Het Weernieuws: December 2023

ZEER ZACHT,  ZEER NAT en SOMBER 

December 2023 is de boeken ingegaan als een zeer warme maand wat steeds vergezeld ging van neerslag die vrijwel iedere dag viel. Slechts op vier dagen viel er geen neerslag. Dit zorgde tevens voor een zeer natte maand. Koud en sneeuw beleefden we alleen tot en met Sinterklaas, daarna werd het boterzacht. De zon kwam er deze maand nauwelijks aan te pas. Bijzonder was de wind die af en toe flink uit zijn slof schoot. Zoals op 9 december door storm Elin en op de 21e door storm Pia. 

TEMPERATUUR

Met een gemiddelde etmaaltemperatuur van 6,9°C in De Bilt was december zeer zacht, want normaal is het gemiddeld 4,2°C. Daarmee was het de op vier na zachtste decembermaand sinds het begin van de waarnemingen in 1901. Het warmste station moeten we zoeken langs de kust waar Hoek van Holland en Vlissingen een gemiddelde hadden van respectievelijk 7,6°C en 7,7°C. Gilze-Rijen was het  warmste Brabantse station met 7,0°C en in Berkel-Enschot werd het gemiddeld 6,7°C. Bij dat laatste station werd het overdag gemiddeld 8,7°C en in de nachten werd het 4,6°C. 

Toen de meteorologische winter op 1 december van start ging was het meteen ook een aantal dagen winters met zeer lokale schaatspret op 2 december.. Overdag was het 1 tot 2 graden en de nachten verliepen met vorst. Al gelijk in de eerste decembernacht noteerden Wijk aan Zee, Voorschoten, Rotterdam, Woensdrecht, Deelen, Twenthe en Eelde allemaal matige vorst van minstens -5,1°C. Maar Leeuwarden spande de kroon en werd er zelfs strenge vorst genoteerd met -10,1°C. Daarmee hebben we gelijk de laagste temperatuur van de maand te pakken, want kouder werd het niet meer in deze maand. Op 6 december werd het met zo’n 7 graden wat minder koud, maar een dag later zaten we alweer op slechts 2 tot 4 graden. Dat was tevens de laatste koude dag van de maand, want daarna kwamen we voor de rest van deze feestmaand in zachte lucht terecht. We verkeerden namelijk vrijwel continu onder invloed van actieve lagedrukgebieden die over het Noordzeegebied naar het oosten trokken en daarmee steeds hoge temperaturen meevoerden. Ook in de nachten bleef het kwik ruim boven het vriespunt. Overdag werd het vaak minstens 10 graden. Zo noteerde Tilburg 15 van zulke dagen, waarbij op 24 december de hoogste temperatuur werd behaald: 13,1°C. Op andere plaatsen werd het nog iets warmer, waarbij Gilze-Rijen en Westdorpe met ieder 13,6°C de hoogste temperatuur van december konden registreren. Ook de kerstdagen verliepen uitzonderlijk zacht. Het begon al met de warmste Eerste kerstdag ooit waargenomen. Daarbij kijken we naar de gemiddelde etmaaltemperatuur en dus niet naar de hoogste maximumtemperatuur. Gemiddeld over 24 uur kwamen we uit op 12,0°C en deze werd waargenomen in Westdorpe. Hiermee werd het record uit 1983, met op 25 december een gemiddelde van 11,4°C en geregistreerd in Volkel, naar de tweede plaats verdreven. Het was overal zeer zacht, want op maar liefst negen stations werd dit record gebroken. Ook in Midden-Brabant, want Gilze-Rijen, Tilburg en Berkel-Enschot kwamen allemaal uit op gemiddeld 11,6°C. Maar dat is nog niet alles, want kijken we naar zowel Eerste als Tweede kerstdag samen dan werd kerst 2023 zelfs de op één na warmste ooit waargenomen. De Bilt zag het op de 25e namelijk 12,5°C worden en een dag later 11,3°C. Gemiddeld over die kerstdagen is dat 11,9°C. Eerste kerstdag was de op twee na warmste sinds 1901 met 12,5°C in De Bilt. Op tweede kerstdag was het 11,3°C. Slechts zes keer verliep tweede kerstdag warmer. 

Er werden in De Bilt tenslotte nog vijf vorstdagen geteld en normaal zijn dat er toch nog elf. Er waren geen ijsdagen, waarop de temperatuur de hele dag onder het  vriespunt bleef; normaal zijn dat er twee. In het oosten kwamen wel ijsdagen voor en dat gebeurde op de 1e (Nieuw Beerta, Leeuwarden, Eelde, Deelen) en op de 5e (Nieuw Beerta). Berkel-Enschot kende ook vijf dagen met vorst, waarbij 2 december met -2,5°C de laagste temperatuur had. Koud was het overdag op 1 december toen de temperatuur niet verder steeg dan 1,2°C. 

