WARMTE- EN
NEERSLAGRECORD
Werd
vorig jaar het warmterecord van Oudejaarsdag al gebroken, waarbij het in Ell
15,1°C en Eindhoven 15,0°C werd, afgelopen nacht ging deze er al aan toen het
Limburgse Ell om 03:10 uur 15,2°C aantikte. Daarna zakte de temperatuur in de
nacht niet verder terug dan 13 graden en dat leverde meteen een nieuw dagrecord
op van hoogste minimumtemperatuur ooit gemeten. In Maastricht werd het namelijk
niet kouder dan 13,4°C, Ell had 13,2°C en Arcen 12,7°C. Daarmee sneuvelde het
record van vorig jaar toen Hupsel nog 12,4°C scoorde.
En
deze ochtend is het kwik in Limburg al gestegen tot meer dan 17 graden. Hiermee
kan het zelfs de warmste decemberdag worden ooit wat op 17,8°C staat
waargenomen in Buchten op 4 december 1953. Tilburg en Berkel-Enschot hebben de
15,5 graden al bereikt. De warmte ging afgelopen nacht en vanochtend gepaard
met veel neerslag, wat ook een record opleverde. Gilze-Rijen, Herwijnen,
Tilburg en Berkel-Enschot staan nu aan kop met allemaal 26 mm, waarmee het
record uit 2017 werd gebroken toen op 31 december 15,1 mm werd afgetapt in
Gilze-Rijen. En het kan vandaag allemaal nog warmer en natter worden, waarbij
de records zullen worden aangescherpt. Inmiddels is het overwegend droog
geworden en komen nu buien het land binnen en in de middag vanuit het
zuidwesten een nieuw regengebied. Daarbij gaat het steeds harder waaien tot
mogelijk stormachtig aan de kust en windstoten tot 90 km/uur. Wat een dag om
2022 af te sluiten.
Nieuwjaarsdag
begint droog en pas in de loop van de middag kan er wat regen vallen. Wel
blijft het stevig doorwaaien en loopt de temperatuur op tot zo’n 14 á 15
graden, waarmee de warmste Nieuwsjaardag geregistreerd kan worden. Dat staat
namelijk op 15,1°C uit 2022 uit Maastricht.
Vorig
jaar beleefden we dus al een recordwarme Oudejaarsdag, waarbij de temperaturen opliepen
tot minstens 15 graden in Ell en Eindhoven. Berkel-Enschot had 14,4°C. Toen
hadden we ook de warmste nacht van 31 december gehad met kwikstanden tot boven
de 12 graden. Zoals in Hupsel met 12,4°C, Twenthe 12,3°C, Heino 12,1°C en
Gilze-Rijen met 12,0°C. Daarnaast viel er op die dag wat druppels en lichte
motregen. Nieuwjaarsdag 2022 leverde meteen al een nieuw dagrecord op, want de
temperatuur steeg op zeven weerstations ruim over de 14 graden. Maastricht
registreerde zelfs 15,1°C, waarmee het record uit 1916 met 14,2°C waargenomen
in Vlissingen nu naar de achtste plaats werd gedreven. Het was wel een mooie Nieuwjaarsdag.
Het bleef droog en zon en wolken wisselden elkaar af.
In
2020 was de jaarwisseling kil, somber en koud. De zon hebben we op Oudejaarsdag
niet gezien, maar het bleef droog bij een graad of 4. De jaarwisseling verliep
met veel bewolking en kwikstanden rond het vriespunt. In de loop van de nacht
ontstond mist die later weer verdween. Nieuwjaarsdag 2021 was een afwisseling
van zon en wolken waar in de middag een uitviel. Warmer dan 5 graden werd het
niet. Drie jaar geleden hadden we te maken met mistig weer dat op Oudejaarsdag
al begon. Deze ging over in laaghangende bewolking, maar in de avond werd het
opnieuw mistig. In combinatie met vuurwerk op middernacht werd op enkele
plaatsen extreem dichte mist waargenomen. Nieuwjaarsdag 2020 bleef nevelig en
mistig bij 3,5°C. In 2018 was de jaarwisseling naar 2019 zacht, somber en nat.
Op het einde van Oudejaarsavond viel er namelijk buien bij een temperatuur van
een graad of 8. Overdag was het droog en steeg het kwik nog bijna 10 graden
onder een dikke wolkendeken. De zon hebben we niet kunnen zien. Nieuwjaarsdag 2019
was ook somber met soms een knipoog van de zon en wat lichte neerslag. Met 9
graden hield het zachte weer aan.
