KOUD EN ZONNIG
December was een
echte wintermaand. Het was koud met plaatselijk strenge vorst en een aantal
ijsdagen, waardoor er zelfs geschaatst kon worden. Maar vanaf 19 december
stortte de winter in elkaar en stegen de temperaturen wat op de laatste dag voor
een reeks warmterecords zorgde sinds 1901. Dankzij die koude periode scheen de
zon ruim, waardoor het uiteindelijk landelijk een zonnige maand werd. In
Brabant en Limburg was het een sombere maand. Naast regen, viel er ook sneeuw
en was er sprake van ijzel. In totaal viel er over de hele maand de normale hoeveelheid
neerslag.
TEMPERATUUR
Toen
op 1 december de meteorologische winter van start ging hebben we dat meteen
gemerkt. Want tot en met de 18e verliep de feestmaand koud, waarbij op bijna
alle dagen de gemiddelde etmaaltemperatuur onder normaal lag. Die kou kon in de
overige dagen van de maand niet meer ingehaald worden. Hierdoor beleefden we
een koude maand, waarbij uiteindelijk de gemiddelde etmaaltemperatuur in De
Bilt uitkwam op 3,9°C tegen normaal 4,2°C. Het koudst werd het in Nieuw Beerta
met gemiddeld 3,1°C, gevolgd door Eelde met 3,2°C. In Brabant waren Tilburg en
Berkel-Enschot de koudste plaatsen met 3,7°C gemiddeld. Daar kwam de gemiddelde
middagtemperatuur uit op 6,1°C (normaal 4,6°C) en in de nachten werd het
gemiddeld 1,4°C tegen 2,3°C als langjarige gemiddelde.
De
eerste dagen van de maand verkeerden we onder invloed van een uitloper boven
Scandinavië van een hogedrukgebied boven Rusland, waardoor de stroming
oostelijk werd met aanvoer van droge en koude lucht. ’s Nachts lagen de temperaturen
rond het vriespunt en overdag enkele graden boven nul. Op sommige plaatsen kwam
het wel tot vorst, maar niet in het hele land. Omdat de aangevoerde lucht
bovendien erg vochtig was, hadden wolken vaak de overhand en beef het de hele
dag grijs en soms ook mistig. Daar waar de zon er even doorkwam, werd het nog
ruim 5 graden. Op andere plaatsen kwam het kwik maar enkele graden boven nul.
En in combinatie met de wind was het waterkoud. Rond 6 december was de stroming
noordelijk en kwam de lucht over het warme zeewater, zodat het wat minder koud
was. Werd het overdag een paar graden warmer, in de nachten kwam het op
plaatsen waar het opklaarde nog steeds geregeld tot lichte en later ook tot
matige vorst. Op 9 en 10 december draaide de wind naar het zuiden en kwam de
aanvoer van relatief wat zachtere lucht vanaf de Noordzee weer tot staan.
Opnieuw ontstonden mist en laaghangende bewolking. In de oostelijke helft van
het land bleef het op de 10e dan ook op veel plaatsen de hele dag vriezen tot
-1,0°C in Eelde en Hoogeveen. Daarbij viel uit de mist hier en daar wat lichte
sneeuw. Een dag later kwam het overal weer iets boven nul. Daarna kwamen we
onder invloed van een lagedrukgebied boven het Noordzeegebied dat gevuld was
met koude lucht. Deze koude lucht stagneerde boven land, zodat het in de nachten
sterk af kon koelen.
Het
begon allemaal op de 12e met matige vorst in de vroege ochtend. In de avond
werd het kouder en zakte het kwik uiteindelijk tot -7,1°C. In de nacht naar 13
december werd het nog iets kouder, maar aan de grond vroor de keien uit de
grond en werd op enkele plaatsen strenge vorst gemeten. Dat gebeurde o.a. in
Twenthe (-12,6°C) Eelde (-12,1°C), Gilze-Rijen (-11,7°) en in Eindhoven met
-11,5°C. Toen volgde 13 december zelf die een ijsdag opleverde, waarbij de
temperatuur niet verder kwam dan -1,2°C in Tilburg. De Bilt noteerde ook zijn
eerste ijsdag, met -1,4°C. En toen kregen we de koudste nacht van het jaar,
waarbij op neushoogte strenge vorst werd geregistreerd en dat gebeurde in de
vroege ochtend van 14 december in Eelde en Twenthe met respectievelijk -10,6°C
en -10,5°C. Zelfs Eindhoven had nog -9,5°C. IJzig koud was het op klomphoogte,
waarbij de thermometers richting zeer strenge vorst ging maar op -14,5°C bleef
hangen in Eelde en -14,3°C in Twenthe. Hupsel had nog -13,2°C, Heino en Volkel
ieder -11,9°C, Gilze-Rijen -11,8°C en Eindhoven zag het -11,3°C worden. In de
nacht naar 15 december dook het kwik naar -6,9°C in Berkel-Enschot en aan de
grond was het -9 graden. Daarbij waren Gilze-Rijen en Eindhoven de koudste
plaatsen met op tien centimeter hoogte -11,4°C en -11,5°C. Het bleef dus in die
nachten vriezen en op steeds meer plaatsen was het ijs dik genoeg om op
slootjes, ondiepe uiterwaarden en natuurijsbanen te schaatsen. In Burgum werd
in de avond van 14 december de eerste natuurijsmarathon gehouden.