NEERSLAG

Met gemiddeld over het land van 121 mm neerslag tegen een langjarig gemiddelde van 78 was december zeer nat en de op zeven na natste december ooit waargenomen. Het natst was het in Arnhem met 207 mm, gevolgd door Enschede 206 en Almelo met 191 mm. Het natste KNMI-station was Deelen met 171 mm. De minste neerslag viel in Zeeland. Zo kreeg Kapelle ‘maar’ 76 mm in de regenmeter en Noordgouwe 83 mm. In Brabant waren de natste plaatsen Boxtel en Gemert met respectievelijk 157 en 154 mm. Overal in Brabant werd meer dan 100 millimeter afgetapt, waarbij Oudenbosch precies 100 mm had. Berkel-Enschot kreeg 131 mm in de regenmeter, waarbij op 18 dagen minstens één millimeter viel en daarvan weer 4 dagen met minstens 10 millimeter. Vooral 24 en 25 december waren kletsnat, waarbij in totaal 44 mm naar beneden kwam. Naast regen en buien werd tijdens buien op de 21e ook onweer waargenomen en op één dag was er sprake van mist (7 december). 

Vrijwel iedere dag viel er ergens wel regen. Alleen de eerste twee dagen en rond het midden van de maand was het op veel plaatsen droog. Het grootste deel van de regen viel tijdens de zachte periode. Op 9 december kwam op enkele plaatsen de regen met bakken naar beneden. Zo kreeg Wijster 24 mm in de regenmeter, Dieverbrug 23, Oostzaan 21 en Deelen 19 mm. De 19e stond de hele dag in het teken van perioden met regen. In totaal viel er in Tilburg 10 mm. In het noordwesten van het land was het veel natter. Den Helder en Wijk aan Zee scoorden beide 27 mm, Berkhout 22 en Schiphol had 21 mm. Twee dagen later was het weer raak. Motregen en buien teisterden Tilburg en omstreken. Hierdoor bleef het met 10 mm nog beperkt. Maar omdat de buien vooral plaatselijk vielen zagen we grote verschillen. Zo kreeg Deelen 20 mm in de regenmeter en vliegveld Twenthe zelfs 26 mm. Vanaf de Waddeneilanden werden de buien feller en gingen in de loop van de middag gepaard met hagel en onweer. Aan het begin van de avond trok vanaf Amsterdam een buienlijn naar het zuidoosten en ook daar zat onweer tussen. Amsterdam, Utrecht, Nijmegen en Arnhem meldden allemaal bliksem en een klap onweer. Rond de kerstdagen ontstond op meerdere plaatsen wateroverlast. 

SNEEUW

Tijdens de koude periode in de eerste week van de maand viel er in het oosten en noorden regelmatig sneeuw, terwijl de sneeuw in het westen weinig voorstelde. In de avond van 2 december gaf het KNMI voor Noord-Holland en Zuid-Holland code oranje uit voor ijzel. In de middag en avond van 3 december trok een front over Nederland naar het oosten waardoor het vooral in het oosten en zuidoosten wit werd. Daar viel 2 tot 5 cm sneeuw, zoals in Warffum. In Berkel-Enschot kwam het tot een sneeuwhoogte van 1 cm en in de avond was daar nog halve centimeter van over. In het noordoosten was het zo koud dat de sneeuw tot en met de 5e bleef liggen. Ook op de Veluwe bleef plaatselijk sneeuw liggen. In het noordoosten was het op 5 december en Pakjesavond een komen en gaan van sneeuwbuien. Daar groeide het sneeuwdek van 7 cm in Veenhuizen tot 9 cm in Bovensmilde. Hierna werd het minder koud en smolt de sneeuw snel weg. Op 8 december werd het in de ochtend in het noordoosten opnieuw een tijdje wit, daar viel een paar centimeter sneeuw die echter weer snel wegsmolt. 

WIND

Op 9 december kregen we te maken met storm Elin die gepaard ging met een enorme toename van de wind en vooral zware windstoten die in de nacht steeds erger werden. In IJmuiden kwam het even tot windkracht 9 met windstoten tot 99 km/uur, maar niet genoeg voor een storm. Texel had urenlang windkracht 8 met stoten tot 100 km/uur. Het midden van Brabant kreeg te maken met windkracht 6 en een maximale windstoot van 72 km/uur. 

