Het Weernieuws: Januari 2023

 Zacht, recordnat en somber

Januari gaat de boeken in als een zachte maand, waarbij het in de eerste tien dagen recordwarm was en Nieuwsjaardag de warmste werd ooit waargenomen. Daarnaast liepen de regenmeters flink vol en leverde het o.a. een recordnatte 12e januari op. Ook viel er sneeuw wat op 20 januari nog leidde tot een flink sneeuwdek van 5 tot 10 cm wat een aantal dagen bleef liggen. Tenslotte zagen we de zon in deze eerste maand van het jaar veel te weinig. 

TEMPERATUUR

Met in De Bilt een gemiddelde etmaaltemperatuur van 5,8°C tegen een langjarig gemiddelde (1991-2020) van 3,6°C verliep de maand extreem zacht. Daarmee komt het op de 9e plaats van warmste louwmaanden ooit gemeten. Aan kop staat 2007 toen het gemiddeld 7,1°C werd. In Berkel-Enschot kwam de gemiddelde etmaaltemperatuur uit op 5,4°C tegen 4,0°C normaal (1998-2020). Deze was verdeeld over een gemiddelde middagtemperatuur van 7,4°C en in de nachten was dat gemiddeld 3,3°C.

De warmte begon meteen al op de eerste dag van het jaar, Nieuwjaarsdag. Nadat op 31 december al de hoogste decembertemperatuur ooit sinds het begin van de waarnemingen in 1901 werd gemeten was dit enkele uren later, in de Nieuwjaarsnacht, opnieuw het geval. Het was de warmste jaarwisseling ooit met in De Bilt tijdens het vuurwerk om middernacht een temperatuur van 15,5°C. In Tilburg en Berkel-Enschot was het een graad of 16 en in het Limburgse Ell was het met 16,6°C nog een stuk zachter. Ook op Nieuwjaarsdag zelf bleef het ongekend zacht. De eerste officiële meting van het jaar, om 1:00 uur lokale tijd, gaf De Bilt een temperatuur aan van 15,6°C, waardoor het oude record van 13,2°C vorig jaar werd vermorzeld. In Brabant en Limburg kon je als het ware zonder jas naar buiten lopen of zelfs barbecuen! In Berkel-Enschot werd het 16,2°C en in Eindhoven werd het 16,9°C. Daarmee werd het niet alleen de warmste Nieuwjaardag ooit, maar ook was het in de hele maand januari nog nooit zo warm geweest vanaf de 20e eeuw. Het oude januarirecord dateert uit 1947 toen het op 16 januari in Maastricht 16,5°C werd. Dat record werd overigens gevestigd in één van de koudste winters van de twintigste eeuw. Ook officieel werd het de warmste januaridag ooit, want met die 15,6°C in De Bilt werd het oude januarirecord van 15,1°C van 13 januari 1993 naar de tweede plaats gedreven.

