over het land. Vooral in Noord-Holland, het IJsselmeergebied en delen van Friesland, Drenthe en Groningen ging het flink tekeer en ontstond regionaal grote schade. Op 12 september werd een beginnende windhoos gespot in de omgeving van Amsterdam. 

Op 19 september werd aan de kust de eerste herfststorm van 2023 geregistreerd. Dat gebeurde zowel in IJmuiden als op Vlieland met zware windstoten tot 96 km/uur. In de avond van 13 oktober ging het ook flink te keer. Zo registreerde Texel een windstoot van 114 km/uur en Lauwersoog 95 km/uur. Vanaf 18 oktober trok storm Babet over de Britse Eilanden noordwaarts. In Nederland kwam het niet tot storm, maar het lagedrukgebied veroorzaakte in het hele land wel veel wind. Storm Babet zorgde twee dagen later, op 20 oktober, ook voor een uitzonderlijk sterke stormachtige oostenwind in het noorden. Dit zorgde ervoor dat veerboten van en naar Friesland uitvielen. De harde wind zorgde er namelijk voor dat het water vanaf de kustgebieden en de Waddeneilanden de zee werd opgeblazen, waardoor er lage waterstanden stonden. En wel zodanig dat veerboten er niet doorheen konden. In de nacht naar 29 oktober werd in IJmuiden windkracht 8 gemeten net als op Texel en Vlieland en dan spreken we van een stormachtige wind. Daarbij werden ook windstoten gemeten tot wel 109 km/uur in IJmuiden, en dat is kracht 11. 

In november kwam het maar liefst twee keer tot een storm. Op 2 november trok storm Ciarán over ons land. Zowel Vlissingen als Hoek van Holland kregen te maken met minstens een uur lang windkracht 9. Aan het begin van de avond sloten Texel en Vlieland zich daarbij toen de storm op de Noordzee aankwam. In IJmuiden kwam het zelfs tijdelijk tot windkracht 10. Bij dit alles werden windstoten gemeten tot 115 km/u in IJmuiden. Opvallend hierbij zijn de windstoten in Brabant en Limburg. Het gaf dan ook enorme overlast door vooral omgevallen bomen. Daarbij viel er één dode en vielen er tientallen gewonden. Zoals op de N65 bij Berkel-Enschot waar een boom op rijdende auto’s viel. De tweede storm van november diende zich aan op 24 november langs de westkust en noordkust. De zwaarste windstoot bedroeg 118 km/uur (orkaankracht) en werd gemeten in Lauwersoog. 

Op 9 december kregen we te maken met het windveld van storm Elin die gepaard ging met een enorme toename van de wind en vooral zware windstoten die in de nacht steeds erger werden. In IJmuiden kwam het even tot windkracht 9 met windstoten tot 99 km/uur, maar niet genoeg voor een storm. Texel had urenlang windkracht 8 met stoten tot 100 km/uur. Het midden van Brabant kreeg te maken met windkracht 6 en een maximale windstoot van 72 km/uur. 

Op 21 december trok storm Pia over de Noordzee naar Denemarken en daarbij kwam het in het Waddengebied tot de eerste officiële winterstorm. Deze storm werd vergezeld van felle windstoten tot wel 117 km/u op Vlieland. Dit leidde hier en daar tot schade door omgewaaide bomen en viel er één dode te betreuren. In het hele land traden zware windstoten op en in de noordelijke kustgebieden zelfs zeer zware windstoten. De meeste impact had echter de stormvloed die volgde op Pia. Hierdoor moest de Maeslantkering voor het eerst in de geschiedenis gesloten worden vanwege hoogwater. Alle keringen in Nederland waren tegelijkertijd gesloten. Het water stond aan de westkust tot in de duinen en daardoor was er sprake van flinke afslag van de duinen. Uiteindelijk kwamen we de stormvloed wel veilig door zonder grote problemen. 