Op 21 december trok storm Pia over de Noordzee naar Denemarken en daarbij kwam het in het Waddengebied wel tot de eerste officiële winterstorm en de zesde van het jaar. Vlieland meldde in de ochtend tussen 10:00 en 11:00 uur windkracht 9. In de middag kregen ook Texel en Lauwersoog windkracht 9 te verduren. Deze storm werd vergezeld van felle windstoten tot wel 117 km/u op Vlieland en dat is vrijwel gelijk aan orkaankracht! Nieuw Beerta had 111 km/u en Texel 110 km/u. Dit leidde hier en daar tot schade door omgewaaide bomen en helaas viel daardoor ook één dode te betreuren in Nederland. In het hele land traden zware windstoten op en in de noordelijke kustgebieden zeer zware windstoten. De meeste impact had echter de stormvloed die volgde op Pia. Hierdoor moest de Maeslantkering voor het eerst in de geschiedenis gesloten worden vanwege hoogwater. Alle keringen in Nederland waren tegelijkertijd gesloten. Het water stond aan de westkust tot in de duinen en daardoor was er sprake van flinke afslag van de duinen. Uiteindelijk kwamen we de stormvloed wel veilig door zonder grote problemen. Op de avond van storm Pia werden voor het eerst sinds 2018 zeldzame parelmoerwolken waargenomen. Door de vele regen en flink wat smeltwater vanuit de Alpen was er sprake van meerdere hoogwatergolven in de rivieren, waardoor de uiterwaarden onderliepen. Tijdens de kerstdagen was er met name sprake van hoogwater in de IJssel en de Overijsselse vecht. In Deventer werd bijna een kritieke waterstand bereikt. Daarnaast was er sprake van extreem hoge grondwaterstanden en verzadigde bodems. Veel weilanden kwamen dan ook blank te staan. 

Kijken we even naar de overkant van de Noordzee, waar storm Gerrit na de kerstdagen enorm te keer is gegaan op de Britse Eilanden. De Britse weerdienst heeft deze storm die naam gegeven, welke genoemd is naar onze eigen weerman Gerrit Hiemstra die onlangs gestopt is op tv. Tornado’s, overstromingen en zware sneeuwval waren het gevolg. Het enige wat wij ervan meekregen was dat de wind na de kerstdagen toenam. 

ZONNESCHIJN

De zon scheen deze maand gemiddeld over het land 35 uur terwijl het langjarig gemiddelde 58 uur is. December is gemiddeld al de somberste maand van het jaar, maar dit jaar was het dus nog somberder. Het zonnigst was het op Terschelling waar de zon 49,5 uur scheen en daarna volgt Zeeland met in Vlissingen 44,6 zonuren en Westdorpe met 41,2 zonuren. Het oosten van het land was het nog somberder, waarbij Twenthe 20 uren zonneschijn noteerde en Hoogeveen en Heino ieder 23. De zon scheen het meest in de eerste drie dagen en op 6 en 17 december. In De Bilt zagen ze 26 uren de zon schijnen en in Berkel-Enschot en Tilburg was dat 35 uur. Daar werden maar liefst 14 zonloze dagen geteld en geen enkele zeer zonnige dag.

Weerspreuk van de week: 5-11 januari

 

Als Driekoningen (6 januari) is in het land,

komt de vorst in het vaderland.

 

Heeft januari koude en droge dagen,

dan zal in februari de sneeuw u plagen.

Weekendweersverwachting: 6-7 januari

 Koning Winter arriveert 

Ik zal gelijk maar met de deur in huis vallen: het wordt droog! Vanaf zaterdag breekt er namelijk een droge en later ook zonnige periode aan. De laatste keer dat dit plaatsvond was eind september / begin oktober. Belachelijk lang geleden dus. Maar wat een begin van 2024. Dan hebben we het natuurlijk over storm Henk die op 2 januari over ons land raasde en vooral de kustgebieden en rond het IJsselmeer tekeer ging. Daar was ook code oranje actief en terecht. IJmuiden en Vlissingen hadden ieder minstens een uur lang windkracht 9 en daarmee was het de eerste storm van dit jaar een feit. Na storm Gerrit was dit de tweede storm van het winterseizoen. IJmuiden tikte zelfs even windkracht 10 aan. Schiphol en Vlieland noteerden daarbij windstoten van maximaal 112 km/uur. IJmuiden had nog 118 km/uur en dan spreken we van orkaankracht. Vrijwel overal langs de kust vielen bomen om of werden zonnepanelen van daken gerukt. Pas in de nacht naar 3 januari werd het eindelijk rustig. Maar overdag trokken op woensdag stevige buien over die in Berkel-Enschot nog 13 mm achterlieten. Eindhoven hadden 23 mm en Wilhelminadorp 18 mm. Tijdens buien werd nabij de grens met België een tornado waargenomen die van huizen en schuren de daken de lucht in lieten vliegen. Wat nu toch steeds een probleem vormt is het hoge water en de totaal verzadigde bodem. En daar zijn we voorlopig niet van af. Ook op deze donderdag vielen er van tijd tot tijd buien met tussendoor wat opklaringen. Met amper 9 graden is het nog steeds te zacht voor de tijd van het jaar. Toen storm Henk overtrok werd het zelfs bijna 12 graden. De komende uren gaat het weer regenen. Daarna is het een paar uur droog voordat in de loop van de nacht een nieuw neerslaggebied onze regio binnentrekt. In de ochtend is dan weer droog, maar in de middag trekken alweer buien over en wordt het een graad of 8. 