Op 3 januari volgde een koelere nacht, met de eerste vorst van de maand in Voorschoten: -0,9°C. Niks bijzonders, maar toch was die winterse ochtend even wennen na al het ‘warmtegeweld’. Maar ook de dagen erna bleef de warme lucht dit jaar binnenstromen. Tot en met 14 januari steeg de temperatuur op maar liefst elf dagen tot meer dan 10 graden, maar zo zacht als op 1 januari werd het niet meer. Een recordvolle eerste decade van de eerste tien dagen kon in De Bilt dan ook niet uitblijven. Met een gemiddelde etmaaltemperatuur van 9,3°C sneuvelde het oude record uit 2007 toen tot en met de 10e een gemiddelde etmaaltemperatuur van 8,8°C werd geregistreerd. Oorzaak was een alsmaar durende zuidwestelijk of westelijke stromingen die zachte lucht aanvoerden. Maar halverwege de maand veranderde het weerbeeld en draaide de wind naar het noorden met aanvoer van koude lucht. De nachten gingen met vorst verlopen en de temperaturen kwamen overdag niet meer boven de 10 graden uit. Vanaf de 20e zelfs enkele dagen net boven nul en op 21 januari vroor het in het midden ook overdag (Lelystad en Herwijnen ieder maxima van -0,3°C) en dat kwam vooral door hardnekkige mist. Op 20 en 25 januari was het in de middag ijskoud en vroor het vrijwel in het hele land, maar dat leverde niet meteen een ijsdag op omdat in de nachten de temperatuur boven het vriespunt uitkwam. Behalve in Deelen (-0,4°C) en Nieuw Beerta en Twenthe waar het kwik overdag bleef steken op -0,1°C. Berkel-Enschot beleefde de koudste januaridag met 0,7°C als maximumtemperatuur, maar het gevoel was het stukken kouder. De laagste minimumtemperatuur van de maand werd op 21 januari in Beek (Maastricht) gemeten toen het kwik in de vroege ochtend zakte tot -6,7°C. Vanaf de 26e lagen de kwikstanden rond de normale waarden voor de tijd van het jaar. 

De Bilt telde in januari acht dagen waarop het gevroren, tegen normaal twaalf vorstdagen. Tot matige vorst met een minimumtemperatuur beneden -5 graden is het in De Bilt niet gekomen. Volgens het klimaatgemiddelde is vier keer matige vorst normaal. In het binnenland gebeurde dat wel af en toe. In Ell kwam het kwik met drie keer matige vorst het vaakst onder de -5 uit. Het aantal vorstdagen lag landinwaarts op sommige stations op tien dagen en dat is een paar dagen minder dan normaal. IJsdagen, waarbij de temperatuur de hele dag onder het vriespunt blijft kwamen daar niet voor, normaal zijn dat er drie. In Berkel-Enschot kwam het tot tien dagen met vorst, waarbij 18 januari de laagste temperatuur had met -3,4°C 

NEERSLAG

De eerste maand van het jaar was kletsnat. Gemiddeld over het land viel er 108 mm neerslag tegen een langjarig gemiddelde van 73 mm. De natste gebieden over de hele maand waren te vinden in een brede strook van Zuid-Holland naar Drenthe. Zo werd in Alblasserdam 186 mm opgevangen, gevolgd door Barendrecht 182, Bergschenhoek 175, Soest 177, Nieuwerkerk aan de IJssel 171 en in het Drentse Frederiksoord viel 170 mm. Het natste KNMI-station was Rotterdam met 148 mm. In De Bilt viel 142 mm, de hoogste neerslagsom daar sinds 1901, want het oude record stond op 141 mm uit 1948. Het droogst was het in Honselersdijk met 72 mm in de regenmeter. Daarna volgen Heibloem met 76 mm, Horst en Montfort met ieder 78 mm en tenslotte Westdorpe en Vredepeel waar op beide stations 80 mm werd afgetapt. In Brabant waren de natste plaatsen Hank (171 mm) en Prinsenbeek (156 mm) en de minste neerslag viel in Overloon (84 mm) en Oploo waar 93 mm werd geregistreerd. Berkel-Enschot kreeg 106 mm in de regenmeter, waarbij op vier dagen minstens tien millimeter werd geregistreerd. Naast regen werd op twee dagen ook sneeuw waargenomen (zie volgende paragraaf) en daarnaast was er sprake van vier dagen met mist en één dag met ijzel (26 januari). 