Vijf
jaar geleden beleefden we toen een recordwarme Oudejaarsdag, maar die is dus
inmiddels al 2x (!) uit de boeken geschreven. De laatste twee dagen van die
maand verliepen al boterzacht wat resulteerde in kwikstanden van 12,6°C en
14,2°C in Berkel-Enschot. De warmste 31 december noteerde Arcen met 14,5°C
gevolgd door Gilze-Rijen met 14,3°C. Het was wel een herfstachtige en natte
dag, waarbij er 13 mm werd opgevangen. Er stond veel wind en van tijd tot tijd
viel er wat lichte motregen die in de middag overging in regen. De zon kwam er
niet aan te pas. Op de eerste dag van 2018 zakte de temperatuur terug tot onder
de 10 graden. De dag begon nog droog, maar in de loop van de middag begon het
te regenen en dat hield aan tot in de nacht naar 2 januari. In 2016 verliep de
overgang naar 2017 in een klein wereldje, net als drie jaar geleden. De hele
Oudejaarsdag was het mistig en koud met maximaal 2 graden. Tijdens het vuurwerk
zakte het kwik onder het vriespunt en was er nog steeds sprake van mist. Op
Nieuwjaarsdag bleef het grijs en nevelig. In de middag loste het op, maar toen
passeerde een dooifront wat resulteerde in ijzel op het einde van de middag. In
de avond ging dat nog even door, gevolgd door sneeuwbuien overgaand in
motregen. De zon hebben we tijdens deze twee dagen dan ook niet gezien.
De
jaarwisseling daarvoor was een stuk zachter met bijna 11 graden op Oudejaarsdag
2015 en 7 graden op Nieuwjaarsdag 2016. Het was prima weer met op beide dagen
enkele uren zonneschijn en het bleef droog. De eerste dag begon met mist, maar
die loste snel op. In de avond was het bewolkt geworden als voorbode voor de
neerslag die de dagen erna zou vallen. In 2014-2015 hadden we een koude, maar
droge jaarwisseling. Toen om middernacht het vuurwerk de lucht in ging lag de
temperatuur net boven het vriespunt. Dat kwam vooral door de flinke
opklaringen, waardoor het kon afkoelen. In de vroege ochtend van 1 januari 2015
vroor het uiteindelijk -0,9°C in Tilburg. Vervolgens kregen we een prachtige
Nieuwjaarsdag voorgeschoteld, waarbij de zon de overhand had, maar met
bewolking eindigde. Bij dit alles werd het zo’n 4 tot 5 graden en het bleef
droog. Negen jaar geleden was het bewolkt en nat toen de jaarwisseling van
2013-2014 plaatsvond. Daarbij was het een graad of 5. In de ochtend klaarde het
op en bleef het droog tot het einde van de middag. Tussendoor was er veel
ruimte voor de zon en liep het kwik nog op tot 10,0°C op de eerste dag van
2014. Tegen de avond begon het te regenen die overging in buien.
In
2013 liep het kwik op Nieuwjaarsdag naar 8 graden en was het tijdens de jaarwisseling
licht wisselvallig. Op het einde van de middag klaarde het pas op en scheen de
zon nog ruim een uur. De jaarwisseling van 2011-2012 gaf een nieuw neerslag- en
warmterecord. Zowel op Oudejaarsdag als op Nieuwjaarsdag viel er geregeld wat
motregen. Op de eerste dag van 2012 ging deze op het einde van de middag over
in regen, regen en nog eens regen. Op vele weerstations werd het de natste
Nieuwjaarsdag ooit. In Berkhout viel 35,5 mm en langs de kustgebieden viel meer
dan 20 mm. Met deze neerslag werd ook zeer warme lucht aangevoerd, waardoor 1
januari 2012 in De Bilt toen de warmste Nieuwjaarsdag ooit werd sinds 1901. In
De Bilt werd het 12,9°C en in Tilburg 13,2°C. Op veel plaatsen in Brabant werd het
nog warmer, maar werd de 14 graden net niet gehaald. In Westdorpe (Zeeland) en
Ell (Limburg) lukte dat wel met 14,1°C. Daarmee bleef het absolute warmterecord
van 14,2°C waargenomen in 1916 in Vlissingen overeind.