Beiden stormen (Gerrit en Henk) hebben de atmosfeer zo door elkaar geschud dat we vanaf het weekeinde de winterkou ingaan die wel eens lang zou kunnen duren. We krijgen namelijk te maken met zowel een hogedrukgebied boven Ierland als met een hogedrukgebied boven Scandinavië. Deze smelten in de loop van zaterdag samen tot één groot hogedrukgebied. Dit gaat gepaard met veel bewolking waar in de middag een winters buitje uit kan vallen. Temperatuur zakt daarbij terug tot de normale waarde voor de tijd van het jaar en dat is zo’n 5 graden. Op zondag is het zover en ligt het hogedrukgebied boven de Noordzee en reikt vanaf Spanje tot aan Finland. De wind draait naar het noordoosten en ijskoude lucht komt onze kant op. In Zweden vriest het namelijk in de nacht zo’n 40 graden en overdag is het -10°C. Een gedeelte van die kou weet ons vanaf zondag te bereiken. Het is nog wel een grijze dag, maar warmer dan kwikstanden van rond het vriespunt zal het niet worden. Daarbij neemt de wind toe tot matig en ligt de gevoelstemperatuur op -3 graden! 

Na het weekeinde versterkt de kou zich en dalen de temperaturen nog verder. We kunnen zelfs een paar ijsdagen verwachten en dat betekent dat het kwik de hele dag onder het vriespunt blijft. Daarbij neemt de wind nog verder toe en wordt het gevoel allemaal nog kouder. De windchill, zoals ze dat noemen, kan in de nachten oplopen tot bijna -10 graden en overdag ligt deze op matige vorst van minstens -5. Kortom, de dikke winterjas kan weer uit de kast. Dat betekent dat er ook schaatsplezier kan ontstaan en dat kunnen we dan op het einde van de week doen op ondiepe plassen. Van neerslag is geen sprake meer en de zon laat zich uitgebreid zien en dan vooral op dinsdag en woensdag. In de loop van donderdag vertrekt het hogedrukgebied naar IJsland, waardoor depressies vanaf Rusland en de Azoren proberen onze kant op te komen. Maar dat gaat in eerste instantie niet lukken als op vrijdag het hogedrukgebied wordt versterkt. In de loop van het weekeinde proberen de depressies het opnieuw  wat gepaard kan gaan met sneeuw. 

Prettig weekend!

Weersverwachting deze week: 1-5 januari

 2024 begint kletsnat en zacht 

Vandaag is het Oudejaarsdag en dus de laatste dag van december en vooral van 2023. Kijken we terug naar deze maand dan is deze zeer zacht, kletsnat en somber verlopen. In Berkel-Enschot is tot nu toe meer dan 125 mm gevallen, maar dan moeten de millimeters op het einde van deze dag nog worden opgeteld. Daarmee komt het in onze regio op plaats acht van natste decembermaanden ooit waargenomen sinds 1878. Aan kop staat 1965 toen er 175 mm werd opgevangen. Dat betekent tevens voor dit jaar de 7e (!) maand dat er meer dan 100 millimeter is afgetapt. Het is dan ook niet gek dat we voor dit jaar een nieuw neerslagrecord hebben behaald. Dat stond voor onze regio op 1104 mm waargenomen in 2001. Nu staat de regenteller op meer dan 1200 mm. Niet normaal dit. Met al die neerslag kwam ook vaak warmte mee. Hierdoor werd december een zeer zachte maand en is 2023 het warmste jaar ooit geworden. En dan te bedenken dat de warmste maanden in het jaar, juli en augustus, juist koud verliepen. Maar dat werd ruim gecompenseerd door juni en september die de warmste maanden van hun eigen werden sinds het begin van de waarnemingen in 1901. 

Terug naar de afgelopen dagen, waarin je kunt zien dat deze feestmaand warm is verlopen. Want sinds 21 december hebben we dagelijks maximumtemperaturen die in de dubbele cijfers liepen. En in totaal hebben we in deze maand vijftien dagen die minstens de 10 graden hebben aangetikt. En dan te bedenken dat december juist koud van start ging: overdag 1 tot 3 graden en ’s nachts lichte vorst met zelfs wat sneeuw. We kunnen het waarschijnlijk niet meer voorstellen. Afgelopen donderdag was eindelijk weer eens een droge dag en dat was in totaal de vijfde pas van deze maand. En daar blijft het ook bij, want deze Oudejaarsdag wordt een ouderwetse herfstdag. In de ochtend trok een regenzone over en deze zal de komende uren gevolgd worden door een reeks van buien die in de loop van de dag steeds feller worden. En dat laatste heeft te maken met de aanvoer van ijskoude lucht hoog in de atmosfeer die naar de -31 graden gaat. Daarom kunnen de buien gepaard met onweer, hagel en windstoten tot 60 km/uur. Om het herfstweer compleet te maken gaat het ook nog eens hard waaien. Wat een dag om 2023 af te sluiten. Tijdens de jaarwisseling houden we dit weerbeeld. Houd daar rekening mee. 

