Het Weernieuws: December 2023

ZEER ZACHT,  ZEER NAT en SOMBER 

December 2023 is de boeken ingegaan als een zeer warme maand wat steeds vergezeld ging van neerslag die vrijwel iedere dag viel. Slechts op vier dagen viel er geen neerslag. Dit zorgde tevens voor een zeer natte maand. Koud en sneeuw beleefden we alleen tot en met Sinterklaas, daarna werd het boterzacht. De zon kwam er deze maand nauwelijks aan te pas. Bijzonder was de wind die af en toe flink uit zijn slof schoot. Zoals op 9 december door storm Elin en op de 21e door storm Pia. 

TEMPERATUUR

Met een gemiddelde etmaaltemperatuur van 6,9°C in De Bilt was december zeer zacht, want normaal is het gemiddeld 4,2°C. Daarmee was het de op vier na zachtste decembermaand sinds het begin van de waarnemingen in 1901. Het warmste station moeten we zoeken langs de kust waar Hoek van Holland en Vlissingen een gemiddelde hadden van respectievelijk 7,6°C en 7,7°C. Gilze-Rijen was het  warmste Brabantse station met 7,0°C en in Berkel-Enschot werd het gemiddeld 6,7°C. Bij dat laatste station werd het overdag gemiddeld 8,7°C en in de nachten werd het 4,6°C. 

Toen de meteorologische winter op 1 december van start ging was het meteen ook een aantal dagen winters met zeer lokale schaatspret op 2 december.. Overdag was het 1 tot 2 graden en de nachten verliepen met vorst. Al gelijk in de eerste decembernacht noteerden Wijk aan Zee, Voorschoten, Rotterdam, Woensdrecht, Deelen, Twenthe en Eelde allemaal matige vorst van minstens -5,1°C. Maar Leeuwarden spande de kroon en werd er zelfs strenge vorst genoteerd met -10,1°C. Daarmee hebben we gelijk de laagste temperatuur van de maand te pakken, want kouder werd het niet meer in deze maand. Op 6 december werd het met zo’n 7 graden wat minder koud, maar een dag later zaten we alweer op slechts 2 tot 4 graden. Dat was tevens de laatste koude dag van de maand, want daarna kwamen we voor de rest van deze feestmaand in zachte lucht terecht. We verkeerden namelijk vrijwel continu onder invloed van actieve lagedrukgebieden die over het Noordzeegebied naar het oosten trokken en daarmee steeds hoge temperaturen meevoerden. Ook in de nachten bleef het kwik ruim boven het vriespunt. Overdag werd het vaak minstens 10 graden. Zo noteerde Tilburg 15 van zulke dagen, waarbij op 24 december de hoogste temperatuur werd behaald: 13,1°C. Op andere plaatsen werd het nog iets warmer, waarbij Gilze-Rijen en Westdorpe met ieder 13,6°C de hoogste temperatuur van december konden registreren. Ook de kerstdagen verliepen uitzonderlijk zacht. Het begon al met de warmste Eerste kerstdag ooit waargenomen. Daarbij kijken we naar de gemiddelde etmaaltemperatuur en dus niet naar de hoogste maximumtemperatuur. Gemiddeld over 24 uur kwamen we uit op 12,0°C en deze werd waargenomen in Westdorpe. Hiermee werd het record uit 1983, met op 25 december een gemiddelde van 11,4°C en geregistreerd in Volkel, naar de tweede plaats verdreven. Het was overal zeer zacht, want op maar liefst negen stations werd dit record gebroken. Ook in Midden-Brabant, want Gilze-Rijen, Tilburg en Berkel-Enschot kwamen allemaal uit op gemiddeld 11,6°C. Maar dat is nog niet alles, want kijken we naar zowel Eerste als Tweede kerstdag samen dan werd kerst 2023 zelfs de op één na warmste ooit waargenomen. De Bilt zag het op de 25e namelijk 12,5°C worden en een dag later 11,3°C. Gemiddeld over die kerstdagen is dat 11,9°C. Eerste kerstdag was de op twee na warmste sinds 1901 met 12,5°C in De Bilt. Op tweede kerstdag was het 11,3°C. Slechts zes keer verliep tweede kerstdag warmer. 

