Koningsdag 2022

A.s. woensdag is het de 9e Koningsdag en wordt dit jaar in Maastricht gevierd en deze keer zonder allerlei coronamaatregelen. Het publiek is dan ook van harte welkom. Dat was vorig jaar wel anders toen we midden in de coronacrisis zaten. In Eindhoven waar de Koninklijke familie toen Koningsdag vierde moesten met alle coronamaatregelen rekening gehouden worden en was publiek niet welkom. In 2020 kreeg deze feestdag als thema mee ‘Woningsdag’. De coronacrisis was namelijk toen begonnen en het advies was om thuis te blijven en dat deed dus ook de Koning en zijn gezin en werden alle festiviteiten in het land afgelast. Het bezoek aan Maastricht ging dan ook niet door. Dus werd deze feestdag bij iedereen thuis gevierd. Sinds 2014 wordt Koningsdag gehouden op de verjaardag van staatshoofd Willem-Alexander (27 april), behalve wanneer dit op een zondag is. In dat geval wordt het op zaterdag gevierd en dat gebeurde meteen al bij de eerste keer in 2014. Pas in 2025 zal dat opnieuw het geval zijn. 

Wilhelmina

Op 31 augustus 1885 werd in Nederland ter gelegenheid van de vijfde verjaardag van Prinses Wilhelmina de eerste Prinsessedag gevierd. Deze dag was de voorloper van Koninginnedag. Het initiatief komt van de liberalen, die met het feest de nationale eenheid wilden benadrukken. Na het overlijden van Koning Willem III op 23 november 1890 werd Wilhelmina koningin, onder regentschap van haar moeder Koningin Emma. In 1891 werd in Nederland de eerste echte Koninginnedag gevierd. Koningin Wilhelmina en haar familie waren echter niet aanwezig bij de festiviteiten op Koninginnedag. Koninginnedag was in die jaren ook de laatste dag van de schoolvakantie, waardoor deze dag al snel een feestdag voor kinderen werd. Op 31 augustus 1902 groeide Koninginnedag uit tot een echt volksfeest. De bevolking vierde toen namelijk ook het bericht dat Koningin Wilhelmina net hersteld was van een ernstige ziekte. 

Juliana

In september 1948 volgde Koningin Juliana haar moeder op. Zij vierde net als Koningin Wilhelmina Koninginnedag op haar eigen verjaardag: 30 april, voor het eerst in 1949. De Koningin en haar familie namen op het bordes van Paleis Soestdijk een defilé af. Veel Nederlanders liepen in een kilometerslange rij langs het bordes en gaven de Koninklijke Familie bloemen en geschenken. Dit bloemendefilé was vanaf midden jaren '50 op de televisie te zien. Onder Koningin Juliana werd Koninginnedag een officiële vrije dag en de viering groeide uit tot een nationale feestdag, die in het teken staat van saamhorigheid. 

Beatrix

Koningin Beatrix besloot bij haar aantreden in 1980 als koningin, uit respect voor haar moeder, Koninginnedag op 30 april te blijven vieren. Ze koos ervoor niet de mensen naar haar toe te laten komen, maar juist zelf naar de mensen toe te gaan. Een praktische overweging bij deze datum was dat de activiteiten die onlosmakelijk met deze dag waren verbonden doorgaans in de buitenlucht plaatsvonden en dus gebaat waren bij een gerede kans op weersomstandigheden die zich hiervoor lenen. Samen met andere leden van de Koninklijke Familie bezocht ze ieder jaar een of twee gemeenten in Nederland, om daar Koninginnedag te vieren. 

