Het Weernieuws: Winter 2022-2023

 ZEER ZACHT EN ZONNIG

Ondanks enkele sneeuwsituaties en een relatief koud begin van de winter, eindigde de winter van 2022-2023 veel zachter dan normaal. Daarmee is het de 10e zachte winter op rij, een verscherping van het record dat vorig jaar werd gezet. Naast zeer zacht was de winter ook zonnig. Opvallend was de koude periode 12-18 december, waar zelfs geschaatst kon worden, gevolgd door de recordwarme Oudejaarsdag en Nieuwjaarsdag. En tenslotte de sneeuwrijke dag van 20 januari. 

TEMPERATUUR

Met in De Bilt een gemiddelde etmaaltemperatuur van 5,1°C tegen 3,9°C normaal was de winter zacht, goed voor een 13e plek op de lijst van zachtste winters ooit. Dat is nog wel iets lager dan de veel recentere winters van 2019, 2020 en 2022 die nog wat zachter waren. Op 29 dagen liep de temperatuur op tot 10 graden of meer tegen 18 dagen normaal, goed voor een 6e plek. Bijna één op de 3 winterdagen verliepen dus zeer zacht. December was iets kouder dan normaal met gemiddeld 3,9°C tegen 4,2°C normaal, maar januari en februari daarentegen waren allebei zacht met respectievelijk 5,8°C tegen 3,6°C en 5,7°C tegen 3,9°C normaal. In Berkel-Enschot kwam de gemiddelde etmaaltemperatuur uit op 5,0°C tegenover het langjarig gemiddelde van 4,4°C over de periode 1998-2020. Daarbij werd het overdag gemiddeld 7,6°C (normaal 7,0°C) en in de nachten was dat 2,4°C gemiddeld (normaal 1,7°C). 

De winter begon meteen koud met tot en met 18 december bijna allemaal temperaturen die dagelijks onder normaal lagen. Het koudst was het van 12 tot en met 18 december, met in De Bilt etmaalgemiddelde temperaturen onder het vriespunt. De maxima bedroegen daar -1,4°C en -0,3°C op respectievelijk 13 en 17 december en daarmee waren het de eerste en tevens laatst ijsdagen van deze winter, want in januari en februari bleven de maximumtemperaturen in De Bilt niet meer onder het vriespunt. De laagste temperatuur van de winter werd dan ook in deze periode van de winter gemeten: op 13 december daalde het kwik tot -10,6°C  in Eelde. Het was koud genoeg voor wat schaatspret, op zowel schaatsbanen als écht natuurijs. Maar daarna sloeg het weer om en stroomde zachte tot zeer zachte lucht het land binnen. Met name rond de jaarwisseling en begin januari. Op 31 december werd het in het Limburgse Ell en Arcen 17,6°C en dat was meteen de hoogste temperatuur van het winterseizoen en een record voor december. Ook in De Bilt was het met 15,9°C nog nooit zo warm in december sinds het begin van de waarnemingen. Op 1 januari werd vervolgens het temperatuurrecord van januari verbroken. In Eindhoven werd het die dag 16,9°C en in De Bilt 15,6°C. Ook de dagen erna bleef het zeer zacht. De eerste tien dagen van januari verliepen in De Bilt zelfs recordzacht met een gemiddelde etmaaltemperatuur van 9,3°C. Halverwege januari werd het tijdelijk weer wat kouder met ’s nachts regelmatig lichte tot matige vorst en overdag temperaturen enkele graden boven nul. Vanaf 25 januari liep de temperatuur echter geleidelijk weer op tot waarden boven normaal. De sprokkelmaand begon ook zacht, maar van 6 tot en met 9 februari hadden we te maken met temperaturen onder normaal. Halverwege de maand werd het in een zuidelijke stroming zacht met in het zuiden van het land lokaal 15 graden. Aan het einde van de maand kwam de temperatuur opnieuw onder normaal te liggen. 

