Het Weernieuws: November 2023

 WARM EN BIJNA RECORDNAT

November begon boterzacht en eindigde koud met de eerste officiële vorst van het seizoen. Daarnaast viel er ontzettend veel neerslag en werd deze slachtmaand de op twee natste november ooit gemeten. Naast regen werd ook de eerste sneeuw geregistreerd met plaatselijk enkele centimeters sneeuwdek. Tevens onweer, hagel, mist en zelfs twee stormen. Daarnaast werden vier dagrecords gebroken met laagste luchtdruk voor die dag ooit geregistreerd. Een echte herfstmaand dus. 

TEMPERATUUR

Met een gemiddelde etmaaltemperatuur van 7,8°C in De Bilt, tegen 7,0°C normaal, was november een zachte maand. Een koud einde voorkwam dat de maand niet in de top tien van zachtste novembermaanden ooit zou eindigen, want dat zag er in het begin wel uit. De warmst plaatsen in deze maand moeten we zoeken langs de kust. Zo hadden zowel Vlissingen als Hoek van Holland een gemiddelde van 9,1°C en Vlieland 9,0°C. Veel minder warm was het in het oosten: 6,9°C in zowel Eelde, Nieuw-Beerta als Twenthe. In Berkel-Enschot werd een etmaalgemiddelde van 7,7°C geregistreerd. Overdag werd het gemiddeld 10,3°C en ’s nachts 5,1°C tegen normaal respectievelijk 10,4°C en 4,7°C. 

De eerste november begon boterzacht en meteen werd meteen de warmste dag van de hele maand. Twenthe noteerde 15,8°C, Gilze-Rijen en Tilburg hadden ieder 15,6°C. Daarna werd het met dagelijks 11 tot 12 graden minder zacht. Vooral de nachten waren warm met minimumtemperaturen van 6 tot 8 en aan de kust zelfs 9 graden. Rond 10 november kwamen we in een koudere fase terecht. Op de 10e lag de maximumtemperatuur in De Bilt voor het eerst sinds 6 april onder de tien graden. Ook de nachten werden kouder, waardoor we op 12 november de allereerste vorst van het seizoen konden noteren. Dat is wel bijna drie weken later dan normaal, want gemiddeld valt de eerste vorst rond 23 oktober. In het Limburgse Ell zakte de temperatuur namelijk tot -0,8°C. Vervolgens werd het overdag in het midden van Brabant niet warmer dan een graad of 7. Een dag later kwam zeer zachte lucht opzetten en kwam het op veel plaatsen tot meer dan 15 graden. Deze afwisseling in de temperatuur hield aan tot en met de 23e. Zo kregen we op 16 november in de ochtend te maken met vorst in Eelde (-1,5°C) en een dag later gebeurde dat in Deelen, Nieuw-Beerta, Hoogeveen, Twenthe en opnieuw Eelde. Maar de dag van de verkiezingen van de Tweede Kamer op 22 november begon helemaal ijskoud. Het koudst werd het in Twenthe waar de temperatuur zakte tot -3,4°C. Daarna volgde Eelde met -2,6°C en vervolgens heel Brabant. Zo had Eindhoven -2,0°C, Volkel -1,7°C, Woensdrecht -1,6°C en Gilze-Rijen -1,5°C. In grote steden bleef de temperatuur net boven het vriespunt. Aan de grond vroor het nog harder tot wel matige vorst in Twenthe: -5,4°C. Volkel had op tien centimeter hoogte nog -4,3°C, Deelen -3,9°C, Eelde -3,8°C en Gilze-Rijen kreeg een temperatuur van -3,4°C te verwerken. De andere dagen verliepen juist erg zacht. Op 24 november kwam er plotseling een einde aan dit patroon en werd geleidelijk koudere lucht aangevoerd. De middagtemperaturen daalden geleidelijk tot maximaal 5 graden en in de nacht kwam het steeds vaker tot lichte vorst. In De Bilt vroor het op de 26e met -0,6°C voor de eerste keer sinds 27 april en daarmee werd wel de eerste officiële vorst van het herfstseizoen gemeten. Normaal mogen we bij het KNMI rond 3 november al een vorstnacht verwachten. Op de laatste dag van de maand vroor het in het noorden plaatselijk zelfs matig en werd in Leeuwarden met een kwikstand van -5,4°C de laagste temperatuur van de maand bereikt. In Eelde en Nieuw-Beerta bleef de temperatuur ook overdag plaatselijk onder nul en dan spreken we van een ijsdag, de eerste van het seizoen. 