Oorzaak is een depressie bij Ierland, waarbij de neerslaggebieden ervan ons kunnen bereiken. Vervolgens trekt de depressie verder naar de Noordzee waar deze op Nieuwjaarsdag aankomt. Het jaar 2024 start dan ook met een aantal buien, waarbij deze in de middag worden afgewisseld met opklaringen. Met 8 graden is het nog steeds zacht en waait het stevig door. Dinsdag en woensdag moeten we maar snel vergeten als vanaf de Atlantische Oceaan een nieuwe depressie ons gaat teisteren. In totaal kan er zo’n 30 mm vallen, waarbij op dinsdag de meeste neerslag in de regenmeter zal verdwijnen. Meteen gaan de temperaturen omhoog die opnieuw in de dubbele cijfers belanden. Op donderdag ligt de depressie bij Denemarken en dan hebben we daar nog steeds last van. Geregeld vallen er buien en de zon krijgen we vrijwel niet te zien. Wel gaat de temperatuur zakken en dat zet de dagen erna verder door. En dat heeft te maken met de komst van een hogedrukgebied dat op donderdag nog boven de Azoren ligt in de Atlantische Oceaan. Deze schuift langzaam onze kant op en ligt op vrijdag voor de kust van Portugal en breidt zich op zaterdag (Driekoningen) uit naar de Britse Eilanden en naar onze regio. We zien dan steeds meer de zon en af en toe valt er nog een verdwaald buitje. In het weekeinde draait de wind naar het noorden en wordt koude lucht aangevoerd. Overdag is het dan een graad of 5 en vanaf zondag kan het dan licht gaan vriezen. Koning Winter begint dan aan de deur te kloppen. 

Prettige week!

Het Weernieuws: Jaarwisseling

Dit jaar zal de jaarwisseling van 2023 naar 2024 herfstachtig verlopen. Op Oudejaarsdag zijn er perioden met regen die in de loop van de dag overgaat in buien. Bij dit alles gaat het stevig waaien en laat de thermometer zo’n 10 graden zien. Ook om 24:00 uur kunnen er nog steeds buien vallen en de wind neemt daarbij niet af. Vervolgens rollen we 2024 in, maar dat geeft geen ander weerbeeld op. Voor Nieuwjaarsdag staan er namelijk een komen en gaan van buien op het weermenu, maar waait het wel minder hard. Met 8 graden is het wat minder zacht. 

Hoe de jaarwisselingen vanaf 2001 zijn geweest kun je hieronder lezen. 

Jaarwisseling 2022-2023: RECORDWARM en RECORDNAT

Vorig jaar werd het in het Limburgse Ell in de nacht naar 31 december al 15,2°C en werd het record van warmste Oudejaarsdag gebroken. Daarna zakte de temperatuur in de nacht niet verder terug dan 13 graden en dat leverde meteen een nieuw dagrecord op van hoogste minimumtemperatuur ooit gemeten. In Maastricht werd het namelijk niet kouder dan 13,4°C, Ell had 13,2°C en Arcen 12,7°C. Daarmee sneuvelde het record van 2022 toen Hupsel nog 12,4°C scoorde. Daarna steeg het kwik tot minstens 17 graden: 17,6°C in Ell en Arcen en 17,0°C in Maastricht. In Tilburg en Berkel-Enschot werd het 16,3°C. Het werd dan ook de warmste 31 december ooit gemeten. De warmte ging gepaard met veel neerslag in de nacht en ochtend, wat een Brabants record opleverde: Gilze-Rijen en Berkel-Enschot kregen ieder 27 mm in de regenmeter, waarmee het record uit 2017 werd gebroken toen op 31 december 15,1 mm werd afgetapt in Gilze-Rijen. Later op de dag vielen nog enkele buien, waarbij het steeds harder ging waaien. Op Vlieland werd het zelfs stormachtig, kracht 8, met windstoten tot 90 km/uur. Wat een dag om 2022 af te sluiten.

Nieuwjaarsdag 2023 was ook wisselvallig met enkele buien en regen. De zon hebben we niet gezien, maar we zaten nog wel in de bizar warme lucht. De dag van 1 januari werd dan ook de warmste allertijden. Het record stond op 15,1°C uit 2022 wat in Maastricht werd geregistreerd. Maar vele weerstation gingen daar overheen. Het warmst werd het in Brabant: Eindhoven 16,9°C, Volkel 16,6°C en Tilburg 16,2°C. 

