Het Weernieuws: December 2022

KOUD EN ZONNIG

December was een echte wintermaand. Het was koud met plaatselijk strenge vorst en een aantal ijsdagen, waardoor er zelfs geschaatst kon worden. Maar vanaf 19 december stortte de winter in elkaar en stegen de temperaturen wat op de laatste dag voor een reeks warmterecords zorgde sinds 1901. Dankzij die koude periode scheen de zon ruim, waardoor het uiteindelijk landelijk een zonnige maand werd. In Brabant en Limburg was het een sombere maand. Naast regen, viel er ook sneeuw en was er sprake van ijzel. In totaal viel er over de hele maand de normale hoeveelheid neerslag. 

TEMPERATUUR

Toen op 1 december de meteorologische winter van start ging hebben we dat meteen gemerkt. Want tot en met de 18e verliep de feestmaand koud, waarbij op bijna alle dagen de gemiddelde etmaaltemperatuur onder normaal lag. Die kou kon in de overige dagen van de maand niet meer ingehaald worden. Hierdoor beleefden we een koude maand, waarbij uiteindelijk de gemiddelde etmaaltemperatuur in De Bilt uitkwam op 3,9°C tegen normaal 4,2°C. Het koudst werd het in Nieuw Beerta met gemiddeld 3,1°C, gevolgd door Eelde met 3,2°C. In Brabant waren Tilburg en Berkel-Enschot de koudste plaatsen met 3,7°C gemiddeld. Daar kwam de gemiddelde middagtemperatuur uit op 6,1°C (normaal 4,6°C) en in de nachten werd het gemiddeld 1,4°C tegen 2,3°C als langjarige gemiddelde. 

De eerste dagen van de maand verkeerden we onder invloed van een uitloper boven Scandinavië van een hogedrukgebied boven Rusland, waardoor de stroming oostelijk werd met aanvoer van droge en koude lucht. ’s Nachts lagen de temperaturen rond het vriespunt en overdag enkele graden boven nul. Op sommige plaatsen kwam het wel tot vorst, maar niet in het hele land. Omdat de aangevoerde lucht bovendien erg vochtig was, hadden wolken vaak de overhand en beef het de hele dag grijs en soms ook mistig. Daar waar de zon er even doorkwam, werd het nog ruim 5 graden. Op andere plaatsen kwam het kwik maar enkele graden boven nul. En in combinatie met de wind was het waterkoud. Rond 6 december was de stroming noordelijk en kwam de lucht over het warme zeewater, zodat het wat minder koud was. Werd het overdag een paar graden warmer, in de nachten kwam het op plaatsen waar het opklaarde nog steeds geregeld tot lichte en later ook tot matige vorst. Op 9 en 10 december draaide de wind naar het zuiden en kwam de aanvoer van relatief wat zachtere lucht vanaf de Noordzee weer tot staan. Opnieuw ontstonden mist en laaghangende bewolking. In de oostelijke helft van het land bleef het op de 10e dan ook op veel plaatsen de hele dag vriezen tot -1,0°C in Eelde en Hoogeveen. Daarbij viel uit de mist hier en daar wat lichte sneeuw. Een dag later kwam het overal weer iets boven nul. Daarna kwamen we onder invloed van een lagedrukgebied boven het Noordzeegebied dat gevuld was met koude lucht. Deze koude lucht stagneerde boven land, zodat het in de nachten sterk af kon koelen. 

Het begon allemaal op de 12e met matige vorst in de vroege ochtend. In de avond werd het kouder en zakte het kwik uiteindelijk tot -7,1°C. In de nacht naar 13 december werd het nog iets kouder, maar aan de grond vroor de keien uit de grond en werd op enkele plaatsen strenge vorst gemeten. Dat gebeurde o.a. in Twenthe (-12,6°C) Eelde (-12,1°C), Gilze-Rijen (-11,7°) en in Eindhoven met -11,5°C. Toen volgde 13 december zelf die een ijsdag opleverde, waarbij de temperatuur niet verder kwam dan -1,2°C in Tilburg. De Bilt noteerde ook zijn eerste ijsdag, met -1,4°C. En toen kregen we de koudste nacht van het jaar, waarbij op neushoogte strenge vorst werd geregistreerd en dat gebeurde in de vroege ochtend van 14 december in Eelde en Twenthe met respectievelijk -10,6°C en -10,5°C. Zelfs Eindhoven had nog -9,5°C. IJzig koud was het op klomphoogte, waarbij de thermometers richting zeer strenge vorst ging maar op -14,5°C bleef hangen in Eelde en -14,3°C in Twenthe. Hupsel had nog -13,2°C, Heino en Volkel ieder -11,9°C, Gilze-Rijen -11,8°C en Eindhoven zag het -11,3°C worden. In de nacht naar 15 december dook het kwik naar -6,9°C in Berkel-Enschot en aan de grond was het -9 graden. Daarbij waren Gilze-Rijen en Eindhoven de koudste plaatsen met op tien centimeter hoogte -11,4°C en -11,5°C. Het bleef dus in die nachten vriezen en op steeds meer plaatsen was het ijs dik genoeg om op slootjes, ondiepe uiterwaarden en natuurijsbanen te schaatsen. In Burgum werd in de avond van 14 december de eerste natuurijsmarathon gehouden. 

