Het Weernieuws: September 2024

 VRIJ WARM, NAT en ZONNIG

In deze maand kregen we steeds met weersomslagen te maken, waarbij koele en nazomers periodes elkaar afwisselden en de warmte het uiteindelijk won. Daarbij werden enkele dag-warmterecords gebroken, zowel overdag als ’s nachts. Die weersomslagen zorgden wel steeds voor soms felle buien die met onweer en hagel gepaard gingen. Ook die zorgden voor enkele dag-neerslagrecords. Daarnaast was het een zonnige herfstmaand. Bijzonder was de eerste herfststorm van het jaar (Aitor) die op 27 september langs kwam. 

TEMPERATUUR

September was vrij warm met in De Bilt en Gilze-Rijen een gemiddelde etmaaltemperatuur van 15,8°C tegen een langjarig gemiddelde van 14,7°C. Daarmee komt het op de 10^e plaats van warmste septembermaanden ooit gemeten sinds 1901. Langs de kust werd overal de 16 graden overschreden, waarbij Hoek van Holland met een etmaalgemiddelde van 16,9°C het warmste station was. Drenthe had de laagste temperaturen, maar nog wel steeds warm. Eelde noteerde gemiddeld 15,3°C en Hoogeveen 15,2°C. In Berkel-Enschot en Tilburg kwam de gemiddelde etmaaltemperatuur uit op 16,8°C. Daarbij werd het overdag gemiddeld 21,6°C (normaal 21,2°C) en in de nachten 11,9°C gemiddeld, tegen 11,3°C normaal. 

Deze herfstmaand begon meteen zomers met zelfs twee tropische dagen achtereen in het midden van Brabant en oosten van het land. Zo werd het respectievelijk 31,9°C en 30,8°C in Berkel-Enschot. De eerst septemberdag gaf ook meteen de hoogste temperatuur van de maand: Maastricht (Beek) registreerde 32,3°C. En dat niet alleen, het werd zowel landelijk als officieel de warmste 1e september ooit gemeten. Het vorige landelijke record stond op 31,4°C gemeten in Maastricht in 1926. Voor wat betreft ‘officieel’ kijken we naar De Bilt. Daar steeg het kwik naar 29,8°C, waardoor het record uit wederom 1926 met 28,4°C naar de tweede plaats werd gedreven. Daarmee werd voor de zesde keer dit jaar een officieel datum-warmterecord gebroken. Ook was het in De Bilt de eerste zomerse 1 september sinds 1991. Daarna volgde deze maand tot en met de 7e alleen maar zomerweer. Op 5 en 7 september werd het zelfs zomers met 28 tot 29 graden. Dit leverde ook uitzonderlijk warme nachten op met plaatselijk 18 tot 20 graden. In de nacht naar 2 september werd het in Vlissingen niet kouder dan 19,5°C en in Berkel-Enschot 19,0°C. Dit zorgde meteen voor nieuwe dagrecords, want nog nooit werd landelijk zo’n hoge minimumtemperatuur gemeten op 2 september. Vorige record stond op 18,5°C waargenomen in 1926 in Vlissingen. Ook de 6e had een warme nacht. In het Groningse Lauwersoog bleef het kwik steken op 19,3°C. Dat zorgde echter voor geen nieuw dagrecord, want dat blijft staan op 20,4°C. En dat werd vorig jaar geregistreerd in wederom Vlissingen. Vanaf 10 september kwamen de temperaturen onder de normale waarde voor de tijd van het jaar te liggen, met middagtemperaturen van ongeveer 15 tot 16 graden. Ook ’s nachts koelde het flink af. Op de 13e daalde de temperatuur voor het eerst na de zomer aan de grond tot onder nul. In Twente werd het -0,3°C. De eerste grondvorst na de zomer was eerder dan gebruikelijk, want gemiddeld daalt de temperatuur op 28 september voor het eerst tot onder nul bij de grassprietjes. Een dag later noteerde Eindhoven -0,7°C. Vanaf de 17e keerde de nazomer terug dat een week aanhield. Temperaturen kwamen dagelijks ruim boven de 20 graden uit, waarbij op 21 en 22 september het in Tilburg zelfs nog zomers werd met minstens een graad of 25. Daarna begonnen de temperaturen te dalen en haalden we vanaf de 25e de 20 graden niet meer en daalden verder tot 14 á 15 graden op het einde van de maand. Ook de nachten koelden flink af. En die werden zo koud dat de laagste minimumtemperatuur van de maand werd gemeten: 1,5°C op 29 september in Woensdrecht. Aan de grond dook op twee weerstations de temperatuur ook nog tot onder het vriespunt: Twenthe registreerde -0,3°C en het Limburgse Ell -0,5°C. 