LUCHTDRUK

Storm Ciarán liet de barometers op 2 november gigantisch dalen, waardoor dagrecords sneuvelden. De laagste luchtdruk werd op Vlieland gemeten met 965,3 hPa. Op de platforms op de Noordzee werd zelfs 956,2 hPa afgelezen. Maar het bleef niet alleen op deze dag, want zowel op 3, 4 als 5 november sneuvelden de luchtdrukrecords. Zo daalde het kwik in de barometer op 3 november tot 969,5 hPa op Vlieland. Vervolgens ging het luchtdrukrecord van 4 november eraan, waarbij Vlieland opnieuw recordhouder werd met 968,4 hPa. In de nacht naar 5 november zakte de barometer op alle weerstations tot onder het oude luchtdrukrecord van 5 november van 973,4 hPa die in 1985 in Leeuwarden werd waargenomen. Om 03:00 uur in Vlissingen werd het zelfs 968,3 hPa en konden we het vierde dagrecord achter elkaar noteren. 

ZONNESCHIJN

Het was ook een zeer zonnig jaar. Landelijk gemiddeld scheen de zon 1913 uur, tegen normaal 1774 uur. En daarmee was het de op zes na zonnigste, sinds de metingen zijn begonnen begin vorige eeuw. Het grootste deel kwam op naam van de zeer zonnige zomer met een recordzonnige junimaand. September leverde, als de op drie na zonnigste september, ook een grote bijdrage aan dit zonnige jaar. De combinatie van een extreem nat en zeer zonnig jaar is bijzonder. Eerdere natte jaren verliepen meestal ook somber. Aan de kust was het zonnigst: in Vlissingen scheen de zon 2067 uur. Het minst zonnig, want van somber mag je hier niet spreken, was het in Deelen met 1775 uur, en dat is overigens nog steeds 131 uur meer dan normaal. In Berkel-Enschot scheen de zon dit jaar 1889 uur tegen normaal 1811. Daar werd op 54 dagen geen zon waargenomen (normaal 55), maar op 74 dagen was het wel zeer zonnig, tegen normaal 67.

 

WEERWAARSCHUWINGEN

We eindigen met een complet overzicht van weerwaarschuwingen die vanaf code oranje zijn uitgegeven dit jaar. 

20 januari: code oranje in het midden en zuidoosten voor gladheid door sneeuw

26 januari: code oranje in Gelderland, Noord-Brabant en Limburg voor ijzel

8 maart: code oranje voor gladheid door sneeuw in Noord-Brabant en Limburg

20 juni: code oranje voor zware onweersbuien in heel het land

22 juni: code oranje in verband met veel regen in Limburg

5 juli: code oranje (Zuid-Holland, Groningen, Drenthe en Overijssel) en code rood (Noord-Hollland, Flevoland, Friesland) voor zomerstorm Poly.

9 juli: code oranje voor stevige onweersbuien met grote hagel en zware windstoten in het oosten en zuidoosten

2 november: code oranje in westen en noordwesten in verband met storm Ciarán.

2 december: code oranje voor gladheid door ijzel in Noord-Holland en Zuid-Holland

Weersverwachting deze week: 15-19 januari

 Sneeuw 

In de afgelopen dagen is er veel gespeculeerd over de zogenaamde sneeuwdump van wel 20 centimeter die deze week zou vallen en sommige media geven zelfs aan dat het land vast komt te zitten. Maar de onzekerheid, en vooral bij sneeuw, is groot. Een lange termijn verwachting van meer dan vijf dagen geeft een trend aan en niet zozeer de precieze hoeveelheid aan neerslag. Dat betekent dat er wel sneeuwbuien gaan vallen, maar hoeveel centimeter is gewoon op die termijn niet te voorspellen. Dat zien we pas zo’n 48 tot 72 uur van te voren. En dan nog kan het mis gaan. En de mooiste voorbeelden daarvan hebben we afgelopen week gezien. Zo kregen we afgelopen maandagochtend plotseling te maken met een sneeuwfront wat over het land trok, waardoor het in Berkel-Enschot heel even wit werd. En dan afgelopen donderdag toen in de loop van de middag onverwachts lichte neerslag viel, terwijl de grond nog bevroren was. In de avond viel dan ook ijzel, motregen en zelfs wat sneeuw. De wegen werden vooral in het oosten spekglad en leidde tot tientallen ongelukken, zowel op wegen als op stoepen, en was er zelfs een dode te betreuren. Pas tegen de avond zagen de weerinstituten dit aankomen en meteen werd door het KNMI code oranje uitgegeven. Je ziet maar dat, ondanks meteorologen en geavanceerde apparatuur, het weer niet met zich laat sollen. Wellicht dat AI (automatische intelligentie) daar een oplossing voor kan vinden. Daar wordt overigens al mee getest en de resultaten zijn erg goed. 