In
2011 kwam er een einde aan de eerste wintermaand en heel langzaam ook aan die bijzondere
winter die niet meer terugkwam. Oudejaarsdag was echt een troosteloze dag met typisch
dooiweer. De gehele dag was er sprake van motregen en in de avond gevolgd door mist
met zicht tot 200 meter. Tijdens de jaarwisseling liep het zicht zelfs terug
tot plaatselijk 50 meter. Het kwik schommelde rond het vriespunt en dat maakte
het wel gevaarlijk op de wegen. De temperatuur liep overdag nog op naar een
graad of 5. De jaarwisseling van 2009-2010 verliep wel in winterse sferen. De
gehele dag van Oudjaar bleef het kwik onder het vriespunt en was er sprake van een
ijsdag. Ook op Nieuwjaarsdag was daar in het midden van Brabant nog sprake van.
De dag van 31 december 2009 was dan ook prachtig. De gehele dag scheen de zon.
Zodra de zon op het einde van de middag onderging ontstond er mist en nevel.
Dat hebben we de gehele avond en nacht gehouden zodat de jaarwisseling in wat
nevelige sferen plaatsvond en dan heb ik het niet over de drank. Daarnaast was
het ijskoud, want het kwik lag in de nacht tussen de -7 en -8 graden! Later nam
de bewolking toe en viel er wat motsneeuw waar 2010 dan ook mee begon.
Alhoewel
er 14 jaar geleden geen records werden gebroken, was Oudejaarsdag in 2008 een
van de koudste ooit. Vooral in delen van Drenthe vroor het overdag zelfs matig,
met de hele dag temperaturen rond -6 graden. Maar ook in de Noordoostpolder en
in Overijssel was het koud. Pas toen de mist later in de avond verscheen werd
het op veel plaatsen ineens minder koud en steeg het kwik nog enkele graden. De
laatste keer dat het zo koud was overdag in Nederland was begin januari in
2003. Het was toen nog een tikkeltje kouder met een 24-uurs gemiddelde van
-9,6°C in het noordoosten van het land en -4,1°C op Texel. Ook in 1997, de
laatste Elfstedenwinter, vroor het op een aantal dagen matig en bleef het soms
midden op de dag nog 10 graden vriezen.
In
2007 verliep Oudejaarsdag nat met in de ochtend en middag enkele buien. Door
alle nattigheid was er zoveel vocht ontstaan dat in de avond nevel en mist ging
ontstaan. Na het vuurwerk werd het zicht beperkt tot 100 meter en door
smogvorming zelf beperkt tot 10 meter. Naast alle wind en neerslag werd er
begin 2007 ook zeer zachte lucht aangevoerd. De thermometer liet op Oudejaarsdag
13,2°C en op Nieuwjaarsdag 12,7°C aanwijzen.
In
2005 kregen we op Oudejaarsdag een heus Weeralarm doordat we precies in de
overgangsfase zaten van koud naar zacht weer welke gepaard ging met sneeuw en
ijzel. In 2003 hield de Nieuwjaarsnacht dezelfde weersomslag in. De wind ging
steeds harder waaien en omdat het kwik in die nacht al onder het vriespunt dook
voelde het extra koud aan. Zowel op Nieuwjaarsdag en de dagen erna kwam de
temperatuur overdag niet meer boven het vriespunt uit en kregen we een reeks ijsdagen.
Ook was de bewolking op 1 januari 2004 zo dik geworden dat daar sneeuw uitviel,
vooral in het westen van Brabant. In 2000 en 2001 verliep de jaarwisseling
eveneens met winterse trekjes. We begonnen in de Oudejaarsnacht met ijzel, maar
deze ging vrij snel over in regen en dat bleef het ook doen de gehele Nieuwjaarsdag
met 13 mm aan neerslag tot gevolg. Het jaar daarop (2001-2002) was het echt
winters; op 30 december begon het al flink te sneeuwen en dat leverde een
sneeuwdek op van 3 cm en dat witte tapijt bleef toen tot 6 januari liggen.
Zowel op Oudejaarsavond als op Nieuwjaarsdag viel daarbij ook nog eens wat
lichte sneeuw. Tijdens de jaarwisseling was het koud met –1,7°C en op 1 januari
2002 bleef het in Tilburg zelfs de gehele dag vriezen.