De Bilt kende in deze maand geen tropische dagen van minstens 30 graden en dat is vrij normaal. Maar nog wel vijf zomerse dagen van minstens 25 graden en zestien warme dagen van minstens 20 graden, tegen normaal respectievelijk 2 en 12 van zulke dagen. De maand telde geen vorstdagen en dat is ook normaal voor de eerste herfstmaand. Berkel-Enschot daarentegen noteerde 18 warme dagen (normaal 18), waarvan er zes zomers waren (normaal  5) en twee tropisch tegen normaal 1. Ook hier geen vorstdagen. 

NEERSLAG

Met landelijk gemiddeld een hoeveelheid neerslag van 103 mm tegen 73 mm normaal was september een natte maand. De meeste neerslag viel langs de westkust met plaatselijk ongeveer 175 mm neerslag. Het natste station was echter Hellendoorn met 188 mm, gevolgd door het KNMI-station Hoek van Holland met 180 mm neerslag en daarna volgen Castricum en Zaandijk met  ieder 174 mm. In Brabant waren de natste plaatsen Leende met 107 mm, Klundert 103, Helmond 96 en Giersbergen met 95 mm. Het droogst was het op enkele plaatsen in het zuid- en noordoosten van het land met zo’n 60 mm aan neerslag. Zoals in St. Anthonis, Mill en Sevenum die ieder 54 mm opvingen. Het Limburgse Heibloem en Kessel-Eik kregen 58 mm en het Groningse Winschoten 59 mm. In De Bilt viel 156 mm neerslag en dat is precies twee keer de normale hoeveelheid van 78 mm. Berkel-Enschot tapte 89 mm af tegen normaal 61. Daarbij viel op twintig dagen druppels, waarbij op drie dagen meer 10 mm werd opgevangen. Dat waren 3 september met 12 mm en 26 september met 16 mm. De natste dag was de 11e toen 17 mm naar beneden kwam. Deze viel hoofdzakelijk uit buien die met onweer en hagel gepaard gingen. Het werd zelfs even helemaal wit van de hagel. Ook op de 26e kregen we te maken met donder en bliksem. Naast regen en onweer werd op twee dagen mist geregistreerd en dat waren 6 en 22 september. 