Terug naar dit weekeinde, waarbij het gisternacht voor het eerst deze week nergens meer in het land had gevroren: Maastricht bleef op 0,1°C steken. Overdag werd het daar nog een graad of 2 en bij ons 3 graden. Van echte dooi is dan ook geen sprake en dat betekent dat de winter nog steeds dichtbij is. En dat zullen we vooral vanaf maandag gaan merken. Deze zondag is een overgangsdag wat gepaard gaat met een komen en gaan van regenbuien en wellicht dat er al een natte sneeuwvlok tussenzit. De temperaturen lopen daarbij op naar 4 tot 5 graden. Oorzaak is een depressie boven Scandinavië die gevuld is met koude lucht. Op maandag zakt deze naar het zuiden en breidt zich uit tot over Italië. De lucht in de atmosfeer wordt vanuit het noorden steeds kouder en zakt naar -39 tot -40 graden boven Groningen tot -33 boven onze regio. De neerslag die dan gaat vallen bestaat dan alleen nog maar uit winterse buien, en dat betekent sneeuw, hagel en zelfs onweer is niet uit te sluiten. Het kan ook enige tijd wit worden. Bij dit alles wordt het zo’n 4 graden, maar tijdens buien zakt het kwik tot rond het vriespunt. Vervolgens schuift de depressie naar het oosten en valt er op dinsdag nog een enkele sneeuwbui bij een graad of 2. En dan is het wachten op de volgende depressie die het vooral in onze provincie spannend kan maken. Het lagedrukgebied komt namelijk voor de kust van Frankrijk te liggen en botst tegen de koude lucht van de andere depressie aan. Waar dan precies de grens komt te liggen is nu nog niet te zeggen, want dat zal de meeste neerslag geven in de vorm van sneeuw. Nu lijkt het erop dat België het slagveld wordt, maar het hoeft maar even naar het noorden te komen en Brabant kleurt helemaal wit. Afwachten wat dat gaat worden. Ook op donderdag kunnen nog enkele sneeuwbuien vallen. Op vrijdag en zaterdag komen we in wat rustiger vaarwater terecht door de invloed van een hogedrukgebied. Het wordt droger, maar vooral ook helder met veel zonneschijn. Als er een sneeuwtapijt ligt worden de nachten daardoor ijskoud met minstens -5 graden. Op zondag komt er een serieuze dooiaanval die gepaard gaat met veel wind en in eerste instantie nog winterse buien die in de dagen erna overgaat in regen. Daarmee komt er dan een einde aan deze winterse periode. 

Prettige week!

Weerspreuk van de week: 12-18 januari

 

Geeft januari een sneeuwtapijt,

dan zijn we gauw de winter kwijt.

 

Als de dooi invalt zonder wind,

is het de moeite niet waard dat hij eraan begint.

 