In De Bilt kwam het uiteindelijk op vier dagen tot vorst, tegen normaal vijf dagen. In het oosten telde november plaatselijk acht van zulke dagen, maar in het noordwestelijk kustgebied vroor het plaatselijk helemaal niet. IJsdagen waren er niet in De Bilt en dat is vrij normaal. In Eelde en Nieuw Beerta kwam het tot één ijsdag. Berkel-Enschot kwam tot drie dagen met vorst en vond plaats eind november met -0,4°C als laagste temperatuur op de 28e. De koudste dag van de maand was twee dagen later toen het kwik overdag bleef steken op 2,2°C. Maar veel vaker was het mild met in De Bilt op maar liefst 20 dagen maxima van 10 graden of meer. Dat levert overigens geen top tien-notering op. Recordhouder is 1994 met maar liefst 28 milde dagen met maxima van 10 graden of meer. Gemiddeld over de periode 1994-2023 telt november 17 van die dagen. Op twee dagen werd het dit jaar zelfs 15 graden of meer en dat is evenveel zachte dagen als gebruikelijk. In 2015 kwam het tot een absurd record van 13 zachte dagen. 

NEERSLAG

November was met gemiddeld over het land 153 mm neerslag tegen normaal 72 mm uitzonderlijk nat. In De Bilt viel 159,1 mm en dat is goed voor een derde plek in de lijst met natste novembermaanden ooit. Op eerste plaats staat 1944 met 183,2 gevolgd door 1977 met 166,7 mm. Met uitzondering van de laatste paar dagen, was de neerslag bijzonder gelijk verdeeld over de maand. Op de meeste dagen viel er gemiddeld zo’n 3 tot 6 mm per dag; op 8, 14, 18 en 28 november viel er landelijk gemiddeld meer dan 10 millimeter en dat is 2x zoveel als normaal voor november. Gemiddeld regende het deze maand op 26 van de 30 dagen, normaal zijn dat er ongeveer 19. 

Zoals gebruikelijk in de herfst was het deze maand het natst in het kustgebied, met in delen van Noord- en Zuid-Holland meer dan 240 mm. Hoogwoud kreeg 252 mm in de regenmeter, Bergen 248 en Zoetermeer had 244 mm. Berkhout was het natste KNMI-station met 207 mm. Het minst nat was het in Zuid-Limburg, waar Echt 109 mm opving, Oost-Maarland 113 en Maastricht 117 mm. In Brabant waren de natste plaatsen Deurne met 177 mm, gevolgd door Eersel met 164 mm en Helmond die 162 mm aftapte. Berkel-Enschot kreeg nog 145 mm in de regenmeter, waarbij 27 november met 34 mm de natste dag was. In totaal viel daar op 27 dagen neerslag, waarbij enkele buien gepaard gingen met onweer (9 november) en hagel (24 en 29 november). Ook was het op drie dagen mistig (12, 18 en 22 november). 

Op 2 en 3 november werd er in de kustgebieden 30 tot 50 mm afgetapt met dank aan storm Ciarán. Op 8 november viel er bijna overal 10 tot 20 mm. Op de 14e viel er in de zuidelijke helft 15 tot 30 mm. Zo kreeg Westdorpe 27 mm in de regenmeter,  Eindhoven 26 en Arcen 24 mm. En dan de aankomst van Sinterklaas in Woudrichem op de 18e die totaal verregende. Berkel-Enschot kreeg die dag nog 9 mm, Tilburg 12, Chaam 13 en Esbeek 14 mm in de regenmeter. De meeste regen in ons land werd opgevangen in Lisse met 18 mm, gevolgd door Kessel-Eik (Limburg) en Venlo met ieder 17 mm. Op 19 november was juist het noorden veruit het natst met daar zo’n 30 mm. Met 18 mm gemiddeld over het land was 27 november de natste dag van de maand, waarbij in het noorden 10 mm viel en in het zuiden meer dan 30 millimeter. Berkel-Enschot was met 34 mm de natste plaats van het land. Op de tweede plaats waren het Arcen en Eindhoven met ieder 32 mm gevolgd door Volkel en Gilze-Rijen die 31 mm in de regenmeter opvingen. 

Deze kletsnatte novembermaand brengt het jaar 2023 in een illuster rijtje van jaren met meer dan 1000 mm. Het is pas de vierde keer sinds de start van de neerslagmetingen in 1906 dat er meer dan 1000 mm valt. Tot en met november viel er dit jaar ongeveer 1020 mm. Alleen in 1998 was het met 1109 mm nog natter, maar dit record kan in het geding komen als december een normale hoeveelheid van ongeveer 87 mm neerslag brengt. 