Gedurende deze vorstperiode kwam Arcen van 13 tot en met 17 december tot vijf opeenvolgende ijsdagen, op 18 december steeg het kwik er tot 0,0°C en werd ijsdag zes net gemist. Maar in de nacht naar de 18e had het nog wel flink gevroren. In Hupsel en in Woensdrecht was sprake van strenge vorst met respectievelijk -10,3°C en -10,1°C. Op andere stations in Brabant noteerde Eindhoven -7,3°C. Tilburg en Gilze-Rijen ieder -8,4°C en Volkel -8,8°C. Aan de grond was het opnieuw bibberen geblazen. Zo zakte het kwik op tien cm hoogte naar -12,7°C in Twenthe, -12,4°C in Hupsel en tenslotte -11,3°C in Woensdrecht, Gilze-Rijen en het Limburgse Ell. Daarna was het gedaan met de kou. Het weer sloeg om, het werd wisselvallig en de wind nam flink toe en werd aan zee steeds vaker hard en soms zelfs stormachtig. Meteen al vonden de temperaturen daarbij weer de dubbele cijfers en, op een enkele wat koelere dag na, lukte dat de rest van de maand vervolgens vrijwel dagelijks. 

De maand eindigde zelfs met een recordwarme Oudejaarsdag. Er werden maar liefst vijf (!) warmterecords gebroken. Als eerste de hoogste maximumtemperatuur. Dat gebeurde meteen al in de nacht naar 31 december toe waar Ell naar de 15,2°C ging. In die nacht zakte het kwik in Limburg daarna niet verder dan 13,4°C in Maastricht, 13,2°C in Ell en 12,7°C in Arcen. En toen sneuvelde het tweede warmterecord van hoogste minimumtemperatuur van 31 december ooit sinds 1901. Hierdoor werd het vorige record van Hupsel uit 2021 met 12,4°C naar de vierde plaats verwezen. Vervolgens ging de temperatuur overdag met een zuidwestelijke stroming steeds verder omhoog om uiteindelijk op het uiteindelijke record te komen van 17,6°C in zowel Ell als Arcen. In ons land werd het zo warm dat maar liefst 18 weerstations hun eigen dagrecord verbraken. In Berkel-Enschot werd het 16,3°C tegen 14,4°C vorig jaar. Vervolgens kijken we altijd naar het KNMI in De Bilt om het een officieel warmterecord van te maken. En ook die kon er niet onderuit komen. Met een kwikstand van 15,9°C in De Bilt werd het officieel de warmste 31 december ooit gemeten in minstens 120 jaar en dat is het derde record. Dan krijgen we de gemiddelde etmaaltemperatuur van die dag en ook dat werd officieel een nieuw warmterecord, de vierde, en die kwam bij het KNMI uit op gemiddeld 13,9°C tegen 12,8°C vorig jaar. Landelijk werd het record vermorzeld door maar liefst 17 stations, waarbij Ell het hoogste gemiddelde had over 24 uur, namelijk 16,1°C. Het vorige record dateert uit 2021 met gemiddeld 13,3°C in zowel Ell als Arcen. Daarmee slepen we het vijfde record binnen. 

Er werden in De Bilt twaalf vorstdagen geteld, waarop het heeft gevroren; normaal zijn dat er elf. Op twee van die dagen kwam het kwik helemaal niet boven het vriespunt uit en dat is normaal voor december. In het oosten bleef het plaatselijk op vier tot vijf dagen het hele etmaal vriezen en in Berkel-Enschot gebeurde dat op drie dagen, zijnde 13 (-1,2°C), 14 (-0,4°C) en 17 december met -1,1°C als maximum. 