Weekendweersverwachting: 13-14 januari

 Somber bij normale temperaturen 

Vandaag komt er (tijdelijk) een einde aan een bijzondere winterse week met heel veel zonneschijn en de totaal onverwachte sneeuw van afgelopen maandag. Eindelijk kregen we te maken met een hogedrukgebied en dat kun je goed zien aan de barometer zien die al dagen heel hoog staat. Als eerste de zonneschijn, waarbij we op dinsdag en woensdag de zon de hele dag zagen schijnen. De laatste keer dat dit in onze regio gebeurde was op….. 7 en 8 september. Meer dan vier maanden geleden dus. En dan natuurlijk de temperaturen, want was het koud. De wind draaide naar het noordoosten en meteen stroomde ijskoude lucht Brabant binnen. Het begon meteen op de maandag die in Tilburg en Berkel-Enschot voor de eerste ijsdag zorgde van 2024. Dat betekent dat de temperatuur de hele dag onder het vriespunt is gebleven. De start was al koud met -3 graden, maar voor het gevoel was het -7. En daarna werd het dus helder, maar ook de nachten. En dat was het startsein van een reeks ijskoude ochtenden. En dat ging ook nog eens gepaard met een matige tot vrij krachtige wind, waardoor de windchill (gevoelstemperatuur) het bijna 2x zo koud maakte als wat de thermometer aangaf. Zo zakte het kwik op dinsdag tot -7,8°C in Maastricht, maar de windchill kwam uit op -14,5°C! Berkel-Enschot had -5,4°C, maar voor het gevoel was het bijna -12. Ook de woensdag werd een ijsdag met temperaturen die in de ochtend daalde tot -9,1°C in Maastricht, -8,0°C in Eindhoven en -6,1°C in Berkel-Enschot. Het bleef maar waaien en dus gevoelstemperaturen van -12 tot -14 graden. Niet normaal, zo koud. En het werd afgelopen nacht nog kouder. Met Twenthe als laagste temperatuur: -9,8°C. Daarna volgde Woensdrecht (-9,4°C) , Gilze-Rijen (-9,3°C) en Deelen met -9,2°C. De wind was eindelijk afgenomen, maar zorgde nog wel voor strenge vorst als windchill. Aan de grond op tien centimeter hoogte vroren de keien uit de grond, waarbij onze regio de allerlaagste temperaturen van het land hadden. Zo had Tilburg -11,8°C en Gilze-Rijen -12,7°C. En dat merkte ik vanochtend persoonlijk toen ik naar mijn werk fietste en mijn versnellingen onderweg gewoon bevroren! Moet niet gekker worden. 

Deze donderdag begon nog met zonneschijn, maar in de loop van de ochtend verschenen de eerste wolken en in de middag werd het helemaal bewolkt. Daar viel tegen de avond wat lichte motregen uit, terwijl de grond nog bevroren is. Meteen gooide het KNMI code oranje uit voor mogelijk ijzel en gladheid tot vrijdagochtend 10:00 uur. Woensdrecht, Volkel, Elle en Westdorpe kregen rond 19:00 uur al te maken met ijzel. Temperaturen liggen daar nog steeds rond het vriespunt en dat verklaart de gladheid. In de nacht gaat het licht vriezen en dan is de kans op gladheid nog groter. De wind valt helemaal weg en dan kan er mist ontstaan waar de vrijdag mee van start gaat. Langzaam kruipt de temperatuur in de middag omhoog en komt op een graad of 5 uit. De dooi is dan definitief geworden en verdwijnen de schaatsbanen. 

Het weekeinde ziet er maar grijs en somber uit. De zon krijgen we niet te zien en op zondag kan uit die bewolking wat gaan regenen. Met 5 tot 6 graden zitten we wel op normale temperaturen voor de tijd van het jaar. Ondertussen heeft het hogedrukgebied de benen genomen en daarvoor in de plaats krijgen we te maken met een depressie boven Scandinavië die zich op zaterdag tot over onze regio heeft uitgebreid. Op zondag wordt het lagedrukgebied wat sterker, waardoor er bij ons wat regen gaat vallen. Vervolgens schuift de depressie op naar het oosten. De stroming komt dan meer uit het noorden tot noordwesten en krijgen we te maken met sneeuwbuien die ons op maandag zullen plagen. Op dinsdag zien we bij de Azoren een nieuwe depressie liggen en deze zet koers naar onze regio, waar deze in de loop van donderdag aankomt. Op dinsdag is er nog niets aan de hand en blijft het overwegend droog, waarbij we zelfs de zon nog even kunnen zien. Met 3 graden is het wel meteen wat frisser en kan het in de ochtend opnieuw vriezen. Dat zien we ook op de woensdag gebeuren en dan ligt de depressie al voor de kust van Frankrijk. We komen dan in een zuidoostelijke stroming terecht met aanvoer van nog meer koude lucht én buien. En deze bestaat dan alleen uit sneeuw. Donderdag wordt de slechtste dag van de week met een komen en gaan van winterse buien, waar van alles tussen kan zitten. Met 5 graden is het wat minder koud. 

Prettig weekend!