Jaarwisseling 2021-2022 t/m 2010-2011

Twee jaar beleefden we dus al een recordwarme Oudejaarsdag, waarbij de temperaturen opliepen tot minstens 15 graden in Ell en Eindhoven. Berkel-Enschot had 14,4°C. Toen hadden we ook de warmste nacht van 31 december gehad met kwikstanden tot boven de 12 graden. Zoals in Hupsel met 12,4°C, Twenthe 12,3°C, Heino 12,1°C en Gilze-Rijen met 12,0°C. Daarnaast viel er op die dag wat druppels en lichte motregen. Nieuwjaarsdag 2022 leverde meteen al een nieuw dagrecord op, want de temperatuur steeg op zeven weerstations ruim over de 14 graden. Maastricht registreerde zelfs 15,1°C, waarmee toen het record uit 1916 met 14,2°C waargenomen in Vlissingen naar de achtste plaats werd gedreven. Het was wel een mooie Nieuwjaarsdag. Het bleef droog en zon en wolken wisselden elkaar af. 

In 2020 was de jaarwisseling kil, somber en koud. De zon hebben we op Oudejaarsdag niet gezien, maar het bleef droog bij een graad of 4. De jaarwisseling verliep met veel bewolking en kwikstanden rond het vriespunt. In de loop van de nacht ontstond mist die later weer verdween. Nieuwjaarsdag 2021 was een afwisseling van zon en wolken waar in de middag een uitviel. Warmer dan 5 graden werd het niet. Vier jaar geleden hadden we te maken met mistig weer dat op Oudejaarsdag 2019 al begon. Deze ging over in laaghangende bewolking, maar in de avond werd het opnieuw mistig. In combinatie met vuurwerk op middernacht werd op enkele plaatsen extreem dichte mist waargenomen. Nieuwjaarsdag 2020 bleef nevelig en mistig bij 3,5°C. In 2018 was de jaarwisseling naar 2019 zacht, somber en nat. Op het einde van Oudejaarsavond viel er namelijk buien bij een temperatuur van een graad of 8. Overdag was het droog en steeg het kwik nog bijna 10 graden onder een dikke wolkendeken. De zon hebben we niet kunnen zien. Nieuwjaarsdag 2019 was ook somber met soms een knipoog van de zon en wat lichte neerslag. Met 9 graden hield het zachte weer aan. 

Zes jaar geleden beleefden we destijds een recordwarme Oudejaarsdag 2017, maar die is dus inmiddels al 3x (!) uit de boeken geschreven. De laatste twee dagen van die maand verliepen al boterzacht wat resulteerde in kwikstanden van 12,6°C en 14,2°C in Berkel-Enschot. De warmste 31 december noteerde Arcen met 14,5°C gevolgd door Gilze-Rijen met 14,3°C. Het was wel een herfstachtige en natte dag, waarbij er 13 mm werd opgevangen. Er stond veel wind en van tijd tot tijd viel er wat lichte motregen die in de middag overging in regen. De zon kwam er niet aan te pas. Op de eerste dag van 2018 zakte de temperatuur terug tot onder de 10 graden. De dag begon nog droog, maar in de loop van de middag begon het te regenen en dat hield aan tot in de nacht naar 2 januari. In 2016 verliep de overgang naar 2017 in een klein wereldje, net als in 2021. De hele Oudejaarsdag was het mistig en koud met maximaal 2 graden. Tijdens het vuurwerk zakte het kwik onder het vriespunt en was er nog steeds sprake van mist. Op Nieuwjaarsdag bleef het grijs en nevelig. In de middag loste het op, maar toen passeerde een dooifront wat resulteerde in ijzel op het einde van de middag. In de avond ging dat nog even door, gevolgd door sneeuwbuien overgaand in motregen. De zon hebben we tijdens deze twee dagen dan ook niet gezien. 

De jaarwisseling daarvoor was een stuk zachter met bijna 11 graden op Oudejaarsdag 2015 en 7 graden op Nieuwjaarsdag 2016. Het was prima weer met op beide dagen enkele uren zonneschijn en het bleef droog. De eerste dag begon met mist, maar die loste snel op. In de avond was het bewolkt geworden als voorbode voor de neerslag die de dagen erna zou vallen. In 2014-2015 hadden we een koude, maar droge jaarwisseling. Toen om middernacht het vuurwerk de lucht in ging lag de temperatuur net boven het vriespunt. Dat kwam vooral door de flinke opklaringen, waardoor het kon afkoelen. In de vroege ochtend van 1 januari 2015 vroor het uiteindelijk -0,9°C in Tilburg. Vervolgens kregen we een prachtige Nieuwjaarsdag voorgeschoteld, waarbij de zon de overhand had, maar met bewolking eindigde. Bij dit alles werd het zo’n 4 tot 5 graden en het bleef droog. Tien jaar geleden was het bewolkt en nat toen de jaarwisseling van 2013-2014 plaatsvond. Daarbij was het een graad of 5. In de ochtend klaarde het op en bleef het droog tot het einde van de middag. Tussendoor was er veel ruimte voor de zon en liep het kwik nog op tot 10,0°C op de eerste dag van 2014. Tegen de avond begon het te regenen die overging in buien. In 2013 liep het kwik op Nieuwjaarsdag naar 8 graden en was het tijdens de jaarwisseling licht wisselvallig. Op het einde van de middag klaarde het pas op en scheen de zon nog ruim een uur. De jaarwisseling van 2011-2012 gaf destijds een nieuw neerslag- en warmterecord. Zowel op Oudejaarsdag als op Nieuwjaarsdag viel er geregeld wat motregen. Op de eerste dag van 2012 ging deze op het einde van de middag over in regen, regen en nog eens regen. Op vele weerstations werd het de natste Nieuwjaarsdag ooit. In Berkhout viel 35,5 mm en langs de kustgebieden viel meer dan 20 mm. Met deze neerslag werd ook zeer warme lucht aangevoerd, waardoor 1 januari 2012 in De Bilt toen de warmste Nieuwjaarsdag ooit werd sinds 1901. In De Bilt werd het 12,9°C en in Tilburg 13,2°C. Op veel plaatsen in Brabant werd het nog warmer, maar werd de 14 graden net niet gehaald. In Westdorpe (Zeeland) en Ell (Limburg) lukte dat wel met 14,1°C. In 2011 kwam er een einde aan de eerste wintermaand en heel langzaam ook aan die bijzondere winter die niet meer terugkwam. Oudejaarsdag was echt een troosteloze dag met typisch dooiweer. De gehele dag was er sprake van motregen en in de avond gevolgd door mist met zicht tot 200 meter. Tijdens de jaarwisseling liep het zicht zelfs terug tot plaatselijk 50 meter. Het kwik schommelde rond het vriespunt en dat maakte het wel gevaarlijk op de wegen. De temperatuur liep overdag nog op naar een graad of 5. 