Er werden in De Bilt tenslotte nog vijf vorstdagen geteld en normaal zijn dat er toch nog elf. Er waren geen ijsdagen, waarop de temperatuur de hele dag onder het  vriespunt bleef; normaal zijn dat er twee. In het oosten kwamen wel ijsdagen voor en dat gebeurde op de 1e (Nieuw Beerta, Leeuwarden, Eelde, Deelen) en op de 5e (Nieuw Beerta). Berkel-Enschot kende ook vijf dagen met vorst, waarbij 2 december met -2,5°C de laagste temperatuur had. Koud was het overdag op 1 december toen de temperatuur niet verder steeg dan 1,2°C. 

NEERSLAG

Met gemiddeld over het land van 121 mm neerslag tegen een langjarig gemiddelde van 78 was december zeer nat en de op zeven na natste december ooit waargenomen. Het natst was het in Arnhem met 207 mm, gevolgd door Enschede 206 en Almelo met 191 mm. Het natste KNMI-station was Deelen met 171 mm. De minste neerslag viel in Zeeland. Zo kreeg Kapelle ‘maar’ 76 mm in de regenmeter en Noordgouwe 83 mm. In Brabant waren de natste plaatsen Boxtel en Gemert met respectievelijk 157 en 154 mm. Overal in Brabant werd meer dan 100 millimeter afgetapt, waarbij Oudenbosch precies 100 mm had. Berkel-Enschot kreeg 131 mm in de regenmeter, waarbij op 18 dagen minstens één millimeter viel en daarvan weer 4 dagen met minstens 10 millimeter. Vooral 24 en 25 december waren kletsnat, waarbij in totaal 44 mm naar beneden kwam. Naast regen en buien werd tijdens buien op de 21e ook onweer waargenomen en op één dag was er sprake van mist (7 december). 

Vrijwel iedere dag viel er ergens wel regen. Alleen de eerste twee dagen en rond het midden van de maand was het op veel plaatsen droog. Het grootste deel van de regen viel tijdens de zachte periode. Op 9 december kwam op enkele plaatsen de regen met bakken naar beneden. Zo kreeg Wijster 24 mm in de regenmeter, Dieverbrug 23, Oostzaan 21 en Deelen 19 mm. De 19e stond de hele dag in het teken van perioden met regen. In totaal viel er in Tilburg 10 mm. In het noordwesten van het land was het veel natter. Den Helder en Wijk aan Zee scoorden beide 27 mm, Berkhout 22 en Schiphol had 21 mm. Twee dagen later was het weer raak. Motregen en buien teisterden Tilburg en omstreken. Hierdoor bleef het met 10 mm nog beperkt. Maar omdat de buien vooral plaatselijk vielen zagen we grote verschillen. Zo kreeg Deelen 20 mm in de regenmeter en vliegveld Twenthe zelfs 26 mm. Vanaf de Waddeneilanden werden de buien feller en gingen in de loop van de middag gepaard met hagel en onweer. Aan het begin van de avond trok vanaf Amsterdam een buienlijn naar het zuidoosten en ook daar zat onweer tussen. Amsterdam, Utrecht, Nijmegen en Arnhem meldden allemaal bliksem en een klap onweer. Rond de kerstdagen ontstond op meerdere plaatsen wateroverlast. 

SNEEUW

Tijdens de koude periode in de eerste week van de maand viel er in het oosten en noorden regelmatig sneeuw, terwijl de sneeuw in het westen weinig voorstelde. In de avond van 2 december gaf het KNMI voor Noord-Holland en Zuid-Holland code oranje uit voor ijzel. In de middag en avond van 3 december trok een front over Nederland naar het oosten waardoor het vooral in het oosten en zuidoosten wit werd. Daar viel 2 tot 5 cm sneeuw, zoals in Warffum. In Berkel-Enschot kwam het tot een sneeuwhoogte van 1 cm en in de avond was daar nog halve centimeter van over. In het noordoosten was het zo koud dat de sneeuw tot en met de 5e bleef liggen. Ook op de Veluwe bleef plaatselijk sneeuw liggen. In het noordoosten was het op 5 december en Pakjesavond een komen en gaan van sneeuwbuien. Daar groeide het sneeuwdek van 7 cm in Veenhuizen tot 9 cm in Bovensmilde. Hierna werd het minder koud en smolt de sneeuw snel weg. Op 8 december werd het in de ochtend in het noordoosten opnieuw een tijdje wit, daar viel een paar centimeter sneeuw die echter weer snel wegsmolt. 

