Januari 2022: zeer zacht, droog en somber

Wat een start van januari. Een recordwarme Nieuwjaarsdag die afgesloten werd met storm Corrie. Daar tussenin was het maar somber en grijs en leverde zelfs bijna tien mistdagen op. Heel bijzonder was de plotselinge stijging en daling van de luchtdruk op 15 januari als gevolg van een ondergrondse vulkaanuitbarsting aan de andere kant van de wereld. Deze maand gaat uiteindelijk de boeken in als een zachte maand die droog en somber verliep. 

TEMPERATUUR

Met in De Bilt een gemiddelde etmaaltemperatuur van 5,3°C tegen een langjarig gemiddelde van 3,6°C verliep de maand zeer zacht. Hiermee haalde januari net niet de top-10 van warmste januarimaanden sinds 1901 en kwam uit op een 13e plek. De zachtste januari sinds het begin van de metingen is januari 2007 met maar liefst 7,1°C als gemiddelde etmaaltemperatuur.

Het begon meteen al met de afgelopen jaarwisseling die boterzacht verliep tot 11,8°C in Twenthe. En toen sneuvelde meteen het eerste warmterecord dat meer dan honderd jaar oud was uit 1921 en dat was de 10,6°C van Maastricht. En de stroom van zachte lucht bleef maar komen en leidde tot de warmste Nieuwjaarsdag ooit waargenomen sinds 1901. In Maastricht werd het 15,1°C en zo vroeg in het jaar de 15-gradengrens halen is nog nooit gebeurd. Het record stond namelijk op 5 januari toen zowel Oost-Maarland als Arcen boven de 15 graden uitkwamen. De warmste Nieuwjaarsdag ging er dus aan en was ook al meer dan honderd jaar oud en komt uit 1916 toen het in Vlissingen 14,2°C werd. Nu braken zelfs zeven weerstations dit record. Te gek voor woorden. Deze beide weerrecords zorgden ook voor de hoogste etmaalgemiddelde temperatuur van 1 januari ooit. Dat vond plaats in Brabant in Woensdrecht waar het gemiddeld 12,8°C werd. Sinds 2012 hadden Westdorpe en Ell het record nog in handen met gemiddeld 12,3°C. Je zou het er warm van krijgen van al die records. Dus trek je trui maar uit, want ook op 2 januari sneuvelde twee warmterecords en dat gebeurde allemaal in de nacht! Zowel de hoogste minimum- als maximumtemperaturen bereikten toen recordhoogten. In Woensdrecht en Rotterdam daalde de temperatuur tot 11,5°C, waarmee het record van 9,1°C (Vlissingen) naar de prullenbak werd verwezen. Overigens noteerden vrijwel alle weerstations nieuwe warmterecords van de nacht. In het Zeeuwse Westdorpe daalde de temperatuur zelfs niet verder dan 14,5°C en in Woensdrecht tot 14,4°C. Het resultaat was, dat toen al de warmste 2e januari in de weerboeken kwam, want dat stond eerder op 13,6°C wat in 1998 in Gilze-Rijen werd geregistreerd. Wat een begin van de maand en van het jaar 2022. Dit was overigens de vierde dag met warmterecords op rij, want zowel 30 december als Oudjaarsdag leverde al nieuwe records op. De daaropvolgende dagen liep de temperatuur geleidelijk terug naar normaal. Overdag lag de temperatuur vanaf Driekoningen op 6 tot 7 graden en in de nachten schommelden de temperaturen op veel plaatsen net onder het vriespunt. En dat is voor het eerst dit jaar. In de ochtend van 6 januari werd het in Deelen en in Eelde respectievelijk -3,3°C en -3,2°C. Aan de grond kwam het zelfs tot matige vorst: -5,1°C (Deelen), -5,3°C (Hupsel), -5,4°C (Twenthe) en in het Eelde zakte het kwik op 10 cm hoogte tot -6,1°C. De laagste minimumtemperatuur werd bereikt op 11 januari toen het kwik in Twenthe daalde tot -4,9°C. En toen kregen we te maken met hogedrukgebieden die twee weken lang zorgden voor grijs weer en temperaturen rond normaal. Aan het einde van de maand gingen de temperaturen omhoog door het onstuimige weer wat toen plaatsvond. Zo kwamen we op de 29e met de temperaturen in de dubbele cijfers terecht tot 12,7°C in Westdorpe en 12,5°C in Woensdrecht. Daarna zakte het kwik weer.