Op 1 september kwamen vanuit België regen- en onweersbuien opzetten die via Limburg over het oosten van het land trokken. In Eindhoven was sprake van een wolkbreuk met ondergelopen straten als gevolg. Naast al dat onweer kwam de regen met bakken naar beneden en zorgde windstoten voor omgewaaide bomen in met name Gelderland. Didam, Barchem, Dieren, Ruurlo, Aalten, Uppel, Oldebroek en Ernst meldden allemaal stormschade. En dan de neerslag: Doetichem 68 mm, Nijverdal 66 (waarvan 59 mm in een halfuur), Raalte 55, Westerbork 53, ’s Heerenberg 52, Heino 50 en Luttenberg had nog 38 mm afgetapt. En zoveel neerslag is op 2 september sinds 1901 nog nooit gevallen. Het vorige record dateert uit 1998 toen Eindhoven op die dag 31 mm opving. Op 6 september waren er in het midden en noordwesten enkele stevige onweersbuien die plaatselijk ongeveer 30 mm achterlieten. Ook in Zeeland waren soms flinke buien. Op de 10e ontstonden in de loop van de dag buien die tot in de nacht naar 11 september doorgingen. Op enkele plaatsen gingen de hemelsluizen daarbij volledig open. Zo kreeg Montfoort 80 mm in de regenmeter, De Bilt 58, Odijk 46, Hoek van Holland 45, Woerden 43, Uitgeest 40, Twello 39, Purmerend 35, Eelde 34 en Landsmeer had 32 mm. Op 10 september zelf werd in De Bilt 53 mm afgetapt en daarmee was het officieel de natste 10e september ooit waargenomen. Het vorige record stond op 44 mm waargenomen in 2013. En dan de dag van 11 september. Hagel, onweer en windstoten; alles kwam voorbij. In Berkel-Enschot hagelde het op een gegeven moment zo hard dat het heel even wit werd. Daarbij werd in totaal nog 17 mm uit de regenmeter gehaald. Deelen had 22 mm, Rotterdam 18, Herwijnen en Twenthe hadden eveneens 17 mm opgevangen. Aan de kust viel op 12 september ongeveer 30 mm. Vanaf 14 september brak een droge periode aan met nauwelijks neerslag die duurde tot en met de 22e. De laatste week verliep plaatselijk zeer nat. In de middag van 26 september kwamen buien opzetten die steeds intensiever werden en met onweer gepaard gingen. Op sommige plaatsen ook met windstoten en hagelstenen, zoals aan het begin van de avond in Hendrik-Ido-Ambacht. Ook Gilze-Rijen, Etten-Leur, Tilburg en Berkel-Enschot meldden onweer. In het Belgische Orp Jauche werd zelfs een tornado waargenomen. Het KNMI gooide meteen een weerwaarschuwing uit in de vorm van code geel. Op de 27e kregen we te maken met storm Aitor die heel wat neerslag achterliet in Noord- en Zuid-Holland: Berkhout ving 46 mm op, Wijk aan Zee 39, Voorschoten 35 mm en Hoek van Holland 33 mm. 

WIND

In de ochtenduren van 27 september registreerde IJmuiden minstens een uur lang windkracht 9 en dan spreken we van een storm. Omdat er geen code oranje of code rood is afgegeven heeft het niet de naam gekregen uit de lijst van stormnamen 2024-2025 die deze maand door het KNMI werd gepresenteerd. Normaal zou het dan de naam Ashley krijgen. En toch kreeg deze de naam Aitor en dat werd eerder gegeven door de Spaanse weerdienst. Afspraak is dat deze naam in zo’n geval wordt overgenomen in ons land. Het was daarmee de eerste herfststorm en tevens de vijfde storm van het jaar. Dit ging gepaard met zware windstoten tot 101 km/uur op de Houtribdijk, Lauwersoog en IJmuiden, Terschelling en Vlieland hadden ieder nog 94 km/uur. Rondom Tilburg werd maximaal 58 km/uur gemeten bij windkracht 5. 

ZONNESCHIJN

September 2024 was een zonnige maand met landelijk gemiddeld 182 uur zon tegen 159 uur normaal. Het zonnigst was het in het noorden van het land met in Nieuw Beerta 204 zonuren, gevolgd door Eelde en Den Helder (De Kooy) met ieder 195 zonuren en Leeuwarden die de zon 194 uur zag schijnen. Het minst zonnig was het in het zuidwesten waar Westdorpe 157 uur zonuren registreerde en Hoek van Holland 159 uren zonneschijn. In De Bilt en Berkel-Enschot scheen de zon respectievelijk 179 uur en 169 uur. Voor dat laatste station werden twee zonloze dagen geteld (6 en 30 september) en zes dagen waarop de zon minstens 9 uur scheen. Het zonnigst was het in de nazomerse periode rond 20 september, want op 19, 20 en 21 september scheen de zon in het midden van Brabant ongehinderd. 

OPTISCHE VERSCHIJNSELEN

Tijdens de nachtelijke uren van 13 september was op verschillende plaatsen het noorderlicht te zien. In de nacht van woensdag 18 september was een gedeeltelijke maansverduistering zichtbaar. Om 02:40 uur begon de verduistering en om 06:50 uur was het voorbij. Het maximum van de supermaansverduistering was om 04:45 uur en was in grote delen van Nederland goed te zien.