WIND

Op 9 december kregen we te maken met storm Elin die gepaard ging met een enorme toename van de wind en vooral zware windstoten die in de nacht steeds erger werden. In IJmuiden kwam het even tot windkracht 9 met windstoten tot 99 km/uur, maar niet genoeg voor een storm. Texel had urenlang windkracht 8 met stoten tot 100 km/uur. Het midden van Brabant kreeg te maken met windkracht 6 en een maximale windstoot van 72 km/uur. 

Op 21 december trok storm Pia over de Noordzee naar Denemarken en daarbij kwam het in het Waddengebied wel tot de eerste officiële winterstorm en de zesde van het jaar. Vlieland meldde in de ochtend tussen 10:00 en 11:00 uur windkracht 9. In de middag kregen ook Texel en Lauwersoog windkracht 9 te verduren. Deze storm werd vergezeld van felle windstoten tot wel 117 km/u op Vlieland en dat is vrijwel gelijk aan orkaankracht! Nieuw Beerta had 111 km/u en Texel 110 km/u. Dit leidde hier en daar tot schade door omgewaaide bomen en helaas viel daardoor ook één dode te betreuren in Nederland. In het hele land traden zware windstoten op en in de noordelijke kustgebieden zeer zware windstoten. De meeste impact had echter de stormvloed die volgde op Pia. Hierdoor moest de Maeslantkering voor het eerst in de geschiedenis gesloten worden vanwege hoogwater. Alle keringen in Nederland waren tegelijkertijd gesloten. Het water stond aan de westkust tot in de duinen en daardoor was er sprake van flinke afslag van de duinen. Uiteindelijk kwamen we de stormvloed wel veilig door zonder grote problemen. Op de avond van storm Pia werden voor het eerst sinds 2018 zeldzame parelmoerwolken waargenomen. Door de vele regen en flink wat smeltwater vanuit de Alpen was er sprake van meerdere hoogwatergolven in de rivieren, waardoor de uiterwaarden onderliepen. Tijdens de kerstdagen was er met name sprake van hoogwater in de IJssel en de Overijsselse vecht. In Deventer werd bijna een kritieke waterstand bereikt. Daarnaast was er sprake van extreem hoge grondwaterstanden en verzadigde bodems. Veel weilanden kwamen dan ook blank te staan. 

Kijken we even naar de overkant van de Noordzee, waar storm Gerrit na de kerstdagen enorm te keer is gegaan op de Britse Eilanden. De Britse weerdienst heeft deze storm die naam gegeven, welke genoemd is naar onze eigen weerman Gerrit Hiemstra die onlangs gestopt is op tv. Tornado’s, overstromingen en zware sneeuwval waren het gevolg. Het enige wat wij ervan meekregen was dat de wind na de kerstdagen toenam. 

ZONNESCHIJN

De zon scheen deze maand gemiddeld over het land 35 uur terwijl het langjarig gemiddelde 58 uur is. December is gemiddeld al de somberste maand van het jaar, maar dit jaar was het dus nog somberder. Het zonnigst was het op Terschelling waar de zon 49,5 uur scheen en daarna volgt Zeeland met in Vlissingen 44,6 zonuren en Westdorpe met 41,2 zonuren. Het oosten van het land was het nog somberder, waarbij Twenthe 20 uren zonneschijn noteerde en Hoogeveen en Heino ieder 23. De zon scheen het meest in de eerste drie dagen en op 6 en 17 december. In De Bilt zagen ze 26 uren de zon schijnen en in Berkel-Enschot en Tilburg was dat 35 uur. Daar werden maar liefst 14 zonloze dagen geteld en geen enkele zeer zonnige dag.