Weersverwachting deze week: 8-12 januari

 Zonnig, droog en koud 

Op deze zondag staan we aan het begin van een korte winterse periode. De start van de meteorologische winter, op 1 december, begon ook al winters met lichte vorst en zelfs sneeuw op 3 en 4 december. Maar daarna stroomde zachte lucht onze regio binnen, inclusief een bak met regen van meer dan 170 mm tot nu toe! Voor de komende dagen zit er geen neerslag in, maar wel lage temperaturen. Mutsen en handschoenen kunnen uit de kast. En doe ook maar de schaatsen, want op het einde van de week kan er op ondiepe plassen en ondergelopen weilanden geschaatst worden. En kleed je maar goed aan, want op enkele plaatsen kan de gevoelstemperatuur onder de -10 graden uitkomen. Gisteren kwam vanuit het noorden al langzaam de koude lucht het land binnen. Overdag werd het in het Groningse Nieuw-Beerta niet warmer dan 1,2°C en op vliegveld Eelde was dat 1,6°C. De hele dag bleef het daar bewolkt waar wat sneeuwvlokken uitvielen. Daarna trok de kou langzaam verder naar het zuiden. In de avond vroor het al licht in Groningen, Friesland en Drenthe. Vanochtend kwam Eelde tot -1,2°C en Twenthe en Nieuw-Beerta tot -1,1°C. In onze regio bleef het kwik steken tot rond het vriespunt. Daarbij is het nog steeds bewolkt en dat kan nog tot in de middag duren voordat opklaringen vanuit het noorden Brabant bereikt hebben. Temperatuur loopt op naar zo’n 2 graden, maar door de matige wind zal het stukken kouder voelen tot onder het vriespunt. 

Zodra de opklaringen arriveren koelt het nog verder af en zakt de temperatuur in de komende nacht tot -3 graden en daar waar het voldoende helder wordt kan het matig gaan vriezen. Op dit moment hebben we te maken met een hogedrukgebied boven Scandinavië dat zich helemaal heeft uitgestrekt tot over Spanje. Deze breidt zich in de loop van deze zondag nog verder uit en wordt krachtiger. Vandaar dat de bewolking steeds verder afgebroken zal worden. Op maandag krijgen we nog een afwisseling van zon en wolkenvelden, maar de dagen erna is het alleen maar zonneschijn wat de klok slaat. Met een noordoostelijke stroming wordt dan koude lucht vanaf Scandinavië aangevoerd. En daar worden plaatselijk steeds ijskoude recordtemperaturen gemeten voor deze eeuw in zowel Finland, Zweden als Noorwegen. Zo werd het afgelopen nacht in Oslo -31,1°C en zo koud is het daar sinds 1841 niet geweest! In Denemarken zag men het kwik dalen tot -16,4°C. Scandinavië is dan ook een ijsklomp geworden. En als de wind dan maar even uit het noordoosten komt zitten we meteen in de kou. 

Op maandag en dinsdag komen rondom Tilburg de temperaturen niet boven het vriespunt uit en dan spreken we van ijsdagen. De laatste keer dat dit gebeurde was op 17 december 2022 toen het in Berkel-Enschot niet warmer werd dan -1,1°C. Maar let wel op de maandag, want er staat dan een matige tot vrij krachtige wind, waardoor de gevoelstemperatuur naar de -5 graden of zelfs lager gaat. Dinsdag en woensdag zien er zonovergoten uit, maar vergis je niet want door de matige wind zal het erg koud aanvoelen. In de loop van woensdag schuift het hogedrukgebied op richting de Britse Eilanden en dat is geen goed teken voor de winterliefhebber. De bewolking neemt op donderdag toe en de temperaturen gaan langzaam omhoog. De nachten zullen nog met vorst verlopen, maar overdag is het een graad of 4. Daarbij kan vanaf vrijdag ook mist ontstaan die lang kan blijven hangen. In het weekeinde komt er boven Scandinavië een depressie te liggen, waarvan de neerslaggebieden ons op zondag net weten te bereiken. De wind heeft dan inmiddels het westen tot noordwesten opgezocht en is het kwakkelen geblazen. Dat betekent ’s nachts temperaturen rond het vriespunt en overdag zo’n 5 tot 6 graden. 