Vanaf de eerste dag van de maand tot en met 20 januari viel er namelijk elke dag neerslag. De meeste neerslag viel ook in die periode, waarbij de periode 11-20 januari (2e decade) recordnat werd. Zo viel in Rotterdam 105 mm neerslag. Vooral in het begin van de maand waren dat regelmatig flinke sommen, soms regionaal meer dan 20 mm op een dag. Kijk maar eens: op 4 januari viel in het midden en noorden 20 tot 30 mm. Op 12 januari zorgde een neerslaggebied in een strook van Zeeland naar Overijssel voor veel regen van 25 tot maar liefst 45 mm, plaatselijk nog wat meer. Voor De Bilt werd het met 40 mm de natste 12e januari ooit gemeten. Ook landelijk werden records gebroken: Herwijnen ving 45 mm op, Gilze-Rijen 39 en Berkel-Enschot 26 mm. Voor het winterseizoen zijn dit zeer uitzonderlijke hoeveelheden. Twee dagen later werd in grote delen van het land 10 tot 20 mm afgetapt. Dit leidde in Betuwe tot zeer hoge waterstanden met wateroverlast tot gevolg. Op de 16e passeerde een nieuwe regenzone wat in het westen en noorden zorgde voor 10 á 20 mm aan neerslag. 

Sneeuw

In de tweede helft van de maand viel vaak winterse neerslag. Op 18 januari kwam het tot felle sneeuwbuien en werd het regionaal wit. In de nacht en vroege ochtend van 19 januari viel op de Veluwe en in het midden en oosten van Brabant 2 tot 5 cm sneeuw. Vervolgens trok een dag later een neerslaggebied over het westen richting Limburg. Aan de kust viel deze in de vorm van regen, maar hoe meer de neerslag het binnenland inging hoe kouder het werd. De neerslag ging dan tot en met Breda over in natte sneeuw, maar vanaf Tilburg tot aan Limburg toe was dat sneeuw. Het sneeuwde in Tilburg vanaf 7:00 tot aan 12:00 uur aan een stuk. Hierdoor ontstond in delen van Utrecht, Brabant en het zuiden en midden van Limburg een sneeuwdek van 2 tot 5 cm; Berkel-Enschot had op een gegeven moment zelfs 8 cm liggen en in de Limburgse heuvels viel tot 14 cm. Vervolgens dooide het even, maar een paar uur later kwam vooral in Tilburg de sneeuw weer met bakken uit de lucht. Het KNMI gaf dan ook code oranje uit voor sneeuw en gladheid. Ook de dagen daarna trokken winterse buien over het land en het pak sneeuw vanaf Tilburg tot aan het zuiden van het Limburg bleef ruim een week liggen. Er viel op zeven dagen wel ergens in het land sneeuw en dat is minder dan de elf sneeuwdagen die gebruikelijk zijn in de eerste maand van het jaar. Op negen dagen bleef de sneeuw ook echt liggen en was het regionaal dus daadwerkelijk wit. Dat is wel normaal. In De Bilt was het op drie dagen wit en in Berkel-Enschot was dat op vier dagen het geval. Pas vanaf 26 januari was er geen sneeuwhoopje meer te zien daar. 

IJzel

In de avond van 25 en de nacht naar 26 januari was opnieuw sprake van een weerwaarschuwing. Dat was eerste nog code geel, maar ging in de ochtend van de 26e snel over in code oranje en deze keer was ijzel de oorzaak. Daarbij viel er motregen op een bevroren ondergrond. Deze gold voor de provincies Gelderland, Noord-Brabant en Limburg. 

ZONNESCHIJN

Het was een net iets te sombere maand met gemiddeld over het land 64 uur zonneschijn tegen normaal 68 uur. Alleen in het zuidwesten liet de zon zich vaker zien dan normaal: Vlissingen kreeg 92 uur gevolgd door Wilhelminadorp met 83 zonuren. Het somberst was het in Limburg met in Arcen 42 uur. Daarna volgen Maastricht (43 uur) en Ell met 46 uur. In De Bilt scheen de zon 56 uur tegen 67 uur normaal en in Berkel-Enschot zagen ze de zon 63 uur schijnen tegen 71 als langjarig gemiddelde. Op maar liefst tien dagen scheen de zon in het midden van Braben helemaal niet en op slechts twee dagen was er sprake van zeer zonnig weer en dat waren 17 en 18 januari.