Gedurende
deze vorstperiode kwam Arcen van 13 tot en met 17 december tot vijf
opeenvolgende ijsdagen, op 18 december steeg het kwik er tot 0,0°C en werd
ijsdag zes net gemist. Maar in de nacht naar de 18e had het nog wel flink
gevroren. In Hupsel en in Woensdrecht was sprake van
strenge vorst met respectievelijk -10,3°C en -10,1°C. Op andere stations in
Brabant noteerde Eindhoven -7,3°C. Tilburg en Gilze-Rijen ieder -8,4°C en
Volkel -8,8°C. Aan de grond was het opnieuw bibberen geblazen. Zo zakte het
kwik op tien cm hoogte naar -12,7°C in Twenthe, -12,4°C in Hupsel en tenslotte
-11,3°C in Woensdrecht, Gilze-Rijen en het Limburgse Ell. Daarna was het
gedaan met de kou. Het weer sloeg om, het werd wisselvallig en de wind nam
flink toe en werd aan zee steeds vaker hard en soms zelfs stormachtig. Meteen al
vonden de temperaturen daarbij weer de dubbele cijfers en, op een enkele wat
koelere dag na, lukte dat de rest van de maand vervolgens vrijwel dagelijks.
De
maand eindigde zelfs met een recordwarme Oudejaarsdag. Er werden maar liefst vijf (!) warmterecords gebroken. Als
eerste de hoogste maximumtemperatuur. Dat gebeurde meteen al in de nacht naar
31 december toe waar Ell naar de 15,2°C ging. In die nacht zakte het kwik in
Limburg daarna niet verder dan 13,4°C in Maastricht, 13,2°C in Ell en 12,7°C in
Arcen. En toen sneuvelde het tweede warmterecord van hoogste minimumtemperatuur
van 31 december ooit sinds 1901. Hierdoor werd het vorige record van Hupsel uit
2021 met 12,4°C naar de vierde plaats verwezen. Vervolgens ging de temperatuur
overdag met een zuidwestelijke stroming steeds verder omhoog om uiteindelijk op
het uiteindelijke record te komen van 17,6°C in zowel Ell als Arcen. In ons
land werd het zo warm dat maar liefst 18 weerstations hun eigen dagrecord
verbraken. In Berkel-Enschot werd het 16,3°C tegen 14,4°C vorig jaar.
Vervolgens kijken we altijd naar het KNMI in De Bilt om het een officieel
warmterecord van te maken. En ook die kon er niet onderuit komen. Met een kwikstand
van 15,9°C in De Bilt werd het officieel de warmste 31 december ooit gemeten in
minstens 120 jaar en dat is het derde record. Dan krijgen we de gemiddelde
etmaaltemperatuur van die dag en ook dat werd officieel een nieuw warmterecord,
de vierde, en die kwam bij het KNMI uit op gemiddeld 13,9°C tegen 12,8°C vorig
jaar. Landelijk werd het record vermorzeld door maar liefst 17 stations,
waarbij Ell het hoogste gemiddelde had over 24 uur, namelijk 16,1°C. Het vorige
record dateert uit 2021 met gemiddeld 13,3°C in zowel Ell als Arcen. Daarmee
slepen we het vijfde record binnen.
Er
werden in De Bilt twaalf vorstdagen geteld, waarop het heeft gevroren; normaal
zijn dat er elf. Op twee van die dagen kwam het kwik helemaal niet boven het
vriespunt uit en dat is normaal voor december. In het oosten bleef het
plaatselijk op vier tot vijf dagen het hele etmaal vriezen en in Berkel-Enschot
gebeurde dat op drie dagen, zijnde 13 (-1,2°C), 14 (-0,4°C) en 17 december met
-1,1°C als maximum.
