KOUD, KLETSNAT EN SOMBER
De maand juli had
twee gezichten. In de eerste helft kregen we nog warm zomerweer met zelfs nog
een regionale hittegolf, maar daarna overheerste het sombere weer, daalde de
temperaturen en gingen de hemelsluizen open. Het was zelfs zo bar en boos dat juli
2023 als koud, kletsnat en somber de boeken in is gegaan. Heel bijzonder was de
passage van storm Poly op 5 juli, waarbij windkracht 11 werd gemeten. Daarmee
was het de zwaarste zomerstorm ooit gemeten.
TEMPERATUUR
De
gemiddelde etmaaltemperatuur kwam in De Bilt uit op 18,1°C in en dat is net iets
onder het klimatologische gemiddelde van 18,3°C. Het warmst werd het deze maand
in Arcen met 18,9°C gemiddeld gevolgd door Eindhoven en Maastricht met 18,7°C. De
‘koudste’ plaats moeten we in het noorden zoeken waar het etmaalgemiddelde in
Leeuwarden, Eelde, Nieuw Beerta en op Terschelling op 17,5°C uitkwam. Berkel-Enschot
had een gemiddelde van maar liefst 19,3°C (normaal 19,5°C) en ook daar was het
dus een frisse maand. Deze was verdeeld met 24,4°C als gemiddelde
middagtemperatuur en in de nachten werden het gemiddeld 14,2°C.
Juli
kende meteen al een koele start met in de eerste dagen maximumtemperaturen van 20
tot 22 graden bij een zuidwestenwind. Vanaf de 6e kwam er echter een oostelijke
stroming op gang met aanvoer van zeer warme lucht. Een dag later werd het overal
in het land tot aan de Wadden toe zomers met temperaturen van minstens 25
graden. In steden in Brabant werd het zelfs tropisch, zoals in Tilburg en
Eindhoven. Op 8 juli werd vrijwel overal de 30 graden overschreden met
uitzondering van de Waddeneilanden. De Bilt noteerde op deze dag de enige
tropische dag met 32,2°C graden en daarmee was het wel meteen officieel de
warmste 8 juli ooit gemeten. Het vorige record stond op 31,6°C waargenomen op 8
juli 1959. Met 35,8°C werd in Berkel-Enschot de hoogste temperatuur van de
maand bereikt. Eindhoven had nog 34,6°C en Volkel, Arcen, Ell en Gilze-Rijen
ieder 34,4°C. Ook op de 9e werd het tropisch maar dan alleen in de oostelijke
helft van ons land, waarbij Arcen met 34,8°C de hoogste temperatuur op een
KNMI-station had. De dagen daarna verbleven we nog enige tijd in warme lucht,
met zomerse temperaturen. Op 11 juli werd het plaatselijk opnieuw tropisch warm,
waardoor er regionaal een hittegolf tot stand kwam. Dat vond plaats in Volkel,
Eindhoven, Arcen, Ell en Maastricht. Maar ook in Berkel-Enschot waar vijf
zomerse dagen achtereen werden geregistreerd (7-11 juli), waarvan er maar
liefst vier tropisch waren. Bij weinig wind bleven de nachten aanvankelijk nog
fris en vooral in de nacht naar 6 op 7 juli, waarbij het kwik in het
noordoosten zakte tot een graad of 8, zoals in Eelde; Leeuwarden had nog 8,6°C
en Hoogeveen 8,7°C. In de nacht van 10 op 11 juli werd de warmte verdreven en
zakte de temperatuur op 12 en 13 juli onder de 25 graden. Daarna wisselde
zomerse en niet-zomerse dagen elkaar af. De dag van 18 juli was daarbij de
laatste dag dat de 25 graden werd overschreden, want daarna brak een periode
met koud weer aan. Rechtstreeks vanaf de poolstreken werd deze in een west- tot
noordwestelijke stroming aangevoerd, waardoor de temperaturen vanaf de 19e
zakte tot plaatselijk onder de 20 graden. Dit gebeurde vooral in het noorden: Lauwersoog
had 19,3°C op 19 juli, 19,4°C op 20 juli, 18,2°C op 21 juli en zelfs 16,7°C op
de 22e. Tijdens de week waarin de Nijmeegse 4Daagse werd gehouden daalde de
temperatuur in de nachten af en toe tot beneden de 10 graden. Sommige
deelnemers aan de 4Daagse hadden er bij de start op de laatste dag, vrijdag 21
juli, zelfs zoveel last van dat ze met onderkoelingsverschijnselen te maken
kregen. In Eelde daalde het kwik toen tot 7,0°C (de laagste temperatuur van
deze maand) en in de omgeving van Nijmegen was het op dat moment een graad of 9.
Vanaf 23 juli werd het wat zachter en gingen we weer over de 20 graden heen tot
23 graden op 26, 28 en 29 juli. De dagen van 27 en 31 juli waren juist weer
fris met 18 tot 19 graden als maxima.
De
Bilt telde in deze maand 24 warme dagen van minstens 20 graden tegen normaal
23. Daarvan waren er zes zomers en één tropisch. Normaal mogen we op negen en
twee van zulke dagen rekenen. In het zuidoosten werd het op negen dagen zomers
warm en op drie dagen tropisch. In Berkel-Enschot werden acht dagen met
minstens 25 graden geregistreerd (normaal 13) en vier met minstens 30 graden en
dat is normaal.