Prettige week!

Het Weernieuws: December 2023

ZEER ZACHT,  ZEER NAT en SOMBER 

December 2023 is de boeken ingegaan als een zeer warme maand wat steeds vergezeld ging van neerslag die vrijwel iedere dag viel. Slechts op vier dagen viel er geen neerslag. Dit zorgde tevens voor een zeer natte maand. Koud en sneeuw beleefden we alleen tot en met Sinterklaas, daarna werd het boterzacht. De zon kwam er deze maand nauwelijks aan te pas. Bijzonder was de wind die af en toe flink uit zijn slof schoot. Zoals op 9 december door storm Elin en op de 21e door storm Pia. 

TEMPERATUUR

Met een gemiddelde etmaaltemperatuur van 6,9°C in De Bilt was december zeer zacht, want normaal is het gemiddeld 4,2°C. Daarmee was het de op vier na zachtste decembermaand sinds het begin van de waarnemingen in 1901. Het warmste station moeten we zoeken langs de kust waar Hoek van Holland en Vlissingen een gemiddelde hadden van respectievelijk 7,6°C en 7,7°C. Gilze-Rijen was het  warmste Brabantse station met 7,0°C en in Berkel-Enschot werd het gemiddeld 6,7°C. Bij dat laatste station werd het overdag gemiddeld 8,7°C en in de nachten werd het 4,6°C. 

Toen de meteorologische winter op 1 december van start ging was het meteen ook een aantal dagen winters met zeer lokale schaatspret op 2 december.. Overdag was het 1 tot 2 graden en de nachten verliepen met vorst. Al gelijk in de eerste decembernacht noteerden Wijk aan Zee, Voorschoten, Rotterdam, Woensdrecht, Deelen, Twenthe en Eelde allemaal matige vorst van minstens -5,1°C. Maar Leeuwarden spande de kroon en werd er zelfs strenge vorst genoteerd met -10,1°C. Daarmee hebben we gelijk de laagste temperatuur van de maand te pakken, want kouder werd het niet meer in deze maand. Op 6 december werd het met zo’n 7 graden wat minder koud, maar een dag later zaten we alweer op slechts 2 tot 4 graden. Dat was tevens de laatste koude dag van de maand, want daarna kwamen we voor de rest van deze feestmaand in zachte lucht terecht. We verkeerden namelijk vrijwel continu onder invloed van actieve lagedrukgebieden die over het Noordzeegebied naar het oosten trokken en daarmee steeds hoge temperaturen meevoerden. Ook in de nachten bleef het kwik ruim boven het vriespunt. Overdag werd het vaak minstens 10 graden. Zo noteerde Tilburg 15 van zulke dagen, waarbij op 24 december de hoogste temperatuur werd behaald: 13,1°C. Op andere plaatsen werd het nog iets warmer, waarbij Gilze-Rijen en Westdorpe met ieder 13,6°C de hoogste temperatuur van december konden registreren. Ook de kerstdagen verliepen uitzonderlijk zacht. Het begon al met de warmste Eerste kerstdag ooit waargenomen. Daarbij kijken we naar de gemiddelde etmaaltemperatuur en dus niet naar de hoogste maximumtemperatuur. Gemiddeld over 24 uur kwamen we uit op 12,0°C en deze werd waargenomen in Westdorpe. Hiermee werd het record uit 1983, met op 25 december een gemiddelde van 11,4°C en geregistreerd in Volkel, naar de tweede plaats verdreven. Het was overal zeer zacht, want op maar liefst negen stations werd dit record gebroken. Ook in Midden-Brabant, want Gilze-Rijen, Tilburg en Berkel-Enschot kwamen allemaal uit op gemiddeld 11,6°C. Maar dat is nog niet alles, want kijken we naar zowel Eerste als Tweede kerstdag samen dan werd kerst 2023 zelfs de op één na warmste ooit waargenomen. De Bilt zag het op de 25e namelijk 12,5°C worden en een dag later 11,3°C. Gemiddeld over die kerstdagen is dat 11,9°C. Eerste kerstdag was de op twee na warmste sinds 1901 met 12,5°C in De Bilt. Op tweede kerstdag was het 11,3°C. Slechts zes keer verliep tweede kerstdag warmer. 