NEERSLAG

Met gemiddeld over het land van 80 mm neerslag tegen een langjarig gemiddelde van 78 mm was de neerslag vrijwel normaal. Het natst was het in het noordwesten met in Wijk aan Zee 148 mm gevolgd door Megen met 138 mm en het Zeeuwse ’s Heerenhoek met 131 mm. In Nieuw Beerta viel met 43 mm de minste neerslag en op de tweede plaats komt Ruinerwold met 44 mm. In Berkel-Enschot werd 99 mm opgevangen. Op 18 dagen viel daar neerslag, waarvan op drie dagen meer dan 10 millimeter. Dat gebeurde op 20, 23 en 27 december, waarbij op die laatste dag 27,2 mm viel.

Op de 8e hadden we te maken met een depressie boven Scandinavië die gevuld is met van oorsprong lucht vanaf de poolstreken. Dit ging gepaard met een komen en gaan van buien die in Berkel-Enschot nog 5 mm achterliet. In Hoek van Holland werd nog 15 mm afgetapt en in Rotterdam en Voorschoten 14 mm. Eerste kerstdag viel helemaal in het water waar in Berkel-Enschot 9 mm viel, maar in het Limburgse Ell werd 28 mm afgetapt en daarmee is de op één natste 25 december ooit gemeten in ons land. We gingen kletsnat het jaar uit, want op 31 december viel in het Brabantse Megen en Oudenbosch maar liefst 43 mm.

SNEEUW en IJZEL

In de koude eerste helft van december viel op 11 dagen ergens in het land sneeuw en dat is precies normaal. Berkel-Enschot telde slechts één dag met sneeuw (16 december) en ook nog één dag met ijzel (18 december). Het begon al met de start van de meteorologische winter toen de temperaturen begonnen te dalen en er plaatselijk in Limburg en Gelderland (mot)sneeuw werd waargenomen. Ook op 3 december viel er motsneeuw en dat vond alleen in Gelderland plaats. Op Pakjesavond viel er sneeuw in het zuiden van Limburg waar op de Vaalserberg een sneeuwdek ontstond van enkele centimeters. Op de 10e viel uit mist hier en daar wat lichte sneeuw. In de loop van de 13e  kwam er een eerste dooiaanval vanuit het noordwesten wat leidde tot sneeuw en ijzel aan de kust en in het noorden met enkele ongelukken tot gevolg. Een volgende dooiaanval begon op 15 december. Om 19:00 uur melden Leeuwarden, Stiens en De Bilt ijzel. Marknesse, Lelystad en Voorschoten hadden sneeuw en in Woensdrecht was sprake van mist met rijp. Het KNMI gaf dan ook code oranje uit in de avond van 15 december in het westen. Daar zorgden regenbuien op een bevroren ondergrond voor plaatselijke ernstige gladheid. In de avond van 18 december en in de nacht naar de 19e werd de koude lucht met ijzel verdrongen. Het KNMI vaardigde een code oranje uit en op de wegen kwam het in het hele land tot glijpartijen en ongelukken met vooral blikschade tot gevolg. 

WIND

Op 29 december registreerde IJmuiden en Vlieland een stormachtige wind, kracht 8, en in Midden-Brabant was het een vrij krachtige tot krachtige wind en dat is kracht 5 tot 6. Daarbij zijn windstoten waargenomen tot 88 km/uur op Vlieland en 82 km/uur in Den Helder. In Brabant kwamen windstoten voor van 71 km/uur in Volkel tot 59 km/uur in Gilze-Rijen. 

ZONNESCHIJN

De zon scheen deze maand gemiddeld over het land 62 uur, terwijl het langjarig gemiddelde 58 uur is. Het zonnigst was het in het noorden met in Den Helder (De Kooy) 89 uur en Terschelling met 88 zonuren. Het zuiden van het land was het somberst met 42 uren in Arcen en 44 uur in Eindhoven en Maastricht. De Bilt noteerde 57 zonuren en Berkel-Enschot 48 zonuren tegen normaal 59 uur. Bij dat laatste station werden 14 zonloze dagen geteld en op vier dagen was het zeer zonnig, waarop de zon minstens 5 uur scheen. Tijdens de koude periode was er veel zonneschijn van 12 tot en met 17 december en scheen de zon bijna 30 uur in totaal.