NEERSLAG
Juli
2023 was kletsnat. Gemiddeld over het land werd 110 mm opgevangen tegen normaal
78 mm. Het regende ook beduidend vaker dan normaal, met 61
neerslaguren tegen een klimatologisch gemiddelde van 40 uur. Het natst was
het in het noorden en noordoosten van het land, met op uitgebreide schaal 100
tot 130 mm. Daarbij hadden Hoogeveen met 189 mm en Holsloot 184 mm de meeste
neerslag. Maar ook in Brabant en Limburg was het plaatselijk erg nat. Zo
noteerde Sint Anthonis 188 mm en het natste station in ons land was in het
Limburgse Geijsteren waar 207 mm werd afgetapt. In het zuidwesten en in
Noord-Holland viel de minste neerslag: Cocksdorp kreeg maar 50 mm in de
regenmeter, Nuland 59, Philippine (Zeeland) en De Koog (Texel) ieder 63 en
tenslotte Terneuzen en Schoondijke met ieder 68 mm. Deze grote verschillen
waren vooral het gevolg van het vaak buiige karakter van de neerslag, waarbij
de buien vaak het zwaarst waren in het noordoosten en oosten.
Op
4 en 5 juli leverde storm Poly in de noordwestelijke helft zo’n 15 tot 25 mm
neerslag op en in het gebied tussen Amsterdam, Den Haag en Utrecht zelfs 25 tot
50 mm. Op nadering van het koufront behorende bij de Atlantische depressie,
werd de heetste lucht op 9 juli verdreven door stevige onweersbuien met hagel
en (zware) windstoten, waarvoor in het oosten van het land code oranje werd
uitgegeven. Daarbij vielen er in het oosten lokaal 20 tot 40 mm. Vooral de
laatste tien dagen van de maand waren erg nat. Op 22 en 23 juli viel er zo’n 25
mm in het Waddengebied en op 23 en 24 juli viel er 40 mm in Oost-Brabant en
Noord-Limburg. Bladel kwam tot 44 mm op de 24e. De restanten van ex-tropische
orkaan Don zorgden op de 27e voor 10 á 20 mm en ook de laatste twee dagen van
de maand waren nat met plaatselijk 40 mm in het westen.
ONWEER
Naast
de 9e, onweerde het ook stevig op 11 en 24 juli in de zuidoostelijke helft en
regionaal op 13, 15, 17, 26 en 29 juli, veelal in het noordoosten en
zuidoosten. In Berkel-Enschot werd in deze maand op zes dagen onweer
waargenomen en dat was op 9, 11, 21, 24, 26 en 29 juli. Met name die van 9 juli
zal nog lang herinnerd worden omdat een paar straten verder van mijn
weerstation rond 16:00 uur de bliksem in een huis sloeg. De aardlekschakelaar
in vrijwel de gehele wijk viel uit. Twee huizen werden door de bliksem
getroffen waarbij schoorsteen en zonnepanelen sneuvelden.
Voor
de oostelijke helft van het land werd code oranje afgekondigd. Felle
onweersbuien trokken daar ook over. Vooral in de omgeving van Hattem en Zwolle
kwam het tot hagel en viel plaatselijk 70 tot 80 mm aan neerslag. Op 26 juli
trokken forse onweersbuien over die op het spoor tot flinke overlast leidden.
STORM
Op
5 juli groeide een depressie uit tot de zeer zware storm die de Duitsers de
naam Poly hebben meegegeven. Storm Poly kwam
in de ochtend van 5 juli aan land bij de Noord-Hollandse kust, waar in IJmuiden
een uurgemiddelde wind van windkracht 11 (zeer zware storm) en zeer zware
windstoten tot 146 km/uur zijn gemeten. Daarmee was deze storm de zwaarste
zomerstorm die ons land sinds het begin van de metingen ooit trof. Ook op
andere plaatsen kwam de windvlagen ver boven 100 kilometer per uur. De storm
trok vervolgens noordoostwaarts over het land. Vooral in Noord-Holland,
het IJsselmeergebied en delen van Friesland, Drenthe en Groningen ging het
flink tekeer en ontstond regionaal grote schade. Er werd zelfs voor die
gebieden een Weeralarm afgegeven en dat is code rood. In Zuid-Holland,
Groningen, Drenthe en Overijssel gold code oranje en in de rest van het land
code geel.
TORNADO
Op
4 juli ontwikkelde zich een kleine tornado die op de lijn
Beekbergen-Klarenbeek behoorlijke schade aanrichtte. Bomen waaiden om, huizen
raakten beschadigd en op de A50 kwam een caravan op zijn kop terecht. Mensen in
het spoor van de tornado maakten angstige momenten mee.
ZONNESCHIJN
De hoeveelheid
zonneschijn week in juli nauwelijks af van het klimatologische gemiddelde, maar
gaat wel als somber de weerboeken in. Gemiddeld over het land scheen de zon
namelijk 213 uren zon tegen 220 zonuren normaal. Het zonnigst was het deze
maand in het Waddengebied, met 239 zonuren op Terschelling (Hoorn) gevolgd door
238 uur in Lauwersoog. De zon scheen het minst in het midden en zuidoosten, met
in Deelen 195 en Maastricht met 200 uren zonneschijn. In De Bilt scheen de zon
201 uur, iets minder dan het klimatologische gemiddelde van 214 zonuren.
Berkel-Enschot noteerde 207 zonuren tegen normaal 221. Met name de periode van
6 t/m 8 juli en 10 juli waren zeer zonnig, de eerste dag van de maand en de
periode vanaf 22 juli waren juist somber. Op 27 juli scheen de zon op de meeste
plaatsen helemaal niet en In Berkel-Enschot vond dat ook op de 31e plaats.
Naast de twee zonloze dagen registreerde men daar drie zonnige dagen. Normaal,
over de periode 1998-2020, zijn dat respectievelijk één zonloze dag en vijf
zeer zonnige dagen.