NEERSLAG
Met
gemiddeld over het land van 80 mm neerslag tegen een langjarig gemiddelde van
78 mm was de neerslag vrijwel normaal. Het natst was het in het noordwesten met
in Wijk aan Zee 148 mm gevolgd door Megen met 138 mm en het Zeeuwse ’s
Heerenhoek met 131 mm. In Nieuw Beerta viel met 43 mm de minste neerslag en op
de tweede plaats komt Ruinerwold met 44 mm. In Berkel-Enschot werd 99 mm
opgevangen. Op 18 dagen viel daar neerslag, waarvan op drie dagen meer dan 10
millimeter. Dat gebeurde op 20, 23 en 27 december, waarbij op die laatste dag 27,2
mm viel.
Op
de 8e hadden we te maken met een depressie boven Scandinavië die gevuld is met
van oorsprong lucht vanaf de poolstreken. Dit ging gepaard met een komen en
gaan van buien die in Berkel-Enschot nog 5 mm achterliet. In Hoek van Holland
werd nog 15 mm afgetapt en in Rotterdam en Voorschoten 14 mm. Eerste kerstdag viel
helemaal in het water waar in Berkel-Enschot 9 mm viel, maar in het Limburgse
Ell werd 28 mm afgetapt en daarmee is de op één natste 25 december ooit gemeten
in ons land. We gingen kletsnat het jaar uit, want op 31 december viel in het
Brabantse Megen en Oudenbosch maar liefst 43 mm.
SNEEUW en
IJZEL
In
de koude eerste helft van december viel op 11 dagen ergens in het land sneeuw
en dat is precies normaal. Berkel-Enschot telde slechts één dag met sneeuw (16
december) en ook nog één dag met ijzel (18 december). Het begon al met de start
van de meteorologische winter toen de temperaturen
begonnen te dalen en er plaatselijk in Limburg en Gelderland (mot)sneeuw werd
waargenomen. Ook op 3 december viel er motsneeuw en dat vond alleen in
Gelderland plaats. Op Pakjesavond viel er sneeuw in het zuiden van
Limburg waar op de Vaalserberg een sneeuwdek ontstond van enkele centimeters. Op
de 10e viel uit mist hier en daar wat lichte sneeuw. In de loop van de 13e kwam er een eerste dooiaanval vanuit het
noordwesten wat leidde tot sneeuw en ijzel aan de kust en in het noorden met
enkele ongelukken tot gevolg. Een volgende dooiaanval begon op 15 december. Om
19:00 uur melden Leeuwarden, Stiens en De Bilt ijzel. Marknesse, Lelystad en
Voorschoten hadden sneeuw en in Woensdrecht was sprake van mist met rijp. Het
KNMI gaf dan ook code oranje uit in de avond van 15 december in het westen.
Daar zorgden regenbuien op een bevroren ondergrond voor plaatselijke ernstige
gladheid. In de avond van 18 december en in de nacht naar de 19e werd de koude
lucht met ijzel verdrongen. Het KNMI vaardigde een code oranje uit en op de
wegen kwam het in het hele land tot glijpartijen en ongelukken met vooral
blikschade tot gevolg.
WIND
Op
29 december registreerde IJmuiden en Vlieland een stormachtige wind, kracht 8,
en in Midden-Brabant was het een vrij krachtige tot krachtige wind en dat is
kracht 5 tot 6. Daarbij zijn windstoten waargenomen tot 88 km/uur op Vlieland
en 82 km/uur in Den Helder. In Brabant kwamen windstoten voor van 71 km/uur in
Volkel tot 59 km/uur in Gilze-Rijen.
ZONNESCHIJN
De
zon scheen deze maand gemiddeld over het land 62 uur, terwijl het langjarig
gemiddelde 58 uur is. Het zonnigst was het in het noorden met in Den Helder (De
Kooy) 89 uur en Terschelling met 88 zonuren. Het zuiden van het land was het somberst
met 42 uren in Arcen en 44 uur in Eindhoven en Maastricht. De Bilt noteerde 57
zonuren en Berkel-Enschot 48 zonuren tegen normaal 59 uur. Bij dat laatste
station werden 14 zonloze dagen geteld en op vier dagen was het zeer zonnig,
waarop de zon minstens 5 uur scheen. Tijdens de koude periode was er veel zonneschijn
van 12 tot en met 17 december en scheen de zon bijna 30 uur in totaal.