WEERBEELD

De allereerste Koningsdag was dus op 26 april 2014 en niet op de 27e omdat dat op een zondag is. Die zaterdag begon met een oranjezonnetje gevolgd door bewolking in de middag. De temperatuur liep nog op naar 20 graden. In 2015 liet de zon zich veel meer zien. Na wat lichte regen in de Koningsnacht was het overdag wisselend bewolkt en scheen de zon negen uur lang. Met 14 graden was het wel fris. Een jaar later was Koningsdag bar slecht. De hele dag vielen er in 2016 buien en de temperatuur kwam niet boven de tien graden uit met 9,9°C als maximum in Berkel-Enschot. In De Bilt werd het 10,7°C en in Maastricht werd het zelfs niet warmer dan 7,7°C. Overigens geen dagrecord, want dat staat voor 27 april op 5,5°C uit 1941 waargenomen in Den Helder (De Kooy). Voor Brabant staat het kouderecord op 7,7°C uit 1985 in Eindhoven en Volkel. Dat we in koude lucht zaten bleek een dag eerder wel. In de vroege ochtend van de 26ste lag op sommige plekken in Drenthe, Overijssel en het zuiden van Friesland 3 cm sneeuw! De buien zorgden voor veel neerslag, zoals 15 mm in Berkel-Enschot. In 2017 was het opnieuw koud. In De Bilt werd het 10,9°C en in Tilburg, waar de Koning met zijn gezin zijn 50^e verjaardag vierde, bleef het kwik steken op 11,3°C. De dag begon met een winterjas, want op grote schaal had het gevroren. Twenthe en Gilze-Rijen hadden temperaturen van respectievelijk -3,4°C en -3,2°C. Nog nooit was de minimumtemperatuur zo laag op 27 april, wat meteen een kouderecord opleverde voor diverse weerstations. Koningsdag 2018 begon fris met 3 graden, maar wel met veel zonneschijn. In de loop van de dag verschenen er wolken, waaruit enkele druppels vielen. Met 18 graden en weinig wind was het een prima dag om Koningsdag te vieren. Drie jaar geleden was het geen beste feestdag. Van tijd tot tijd vielen op de 27e buien en warmer dan 13,8°C werd het in 2019 niet. Het leek meer op een herfstdag dan op een lentedag. In 2020 was het geen Koningsdag maar ‘Woningsdag’ in verband met corona. En dat was heel jammer, want voor het eerst was het weer om door een ringetje te halen. Het werd zelfs de warmste Koningsdag tot nu toe. De zon scheen meer dan 11 uur en werd afgewisseld met een enkele stapelwolk en later sluierwolken. Het bleef droog. De temperatuur liep in Berkel-Enschot en Tilburg op naar 23,7°C, gevolgd door Arcen en Ell met ieder 23,3°C en Eindhoven met 23,0°C. Deze feestdag werd dan ook veel in tuinen en op balkons gevierd. Vorig jaar was het opnieuw een schitterende feestdag. De zon scheen volop die het kwik nog deed oplopen naar bijna 18 graden in het midden van Brabant, maar in het noorden was het met 13 tot 14 graden fris. Het begon wel koud met 1,7°C in Tilburg en in het noordoosten had het gevroren tot -3,2°C in Leeuwarden. Aan de grond was daar zelfs sprake van matige vorst: -5,1°C. Van neerslag was geen sprake. Dit jaar ziet deze feestdag er opnieuw prima uit, alleen zullen we wel een jas aan moeten want warmer dan 15 graden zal het namelijk niet worden. Zon en wolken wisselen elkaar af en het blijft droog en daarbij waait er een zwak tot matige noord tot noordoostenwind. 

KOUD

Een gure noordwester of noordenwind kan de temperatuur in deze tijd van het jaar ondanks de zon ook heel laag houden. De dag van 27 april begint dan soms met vorst zoals vijf jaar geleden. Maar dat was ook in 2015 het geval met–3,3°C in Wijk aan Zee en op 10 cm hoogte vroor het toen zelfs 7,1°C graden in Twenthe! Dat laatste is geen record want dat staat op -7,3°C waargenomen in Eelde in 1989. In De Bilt kwam sinds 1901 tien keer lichte vorst voor, waarvan de laagste minimumtemperatuur -2,2°C was op 27 april 1989. De koudste dag ooit was die van 1907, 1929 en 1985 toen de gemiddelde etmaaltemperatuur in De Bilt uitkwam op 4,8°C. Daarbij werd de laagste maximumtemperatuur van 7,4°C waargenomen in 1985. 

WARM

Maar het kan ook warm zijn op 27 april. Zo werd het zelfs bijna tropisch in 1916 met in Vlissingen een kwikstand van 29,9°C. Maar zover hoeven we niet terug te gaan om het zomerswarm te hebben. In 2007 braken namelijk op vele weerstations hun dagrecord, waarbij het in Ell, Arcen, Gilze-Rijen en Markness afgerond 28 graden werd. In De Bilt werd het 27,3°C en daarmee was het de enige zomerse dag sinds 1901 dat de 25-gradengrens werd overschreden. Het aantal warme dagen, waarbij het minstens 20 graden werd, gebeurde daar sinds 1901 tien keer. Sinds 1967, toen Willem-Alexander geboren werd, was het zes keer. De laatste keer was vorig jaar toen het 20,7°C werd. 

NEERSLAG

Een grotendeels of volledig verregende dag kwam niet zo vaak voor. Zo staat het record aantal neerslaguren namelijk op 13 uur en dat gebeurde op 27 april 1997 in Maastricht. Gevolgd door Valkenburg (Zuid-Holland) en Rotterdam met ieder 12 uur uit 1983. De natste dag met de meeste millimeters was 27 april 1983 toen in Tilburg 44 mm werd opgevangen en in Gilze-Rijen zelfs 64 mm. In 2019 vielen er geregeld buien, waarbij in De Bilt 9 mm werd afgetapt. Zoveel neerslag is op die dag sinds 1986 niet meer gevallen toen 11 mm naar beneden kwam. Maar in 1983 was het nog erger toen op 27 april 26 mm werd geregistreerd; de hoogste neerslagsom in De Bilt sinds de geboorte van de Koning in 1967. 

Net als voorheen op Koninginnedag kan ook op Koningsdag het weer dus van jaar tot jaar sterk uiteenlopen, zoals karakteristiek is voor het grillige weer in april. Gemiddeld mogen we op die dag een middagtemperatuur verwachten van ongeveer 16 graden, maar veel zegt dat niet. Sinds 1998, de oprichting van weerstation Berkel-Enschot, kwam de gemiddelde middagtemperatuur op 27 april zelfs uit op 17,4°C. Onder extreme omstandigheden is de temperatuur die dag in Nederland bij regen en wind ook wel eens onder de 8 graden gebleven of bij zonnig weer kan de temperatuur in de tweede helft van april tot ruim 30 graden oplopen.