Jaarwisseling 2009-2010 t/m 2000-2001

De jaarwisseling van 2009-2010 verliep wel in winterse sferen. De gehele dag van Oudjaar bleef het kwik onder het vriespunt en was er sprake van een ijsdag. Ook op Nieuwjaarsdag was daar in het midden van Brabant nog sprake van. De dag van 31 december 2009 was dan ook prachtig. De gehele dag scheen de zon. Zodra de zon op het einde van de middag onderging ontstond er mist en nevel. Dat hebben we de gehele avond en nacht gehouden zodat de jaarwisseling in wat nevelige sferen plaatsvond en dan heb ik het niet over de drank. Daarnaast was het ijskoud, want het kwik lag in de nacht tussen de -7 en -8 graden! Later nam de bewolking toe en viel er wat motsneeuw waar 2010 dan ook mee begon. 

Alhoewel er 15 jaar geleden geen records werden gebroken, was Oudejaarsdag in 2008 een van de koudste ooit. Vooral in delen van Drenthe vroor het overdag zelfs matig, met de hele dag temperaturen rond -6 graden. Maar ook in de Noordoostpolder en in Overijssel was het koud. Pas toen de mist later in de avond verscheen werd het op veel plaatsen ineens minder koud en steeg het kwik nog enkele graden. De laatste keer dat het zo koud was overdag in Nederland was begin januari in 2003. Het was toen nog een tikkeltje kouder met een 24-uurs gemiddelde van -9,6°C in het noordoosten van het land en -4,1°C op Texel. Ook in 1997, de laatste Elfstedenwinter, vroor het op een aantal dagen matig en bleef het soms midden op de dag nog 10 graden vriezen. In 2007 verliep Oudejaarsdag nat met in de ochtend en middag enkele buien. Door alle nattigheid was er zoveel vocht ontstaan dat in de avond nevel en mist ging ontstaan. Na het vuurwerk werd het zicht beperkt tot 100 meter en door smogvorming zelf beperkt tot 10 meter. Naast alle wind en neerslag werd er begin 2007 ook zeer zachte lucht aangevoerd. De thermometer liet op Oudejaarsdag 13,2°C en op Nieuwjaarsdag 12,7°C aanwijzen. 

In 2005 kregen we op Oudejaarsdag een heus Weeralarm doordat we precies in de overgangsfase zaten van koud naar zacht weer welke gepaard ging met sneeuw en ijzel. In 2003 hield de Nieuwjaarsnacht dezelfde weersomslag in. De wind ging steeds harder waaien en omdat het kwik in die nacht al onder het vriespunt dook voelde het extra koud aan. Zowel op Nieuwjaarsdag en de dagen erna kwam de temperatuur overdag niet meer boven het vriespunt uit en kregen we een reeks ijsdagen. Ook was de bewolking op 1 januari 2004 zo dik geworden dat daar sneeuw uitviel, vooral in het westen van Brabant. In 2000 en 2001 verliep de jaarwisseling eveneens met winterse trekjes. We begonnen in de Oudejaarsnacht met ijzel, maar deze ging vrij snel over in regen en dat bleef het ook doen de gehele Nieuwjaarsdag met 13 mm aan neerslag tot gevolg. Het jaar daarop (2001-2002) was het echt winters; op 30 december begon het al flink te sneeuwen en dat leverde een sneeuwdek op van 3 cm en dat witte tapijt bleef toen tot 6 januari liggen. Zowel op Oudejaarsavond als op Nieuwjaarsdag viel daarbij ook nog eens wat lichte sneeuw. Tijdens de jaarwisseling was het koud met –1,7°C en op 1 januari 2002 bleef het in Tilburg zelfs de gehele dag vriezen. 

