NAT en SOMBER bij NORMALE TEMPERATUREN
November kende meerdere seizoenen in één maand. Er kwamen klassieke herfstdagen voor met een (zware)storm en regen, maar het kwam ook tot vorst en sneeuw en het was laat in november nog extreem zacht. Er werden dagrecords gebroken van hoogste temperatuur en neerslag. Heel bijzonder allemaal.
TEMPERATUUR
Met een gemiddelde etmaaltemperatuur van 6,9°C in De Bilt week november niet veel af van het langjarig gemiddelde van 7,0°C. Langs de kust waren de warmste plekken met gemiddeld 8,5°C in Vlissingen en op Vlieland, gevolgd door Hoek van Holland met 8,4°C en Wijk aan Zee met 8,3°C. Veel koeler was het in het oosten: 6,2°C in Twenthe en 6,3°C op vijf stations aldaar. Berkel-Enschot had net als De Bilt een gemiddelde van 6,9°C en deze is verdeeld over een gemiddelde middagtemperatuur van 10,0°C (normaal 10,4°C) en in de nachten was het 3,7°C gemiddeld tegen 4,7°C normaal.
De eerste twee dagen waren zacht met kwikstanden die overal in de dubbele cijfers liepen. Op de eerste novemberdag liepen deze uiteen van 14,8°C in Wijk aan Zee tot 10,4°C in Maastricht. Een dag later had Hoek van Holland de hoogste temperatuur met 14,2°C en in Arcen werd het 11,8°C. De nachten werden vanaf 2 november plaatselijk helder en koelde dan ook flink af. Twenthe noteerde als enige met -0,5°C op neushoogte meteen een vorstdag. De daarop volgende nacht sloten Hoogeveen, Eelde, Nieuw Beerta, Lelystad en Heino zich daarbij aan. Aan de grond was het helemaal bibberen geblazen. Op tien centimeter hoogte vroor het vrijwel in heel het land met uitzondering van Zeeland en Limburg. In Hupsel daalde de temperatuur tot -3,0°C en op vliegveld Twenthe tot -4,0°C. En in de nacht naar 4 november vroor het deze keer ook in Brabant op neushoogte met in Woensdrecht een temperatuur van -0,2°C. Heino en Eelde hadden ieder -0,3°C. Vanaf de 6e t/m de 9e deed de temperatuur een duidelijke stap terug. Met maximumtemperaturen tussen de 5 en 9 graden was het kouder dan gebruikelijk voor de tijd van het jaar waar 12 graden normaal is. Zo bleef op 6 november de temperatuur in De Bilt voor het eerst sinds 17 april onder de 10 graden. Daarna werd het even weer wat zacht tot 13,6°C op 11 november in De Bilt en ook in heel Brabant werd het minstens 13 graden. Vervolgens kregen we een week waarbij het kwik steeds rond de 10 graden schommelden.
Vanaf de 17e sloeg het weer om. De wind draaide naar het noordwesten en voerde koude lucht aan dat langzaam over het land trok. Op veel plaatsen werd de 10 graden niet meer gehaald en op 18 november was dat vrijwel overal het geval. Een dag later kregen we een scheiding te zien van warme en koude lucht en lag precies rond de grote rivieren. Zo werd het ten zuiden daarvan 11 tot 13 graden (12,7°C in Vlissingen), terwijl ten noorden ervan de temperatuur op 3 tot 6 graden uitkwam (3,6°C in Nieuw Beerta). Na de 19e daalden de temperaturen in het hele land tot onder de gebruikelijke waarde voor de tijd van het jaar met maximumtemperaturen tussen de 2 en 7 graden. In de nachten begon het plaatselijk licht te vriezen en dat vond vanaf 17 november al plaats en dat duurde tot en met de 23e. In die periode was de ochtend van 21 november het koudst: -3,7°C in Eindhoven, -3,6°C in Volkel, -3,4°C in Deelen en -3,2°C in Gilze-Rijen. In deze koudere fase werd ook de eerste officiële vorstdag genoteerd. Op 21 november daalde de temperatuur in De Bilt in de avond tot onder nul. En toen sloeg het weer opnieuw om. Op 24 november zorgde storm Bert voor een zuidelijke wind die zeer zachte lucht aanvoerde. In Ell werd het 19,1°C, de hoogste temperatuur deze maand en tevens de warmste 24 november ooit gemeten. Op vrijwel alle stations werd het dagrecord gebroken, waarbij Berkel-Enschot nog 17,9°C registreerde als hoogste temperatuur van deze slachtmaand. Sterker nog: het was niet eerder zo laat in het jaar zo warm. In De Bilt werd het 17,1°C. Dat was net geen record voor eind november, want op 25 november 2006 werd het op het hoofdstation 17,2°C. Ook 25 november bleef nog zeer zacht met 16 tot 17 graden in Brabant. Den Helder (De Kooy) had met 17,5°C de hoogste temperatuur van die dag. Vervolgens begonnen de temperaturen elke dag wel te dalen tot een graad of 8 op het einde van de maand. De laatste drie dagen zorgde nog voor drie koude nachten en werd de laagste temperatuur van deze maand gemeten: op 29 november werd het in Woensdrecht -4,1°C. Berkel-Enschot had nog -2,2°C als laagste kwikstand van november.
In De Bilt kwam het op twee dagen, 21 en 29 november tot vorst. Normaal zijn er vijf dagen waarop het vriest. Het (noord)oosten en zuiden telde in november plaatselijk vijf tot zeven vorstdagen. Zoals in Berkel-Enschot met vijf vorstdagen tegen normaal drie en Twenthe had nog zeven van zulke nachten onder het vriespunt.