De
jaarwisseling is meestal kouder dan de kerstdagen: gemiddeld over een periode
van meer dan vijftig jaar is de eerste januari ongeveer een graad kouder dan
Eerste kerstdag. Maar in 2004 was dat anders: met de kerstdagen van 2003 werd
het toen gemiddeld 4 graden in onze regio, maar op 1 januari 2004 zaten we in
de zachte lucht met 8 tot 9 graden en werd het dus vier graden warmer! De jaarwisseling
van zestien jaar geleden was nog uitzonderlijker met hetzelfde principe: hogere
kwikstanden met Nieuwjaar. Tijdens de kerstdagen van 2006 werd het namelijk
gemiddeld een graad of 4 en toen werd het met Nieuwjaarsdag ruim 3x zoveel!
Namelijk 12 tot 13 graden en zo’n groot verschil is toch bijzonder. Alhoewel
het vorig nog erger was: 4 tot 5x warmer. Dit jaar is het waarschijnlijk 5
graden warmer dan met de afgelopen kerstdagen.
KOUD
Van alle nieuwjaarsdagen sinds 1901 waren er in De Bilt 55 vorstdagen, wat
betekent dat de laagste temperatuur van die dag onder nul ligt. De laatste keer
dat dit gebeurde was in 2021 met -3,5°C en in 2020 toen het in De Bilt -0,2°C
werd. Zes keer was er strenge vorst van meer dan 10 graden onder nul, waarvan
de koudste op 1 januari 1979 was met een diepvriestemperatuur van -16,9°C. In
Leeuwarden werd het toen -19,3°C. Op 20 nieuwjaarsdagen bleef het de hele dag vriezen,
de zogenaamde ijsdagen en dat maakten De Bilt voor het laatst mee in 1997 toen
de thermometer op 1 januari in de middag -7,3°C aanwees. Het bleek zelfs de
koudste Nieuwjaarsdag sinds 1901 te zijn. Plaatselijk bleef het overdag streng
vriezen; in Maastricht en Twenthe was de hoogste middagtemperatuur op deze
nieuwjaarsdag respectievelijk -12,3°C en -11,5°C!
Het
bijzondere aan de jaarwisseling van 1996-1997 was de windchill ofwel de
gevoelstemperatuur. Door de snijdende oostenwind werd voor het gevoel een temperatuur
van –17 tot –20 graden gemeten in De Bilt en in het noordoosten van het land zelfs
–25 graden. Heel uitzonderlijk was de jaarwisseling van 1978-1979. Op Oudejaarsdag
blies een stormachtige wind, ijzig koude lucht naar ons land. Het koufront ging
zuidwaarts vergezeld van een sneeuwstorm en een temperatuurdaling tot -10 à -15
graden in de middag. De eerste dag van het nieuwe jaar begon in het noorden met
19 graden vorst en de hele dag bleef het overal 5 tot 10 graden vriezen. Een
ijskoud begin dus van 1979. De sneeuwstorm waarmee 1978 afsloot was de zwaarste
sinds 30 december 1962, toen ook veel wegen onbegaanbaar waren door sneeuwduinen
tot drie meter hoogte. Op Oudejaarsdag 1962 stak opnieuw een harde oostenwind
op, waardoor de sneeuw nog meer ging stuiven en wegen versperde. Op Nieuwjaarsdag
1963 kwam de temperatuur in de Bilt niet hoger dan –5°C, het begin van één van
de koudste maanden van de eeuw. Oudejaarsdag was in De Bilt sinds 1901 het
koudst in 1923 (-16,9°C) en in 1908 (-16,1°C).
Sneeuw,
ijzel, regen, mist of storm hebben met de jaarwisseling de laatste jaren steeds
aanleiding gegeven tot grote problemen. Nieuwjaarsdag 1993 begon met zeer
dichte mist, smog en spiegelgladde wegen door aanvriezende mist. Het jaar 1993
eindigde met zware regen, die enorme overstromingen veroorzaakte en 1995 begon
bijzonder slecht met zware sneeuwbuien, hevige windstoten, onweer en gladde
wegen waarop zich talrijke aanrijdingen voordeden. Ook het jaar daarop waren de
wegen met de jaarwisseling spiegelglad door ijzel.
Tenslotte
wens ik iedereen een weergaloze jaarwisseling en een wervelend gezond 2023! Let
goed op elkaar en blijf gezond en denk vooral aan onze huisdieren bij het
afsteken van het vuurwerk.