De Bilt telde deze winter 33 dagen waarop het heeft gevroren, normaal zijn het 35 vorstdagen. Daarvan waren er twee ijsdagen (dagen waarop de temperatuur niet boven het vriespunt komt) en dat vond plaats in december; normaal zijn dit er zes.

Het kwam deze winter niet tot officiële strenge vorst van lager dan -10 graden, terwijl dat gemiddeld 1 à 2 keer gebeurt. De laatste keer was in 2021. Verder naar het oosten kwam het lokaal wel tot strenge vorst met op 14 december respectievelijk -10,5°C en -10,6°C in Twente en Eelde. Verder kwam het alleen nog op 18 december lokaal tot strenge vorst met -10,3°C in Hupsel. Normaal komt het landinwaarts tot 2 à 3 dagen met strenge vorst. Berkel-Enschot telde 31 vorstdagen tegen 30 als langjarig gemiddelde. Daarvan waarvan er vijf dagen, waarop er sprake was van matige vorst. Opvallend is dat in Berkel-Enschot zowel de hoogste als laagste temperaturen van de winter in december werden gemeten. Op 31 december werd het namelijk 16,3°C, wat vooraf ging met de warmste winternacht toen de temperatuur niet verder zakte dan 11,3°C. De koudste dag was die van 13 december toen het de hele dag vroor met als maximumtemperatuur -1,2°C. Bijna een week later werd de koudste nacht gemeten: -8,4°C op 18 december. 

NEERSLAG

De hoeveelheid neerslag lag met landelijk gemiddeld 208 mm neerslag net iets boven normaal van 204 mm. De verschillen tussen de maanden waren echter groot.  December had een normale hoeveelheid neerslag met 80 mm tegen 78 mm normaal, januari was echter zeer nat met gemiddeld 108 mm neerslag tegen een langjarig gemiddelde van 68 mm en februari was daarna juist een zeer droge maand met landelijk gemiddeld 20 mm, tegen 56 mm normaal. De meeste neerslag viel deze winter in de eerste twintig dagen van januari in het westen, midden en delen van het noorden van het land. In De Bilt viel zelfs 142 mm, de hoogste neerslagsom daar in januari sinds 1901. Daarna kwam in De Bilt de op één na langste reeks neerslagdagen ooit ten einde. De natste dag van deze winter was 12 januari met in De Bilt 40,0 mm, waarmee het officieel de natste 12e januari ooit is geregistreerd sinds 1901. Landelijk werd het ook de natste ooit, want Herwijnen ving 45,4 mm op. Voor het winterseizoen zijn dit uitzonderlijke neerslaghoeveelheden, want alleen in 1946 (8 februari, 53,9 mm in De Bilt) en 1960 (3 december 73,3 mm in Den Helder) hadden we nog nattere winterdagen. De grote hoeveelheid neerslag leidde rond 14 januari in de Betuwe, langs de Linge, voor wateroverlast. 

Het natst was het deze winter in het Drentse Roden met 331 mm gevolgd door Zeewolde met 315 mm, Alblasserdam 311, Holsloot 308, Kapelle 307, Nieuwerkerk a/d IJssel 303 en Leiden met 302 mm. De minste neerslag werd in het Noord-Hollandse Cocksdorp opgevangen met 86 mm. Daarna volgen Nieuw Beerta met 153 mm, Amsterdam 155, Montfort 159 en Maastricht waar 167 werd afgetapt. In De Bilt viel 251 mm tegen 218 mm normaal. Berkel-Enschot kreeg 222 mm in de regenmeter en dat is vrijwel gelijk aan het langjarig gemiddelde daar van 224 mm. De natste dag was die 31 december toen 27 mm werd geregistreerd. In totaal werd daar op 38 winterdagen minstens één millimeter opgevangen, waarvan op zeven dagen minstens 10 millimeter. Naast regen werd op 17 dagen ook mist geregistreerd en dat is veel voor de winter, want normaal is het maar op 9 dagen een kleine wereld. 