Er werden in De Bilt tenslotte nog vijf vorstdagen geteld en normaal zijn dat er toch nog elf. Er waren geen ijsdagen, waarop de temperatuur de hele dag onder het  vriespunt bleef; normaal zijn dat er twee. In het oosten kwamen wel ijsdagen voor en dat gebeurde op de 1e (Nieuw Beerta, Leeuwarden, Eelde, Deelen) en op de 5e (Nieuw Beerta). Berkel-Enschot kende ook vijf dagen met vorst, waarbij 2 december met -2,5°C de laagste temperatuur had. Koud was het overdag op 1 december toen de temperatuur niet verder steeg dan 1,2°C. 

NEERSLAG

Met gemiddeld over het land van 121 mm neerslag tegen een langjarig gemiddelde van 78 was december zeer nat en de op zeven na natste december ooit waargenomen. Het natst was het in Arnhem met 207 mm, gevolgd door Enschede 206 en Almelo met 191 mm. Het natste KNMI-station was Deelen met 171 mm. De minste neerslag viel in Zeeland. Zo kreeg Kapelle ‘maar’ 76 mm in de regenmeter en Noordgouwe 83 mm. In Brabant waren de natste plaatsen Boxtel en Gemert met respectievelijk 157 en 154 mm. Overal in Brabant werd meer dan 100 millimeter afgetapt, waarbij Oudenbosch precies 100 mm had. Berkel-Enschot kreeg 131 mm in de regenmeter, waarbij op 18 dagen minstens één millimeter viel en daarvan weer 4 dagen met minstens 10 millimeter. Vooral 24 en 25 december waren kletsnat, waarbij in totaal 44 mm naar beneden kwam. Naast regen en buien werd tijdens buien op de 21e ook onweer waargenomen en op één dag was er sprake van mist (7 december). 

Vrijwel iedere dag viel er ergens wel regen. Alleen de eerste twee dagen en rond het midden van de maand was het op veel plaatsen droog. Het grootste deel van de regen viel tijdens de zachte periode. Op 9 december kwam op enkele plaatsen de regen met bakken naar beneden. Zo kreeg Wijster 24 mm in de regenmeter, Dieverbrug 23, Oostzaan 21 en Deelen 19 mm. De 19e stond de hele dag in het teken van perioden met regen. In totaal viel er in Tilburg 10 mm. In het noordwesten van het land was het veel natter. Den Helder en Wijk aan Zee scoorden beide 27 mm, Berkhout 22 en Schiphol had 21 mm. Twee dagen later was het weer raak. Motregen en buien teisterden Tilburg en omstreken. Hierdoor bleef het met 10 mm nog beperkt. Maar omdat de buien vooral plaatselijk vielen zagen we grote verschillen. Zo kreeg Deelen 20 mm in de regenmeter en vliegveld Twenthe zelfs 26 mm. Vanaf de Waddeneilanden werden de buien feller en gingen in de loop van de middag gepaard met hagel en onweer. Aan het begin van de avond trok vanaf Amsterdam een buienlijn naar het zuidoosten en ook daar zat onweer tussen. Amsterdam, Utrecht, Nijmegen en Arnhem meldden allemaal bliksem en een klap onweer. Rond de kerstdagen ontstond op meerdere plaatsen wateroverlast. 

SNEEUW

Tijdens de koude periode in de eerste week van de maand viel er in het oosten en noorden regelmatig sneeuw, terwijl de sneeuw in het westen weinig voorstelde. In de avond van 2 december gaf het KNMI voor Noord-Holland en Zuid-Holland code oranje uit voor ijzel. In de middag en avond van 3 december trok een front over Nederland naar het oosten waardoor het vooral in het oosten en zuidoosten wit werd. Daar viel 2 tot 5 cm sneeuw, zoals in Warffum. In Berkel-Enschot kwam het tot een sneeuwhoogte van 1 cm en in de avond was daar nog halve centimeter van over. In het noordoosten was het zo koud dat de sneeuw tot en met de 5e bleef liggen. Ook op de Veluwe bleef plaatselijk sneeuw liggen. In het noordoosten was het op 5 december en Pakjesavond een komen en gaan van sneeuwbuien. Daar groeide het sneeuwdek van 7 cm in Veenhuizen tot 9 cm in Bovensmilde. Hierna werd het minder koud en smolt de sneeuw snel weg. Op 8 december werd het in de ochtend in het noordoosten opnieuw een tijdje wit, daar viel een paar centimeter sneeuw die echter weer snel wegsmolt. 