NEERSLAG
Met gemiddeld over het land viel 92 mm neerslag tegen een langjarig gemiddelde van 72 mm en daarmee was de maand vrij nat. De eerste helft van de maand viel er echter nauwelijks neerslag. Alleen 11 november was een natte dag. In het noordoosten en zuidwesten viel die dag plaatselijk 10 tot 15 millimeter. De tweede helft van de maand was daarentegen zeer nat, vooral in het noorden van het land. Vanaf 17 november trokken in een noordwestelijke stroming talrijke, soms winterse, buien over het land. De dagen van 19 en 20 november waren kletsnat, met gemiddeld over het land respectievelijk 13 en 14 mm. De hoogste neerslagsommen waren die dagen voor het zuiden weggelegd, met op 19 november in Beek 30 mm en op 20 november in Berkel-Enschot eveneens 30 mm. Dat laatste leverde een landelijk nieuw dag-neerslagrecord op. De sneeuw werd namelijk in de nacht voorafgegaan door flink wat regen. Eindhoven noteerde 29 mm, Wilhelminadorp 27 en Herwijnen had 23 mm in de regenmeter. Het vorige neerslagrecord van 20 november stond op 21 mm waargenomen in Rotterdam in 1990. Op de 27e kregen we te maken met storm Cornall, waarbij het in het noorden 25 tot 35 mm viel.
Zowel in het noorden van Noord-Holland, in Friesland en in Groningen viel in deze slachtmaand meer dan 125 mm. In het Groningse Roodeschool viel 158, in het Friese Sneek 153 en in het Noord-Hollandse Bergen 140 mm. Ook elders in het land was het nat en op veruit de meeste plaatsen viel 80 tot 105 mm. Het droogst was het in het oosten van Overijssel met in Denekamp 58 mm. Het natste KNMI-station was deze maand Lauwersoog met 144 mm en het droogst was het in Arcen met 63 mm. In Brabant waren de natste stations Gilze-Rijen met 189 mm, gevolgd door Zundert (108) en Eersel met 107 mm. De minste neerslag viel in Oss waar slechts 67 werd opgevangen gevolgd door het nabij gelegen Nuland met 75 mm. In De Bilt viel 85 millimeter, tegen 80 millimeter normaal en in Berkel-Enschot werd 89 mm afgetapt. Daar viel op 13 dagen minstens één millimeter, waarvan op twee dagen minstens tien millimeter. En dat waren die 19 en 20 november met respectievelijk 17 en 30 mm. Naast regen en sneeuw werd ook mist waargenomen. Dat gebeurde op maar liefst zeven dagen. In de eerste vijf dagen van deze maand werd al mist waargenomen en dat gebeurde daarna ook nog op 7 en 13 november. De laatste keer dat mist minstens vijf dagen achtereen plaatsvond in het midden van Brabant was in 2017 van 23 t/m 27 september.
SNEEUW
Op 19 november ontwaakten Drenthe en Groningen in een winters landschap waar de eerste sneeuw viel van het seizoen. Normaal gesproken krijgen we pas op 7 december met een sneeuwdag te maken. Op 20 november viel op meer plaatsen sneeuw, waarbij in Berkel-Enschot in de ochtend ruim twee uur lang sneeuwde en op een gegeven moment een sneeuwdekje van 0,5 cm ontstond. En dat bij temperaturen van rond het vriespunt. Vervolgens stopte de sneeuwval, steeg het kwik en meteen smolt het witte goed van de straat. In de avond en nacht trokken opnieuw sneeuwbuien over. Op 21 november kwam het in de noordelijke helft van het land tot sneeuwbuien en in Groningen viel regionaal 5 tot 10 cm. sneeuw. Daarvoor gold code oranje. Na een avond en nacht met sneeuwbuien werden op 22 november ook Gelderland en Overijssel wakker in een witte wereld.
WIND
Een zware storm, Cornall geheten, trok op de 27e over het noorden van het land. Dat betekent dat er minstens een uur lang windkracht 10 werd gemeten en dat gebeurde alleen in Vlieland. Ook het Friese Stavoren en op de Houtribdijk werd kracht 10 aangetikt, maar dat duurde geen zestig minuten achtereen. Bij dit alles werden windstoten van orkaankracht gemeten. Zo had Vlieland een windstoot van 128 km/uur, Stavoren 121 km/uur en Den Helder (De Kooy) kreeg er nog een van 120 km/uur te verwerken. Dit ging gepaard met stormschade bestaande uit omgevallen bomen en gekantelde vrachtwagens. In Lochem kwam een fietster om het leven door een omgevallen boom. Zowel langs de westkust als noordkust werd een gewone storm gemeten van windkracht 9 met windstoten tot meer dan 100 km/uur. Rondom Tilburg bleef het beperkt tot een stoot van 60 km/uur en kracht 5.
ZONNESCHIJN
Met
gemiddeld over het land scheen de zon 63 uur tegen 70 normaal en
daarmee was het een iets sombere maand. Van 6 tot en met 9 november liet de zon
zich in het gehele land niet zien, net als op 27 november. Somber was het in
het noorden van het land, met op Lauwersoog slechts 44 uren zon,
gevolgd door Nieuw Beerta met 45 zonuren en Eelde waar de zon 49 uren scheen.
Het zonnigst was het in het midden van het land, met in Lelystad 83 zonuren.
In De Bilt en Herwijnen scheen de zon 80 uur en op Schiphol en in Berkhout
was dat 79 uur. Berkel-Enschot en Gilze-Rijen hadden beide 58 uren zonneschijn
waargenomen, tegen normaal 73 zonuren. Daar was het dus een zeer sombere maand
net als in Zeeland en Limburg. In totaal werden in Berkel-Enschot nog 13
zonloze dagen geteld (normaal 8) en drie zeer zonnige dagen waarop de zon
minstens 6 uur scheen (normaal vier).