De jaarwisseling is meestal kouder dan de kerstdagen: gemiddeld over een periode van meer dan vijftig jaar is de eerste januari ongeveer een graad kouder dan Eerste kerstdag. Maar in 2004 was dat anders: met de kerstdagen van 2003 werd het toen gemiddeld 4 graden in onze regio, maar op 1 januari 2004 zaten we in de zachte lucht met 8 tot 9 graden en werd het dus vier graden warmer! De jaarwisseling van zeventien jaar geleden was nog uitzonderlijker met hetzelfde principe: hogere kwikstanden met Nieuwjaar. Tijdens de kerstdagen van 2006 werd het namelijk gemiddeld een graad of 4 en toen werd het met Nieuwjaarsdag ruim 3x zoveel! Namelijk 12 tot 13 graden en zo’n groot verschil is toch bijzonder. Alhoewel het in 2021 nog erger was: 4 tot 5x warmer. 

KOUD
Van alle nieuwjaarsdagen sinds 1901 waren er in De Bilt 55 vorstdagen, wat betekent dat de laagste temperatuur van die dag onder nul ligt. De laatste keer dat dit gebeurde was in 2021 met -3,5°C en in 2020 toen het in De Bilt -0,2°C werd. Zes keer was er strenge vorst van meer dan 10 graden onder nul, waarvan de koudste op 1 januari 1979 was met een diepvriestemperatuur van -16,9°C. In Leeuwarden werd het toen -19,3°C. Op 20 nieuwjaarsdagen bleef het de hele dag vriezen, de zogenaamde ijsdagen en dat maakten De Bilt voor het laatst mee in 1997 toen de thermometer op 1 januari in de middag -7,3°C aanwees. Het bleek zelfs de koudste Nieuwjaarsdag sinds 1901 te zijn. Plaatselijk bleef het overdag streng vriezen; in Maastricht en Twenthe was de hoogste middagtemperatuur op deze nieuwjaarsdag respectievelijk -12,3°C en -11,5°C! 

Het bijzondere aan de jaarwisseling van 1996-1997 was de windchill ofwel de gevoelstemperatuur. Door de snijdende oostenwind werd voor het gevoel een temperatuur van –17 tot –20 graden gemeten in De Bilt en in het noordoosten van het land zelfs –25 graden. Heel uitzonderlijk was de jaarwisseling van 1978-1979. Op Oudejaarsdag blies een stormachtige wind, ijzig koude lucht naar ons land. Het koufront ging zuidwaarts vergezeld van een sneeuwstorm en een temperatuurdaling tot -10 à -15 graden in de middag. De eerste dag van het nieuwe jaar begon in het noorden met 19 graden vorst en de hele dag bleef het overal 5 tot 10 graden vriezen. Een ijskoud begin dus van 1979. De sneeuwstorm waarmee 1978 afsloot was de zwaarste sinds 30 december 1962, toen ook veel wegen onbegaanbaar waren door sneeuwduinen tot drie meter hoogte. Op Oudejaarsdag 1962 stak opnieuw een harde oostenwind op, waardoor de sneeuw nog meer ging stuiven en wegen versperde. Op Nieuwjaarsdag 1963 kwam de temperatuur in de Bilt niet hoger dan –5°C, het begin van één van de koudste maanden van de eeuw. Oudejaarsdag was in De Bilt sinds 1901 het koudst in 1923 (-16,9°C) en in 1908 (-16,1°C). 

Sneeuw, ijzel, regen, mist of storm hebben met de jaarwisseling de laatste jaren steeds aanleiding gegeven tot grote problemen. Nieuwjaarsdag 1993 begon met zeer dichte mist, smog en spiegelgladde wegen door aanvriezende mist. Het jaar 1993 eindigde met zware regen, die enorme overstromingen veroorzaakte en 1995 begon bijzonder slecht met zware sneeuwbuien, hevige windstoten, onweer en gladde wegen waarop zich talrijke aanrijdingen voordeden. Ook het jaar daarop waren de wegen met de jaarwisseling spiegelglad door ijzel.

Tenslotte wens ik iedereen een weergaloze jaarwisseling en een wervelend gezond 2024! Let goed op elkaar en blijf gezond en denk vooral aan onze huisdieren bij het afsteken van het vuurwerk. Ook al hebben Berkel-Enschot, Udenhout, Biezenmortel en Tilburg een vuurwerkverbod.

Weerspreuk van de week: 29 december-4 januari

 

Wind in de Silvesternacht (31 december),

heeft zelden veel goeds gebracht.

 

Als het met Nieuwjaar regent,

stuift met Pasen dikwijls nog de sneeuw.