SNEEUW

Op 22 dagen viel neerslag in de vorm van (smeltende) sneeuw tegen 33 sneeuwdagen normaal in ons land. Wit was het bijna nooit, alleen lokaal op sommige dagen in december en januari. Op 5 december viel er in de Limburgse heuvels plaatselijk ongeveer 5 centimeter sneeuw. In het zuiden van het land was het wit van 19 tot 27 januari en lag lokaal meer dan 10 centimeter. Dat begon in de nacht en vroege ochtend van 19 januari waar op de Veluwe en in het midden en oosten van Brabant 2 tot 5 centimeter sneeuw werd gemeten. De dag van 20 januari was de meest sneeuwrijke dag van deze winter. Verschillende buiengebieden trokken over het land en vooral in het midden en zuiden viel veel sneeuw. Op de Hilversumse heide kwam het tot 10 centimeter sneeuw, in de Limburgse Heuvels viel zelfs tot 13 cm. Het KNMI gaf voor deze provincies code oranje voor sneeuw uit. In totaal viel in januari op 7 dagen ergens in ons land sneeuw (tegen 11 normaal), maar op 9 dagen was er lokaal sprake van een sneeuwdek. Daarmee had de winter qua sneeuw zijn kruit grotendeels verschoten, want in februari kwam het alleen de eerste dag en laatste dagen van de maand lokaal tot wat (natte) sneeuw. Berkel-Enschot telde in dit winterseizoen 4 sneeuwdagen (1 dag in december en 3 dagen in januari), waarbij de sneeuw op vijf dagen bleef liggen. Daarbij werd op 20 januari de hoogste sneeuwdek van 8 cm gemeten, maar smolt daarna snel weg. 

IJZEL

Het KNMI gaf drie keer een code oranje uit voor ijzel. De eerste keer was in de avond van 15 december in het westen van het land. Daar zorgden regenbuien op een bevroren ondergrond voor plaatselijke ernstige gladheid. De tweede keer was in de avond van 18 december en in de nacht naar 19 december toen de kou verdreven werd. Bij Rijkswaterstaat werden zo'n 500 incidenten gemeld als gevolg van de gladheid. In de avond van 25 en de nacht naar 26 januari ging regen in de zuidoostelijke helft van Nederland gepaard met ijzel en daarmee was het derde keer dat code oranje werd uitgegeven. In Berkel-Enschot kwam het op 18 december en 26 januari tot ijzel. 

WIND

Voor wat betreft de wind hield de winter zich rustig. Nieuw-Beerta noteerde op 1 februari nog een windstoot van 101 km/uur. Het was één van de weinige momenten deze winter waarop de wind echt uithaalde, want de gemiddelde windsnelheid lag juist lager dan gemiddeld met 18,4 km/uur tegen 19,8 km/uur normaal en veelal uit de zachte zuidwesthoek. Het kwam dan ook tot geen enkele keer tot een officiële winterstorm en dat is pas voor de 12e keer sinds het begin van de windmetingen in 1910. Opvallend genoeg kwam het afgelopen herfst ook al niet tot storm. Een stormloze herfst én winter kwam sinds het begin van de metingen maar één keer eerder voor, namelijk in het winterhalfjaar van 1932-1933. 

ZONNESCHIJN

Met landelijk gemiddeld 237 uren zon tegen een langjarig gemiddelde van 218 uur was de winter zonniger dan normaal. In december en januari week de hoeveelheid zonneschijn niet veel af van het langjarig gemiddelde met respectievelijk 62 uur zonneschijn tegen normaal 58 uur en 64 uur tegen normaal 68 uur. Februari was zonnig met 111 uur zon tegen 92 uur normaal. Het zonnigst was het deze winter in Vlissingen met 287 uur zon en het somberst was het in Arcen met 185 uur zonneschijn. In De Bilt scheen de zon 214 uur (tegen 212 uur normaal) en in Berkel-Enschot waren dat 209 zonuren tegen 222 normaal. Bij dat laatste station waren er 30 winterdagen zonloos en op 14 winterdagen was het juist zeer zonnig.