WIND

Op 9 december kregen we te maken met storm Elin die gepaard ging met een enorme toename van de wind en vooral zware windstoten die in de nacht steeds erger werden. In IJmuiden kwam het even tot windkracht 9 met windstoten tot 99 km/uur, maar niet genoeg voor een storm. Texel had urenlang windkracht 8 met stoten tot 100 km/uur. Het midden van Brabant kreeg te maken met windkracht 6 en een maximale windstoot van 72 km/uur. 

Op 21 december trok storm Pia over de Noordzee naar Denemarken en daarbij kwam het in het Waddengebied wel tot de eerste officiële winterstorm en de zesde van het jaar. Vlieland meldde in de ochtend tussen 10:00 en 11:00 uur windkracht 9. In de middag kregen ook Texel en Lauwersoog windkracht 9 te verduren. Deze storm werd vergezeld van felle windstoten tot wel 117 km/u op Vlieland en dat is vrijwel gelijk aan orkaankracht! Nieuw Beerta had 111 km/u en Texel 110 km/u. Dit leidde hier en daar tot schade door omgewaaide bomen en helaas viel daardoor ook één dode te betreuren in Nederland. In het hele land traden zware windstoten op en in de noordelijke kustgebieden zeer zware windstoten. De meeste impact had echter de stormvloed die volgde op Pia. Hierdoor moest de Maeslantkering voor het eerst in de geschiedenis gesloten worden vanwege hoogwater. Alle keringen in Nederland waren tegelijkertijd gesloten. Het water stond aan de westkust tot in de duinen en daardoor was er sprake van flinke afslag van de duinen. Uiteindelijk kwamen we de stormvloed wel veilig door zonder grote problemen. Op de avond van storm Pia werden voor het eerst sinds 2018 zeldzame parelmoerwolken waargenomen. Door de vele regen en flink wat smeltwater vanuit de Alpen was er sprake van meerdere hoogwatergolven in de rivieren, waardoor de uiterwaarden onderliepen. Tijdens de kerstdagen was er met name sprake van hoogwater in de IJssel en de Overijsselse vecht. In Deventer werd bijna een kritieke waterstand bereikt. Daarnaast was er sprake van extreem hoge grondwaterstanden en verzadigde bodems. Veel weilanden kwamen dan ook blank te staan. 

Kijken we even naar de overkant van de Noordzee, waar storm Gerrit na de kerstdagen enorm te keer is gegaan op de Britse Eilanden. De Britse weerdienst heeft deze storm die naam gegeven, welke genoemd is naar onze eigen weerman Gerrit Hiemstra die onlangs gestopt is op tv. Tornado’s, overstromingen en zware sneeuwval waren het gevolg. Het enige wat wij ervan meekregen was dat de wind na de kerstdagen toenam. 

ZONNESCHIJN

De zon scheen deze maand gemiddeld over het land 35 uur terwijl het langjarig gemiddelde 58 uur is. December is gemiddeld al de somberste maand van het jaar, maar dit jaar was het dus nog somberder. Het zonnigst was het op Terschelling waar de zon 49,5 uur scheen en daarna volgt Zeeland met in Vlissingen 44,6 zonuren en Westdorpe met 41,2 zonuren. Het oosten van het land was het nog somberder, waarbij Twenthe 20 uren zonneschijn noteerde en Hoogeveen en Heino ieder 23. De zon scheen het meest in de eerste drie dagen en op 6 en 17 december. In De Bilt zagen ze 26 uren de zon schijnen en in Berkel-Enschot en Tilburg was dat 35 uur. Daar werden maar liefst 14 zonloze dagen geteld en geen enkele zeer zonnige dag.