SNEEUW

De eerste sneeuwvlokken werden op 25 november gespot. Op 27 november ging de regen in de Achterhoek, op de Veluwe en in de Limburgse heuvels tijdelijk over in (natte) sneeuw en zorgde regionaal voor een wit landschap. In de avond van 28 november en op 29 november trokken er talrijke winterse buien over het land, waardoor er in het oosten plaatselijk een sneeuwdek van enkele centimeters ontstond. In Berkel-Enschot werd in de avond van 28 november alleen wat sneeuwvlokken waargenomen. 

STORM

Het kwam deze maand maar liefst twee keer tot een storm. Op 2 november trok storm Ciarán over ons land en dat terwijl de bomen na een zeer zachte oktober en het uitblijven van vorst nog vol in het blad stonden. Zowel Vlissingen als Hoek van Holland kregen op die donderdag te maken met minstens een uur lang windkracht 9. Aan het begin van de avond sloten Texel en Vlieland zich daarbij toen de storm op de Noordzee aankwam. In IJmuiden kwam het zelfs tijdelijk tot windkracht 10. Bij dit alles werden windstoten gemeten tot 115 km/u in IJmuiden, 112 km/u in Hoek van Holland en 110 km/u in Vlissingen. In Brabant was de maximale wind kracht 7 met windstoten tot 100 km/u in Eindhoven en 97 km/u rondom Tilburg. Opvallend hierbij zijn de windstoten in Brabant en Limburg, waardoor het KNMI ook voor deze provincies code oranje had moeten uitgeven. Het gaf dan ook enorme overlast door vooral omgevallen bomen. Daarbij viel er één dode (in Venray) en tientallen gewonden. Zoals op de N65 bij Berkel-Enschot waar een boom op rijdende auto’s viel en voor enkele gewonden zorgde. De tweede storm van november, tevens de derde herfststorm van dit jaar, diende zich aan op 24 november langs de westkust en noordkust. De zwaarste windstoot bedroeg 118 km/uur (orkaankracht) en werd gemeten in Lauwersoog. Landinwaarts in de kustprovincies vielen de windstoten mee met 80 tot 90 km/uur en in het binnenland 60 tot 80 km/uur. 

LUCHTDRUK

Storm Ciarán liet de barometers op de 2e gigantisch dalen, waardoor dagrecords sneuvelden. Het record stond op 973 hPa waargenomen op 2 november 1930 in Den Helder (De Kooy), maar op deze dag gingen vrijwel alle weerstations er flink onder. De laagste luchtdruk werd op Vlieland gemeten met 965,3 hPa. Op de platforms op de Noordzee werd zelfs 956,2 hPa afgelezen. Maar het bleef niet alleen op deze dag, want zowel op 3, 4 als 5 november sneuvelden luchtdrukrecords. Zo daalde het kwik in de barometer op 3 november tot 969,5 hPa op Vlieland, waarmee het oude record van die dag van 971,8 hPa (Den Helder, 1930) naar de tweede plaats werd verdreven. Vervolgens ging het luchtdrukrecord van 4 november eraan, waarbij Vlieland opnieuw recordhouder werd met 968,4 hPa. Vorige record stond op 978,8 hPa (Vlissingen, 1910). Tja, en dan de 5e, want het ging maar door. In de nacht naar 5 november zakte de barometer op alle weerstations tot onder het oude luchtdrukrecord van 5 november van 973,4 hPa die in 1985 in Leeuwarden werd waargenomen. Om 03:00 uur in Vlissingen werd het zelfs 968,3 hPa en konden we het vierde dagrecord achter elkaar noteren. 

ZONNESCHIJN

De zon scheen deze maand ongeveer de normale hoeveelheid, met gemiddeld over het land 67 uren zon tegen 70 zonuren normaal. Net als de neerslag was ook de zonneschijn redelijk gelijkmatige verdeeld over de maand. Er waren dan ook weinig sombere (zonloze) dagen, met landelijk gemiddeld vier dagen tegen acht dagen normaal. Op 18 en 27 november scheen de zon nergens maar ook 21, 23 en 26 november verliepen op veel plaatsen zonder zonneschijn. Het zonnigst was het in het Zeeland met in Vlissingen 86 uren zon en 83 in Wilhelminadorp. Het minst zonnig was het in het uiterste oosten, met in Twenthe 49 zonuren en Nieuw Beerta met 53 uren zonneschijn. In De Bilt scheen de zon 62 uur tegen 67 uur normaal en Berkel-Enschot waren het 66 zonuren tegen 72 normaal. Daar werden zes zonloze dagen geteld, maar ook drie zeer zonnige dagen waar de zon minstens 6 uur scheen.