In De Bilt waren er deze maand zeven vorstdagen en normaal zijn dat er twaalf. IJsdagen (dagen waarop de temperatuur de hele dag onder het vriespunt ligt) waren er niet, normaal zijn dat er 2 tot 3. 

Met een gemiddelde etmaaltemperatuur van 4,7°C in Gilze-Rijen en 4,8°C in Berkel-Enschot was het ook daar een zachte januarimaand waar 4,0°C gemiddeld normaal is. Overdag werd het gemiddeld 7,4°C (normaal 6,5°C) en ’s nachts was het gemiddeld 2,1°C tegen 1,5°C normaal. In totaal werden er 9 nachten met vorst waargenomen, waarbij 9 januari de koudste was met -2,2°C in Berkel-Enschot. De warmste dag was, hoe kan het ook anders, Nieuwjaarsdag toen het 14,0°C werd. In totaal steeg het kwik op vier dagen tot boven de 10 graden. 

NEERSLAG

Het was een droge januarimaand met gemiddeld over het land 49 mm neerslag tegen een langjarig gemiddelde van 68 mm. De meeste neerslag viel in de eerste tien dagen van de maand, die daarmee beduidend natter verliepen dan normaal. Namelijk gemiddeld 34 mm tegen 23 mm normaal. Op 2 januari trokken twee storingen over het land. De meeste neerslag viel die dag in het noorden van het land met in Leeuwarden 25 mm. Ook in het zuidoosten viel in de avond en nacht naar 3 januari ruim 20 mm. Op 5 januari trok een neerslaggebied zuidwaarts over het land, waarna de wind korte tijd naar het noordwesten draaide en in kracht toenam. In het zuidwestelijk kustgebied moesten diverse keringen vanwege hoogwater gesloten worden en liepen enkele kades over. Ook 8 en 9 januari waren natte dagen. In het hele land viel 10 tot 20 mm. Dat gebeurde in Zaandam, Purmerend, Sint Pancras, Deelen, Roelofarendsveen en Dieverburg. Vanaf de 10e viel er weinig regen, slechts af en toe trok een zwakke storing over het land, die meestal slechts lichte regen of motregen veroorzaakte. Op de dag van de storm van 31 januari viel 10 tot 15 mm in het midden van het land en in Deelen 18 mm. 

De meeste neerslag viel deze maand in Drenthe: Roderesch ving 93 mm op Veenhuizen 92, Rolde 89, Roden 86 en in Paterswolde zag men 81 mm in de regenmeter verdwijnen. Het droogst was het in het zuiden, waarbij Westdorpe 26 mm had, Venraij en Geijsteren ieder 31 mm en Arcen en Vredepeel ieder 38 mm. In Brabant waren de natste plaatsen Prinsenbeek (57 mm) en Sambeek (54 mm) en de minste neerslag viel in Meeuwen en Overloon die ieder 41 mm aftapte. Berkel-Enschot kreeg 51 mm in de regenmeter, waarbij op de 31e de meeste neerslag viel van 10 mm. Daarnaast viel er op 14 dagen regen, waarvan op twee dagen ook hagel viel. Maar wat het meeste opviel was wel het aantal mistdagen: 8. En dat is bijna 3x zoveel als normaal voor een januarimaand in het midden van Brabant. Het KNMI gaf deze maand voor negen dagen zelfs code geel uit voor (dichte) mist. 

SNEEUW

De eerste sneeuw zagen we in de nacht van 7 op 8 januari in het noorden van het land. Zo stond het verkeer even stil op de A3 als gevolg van zware sneeuwval. Natte sneeuw werd op de 20e gemeld boven de rivieren. Zoals in Utrecht, Wijster, Doetinchem, Heerenveen, Roodeschool en Hoogeveen. 

WIND

Na weken van stil weer kwam er op 29 januari eindelijk beweging in de bovenlucht wat leidde tot een onstuimige dag met windstoten tot zo’n 90 km/uur in het noorden van het land. In Friesland en Groningen zorgde dat voor stormschade, waarbij van het gebouw van de Gasunie panelen loskwamen. In Tilburg en omstreken bleef het beperkt tot windstoten van maximaal 55 km/uur en weinig schade. Oorzaak was een stormdepressie, die de Denen ‘Malik’ hadden genoemd. Deze trok via Denemarken naar de Oostzee en zorgde in het Deense Hanstholm voor een windstoot van 144 km/uur en dat is orkaankracht.

Twee dagen later kregen we op de 31e een heuse storm met de naam Corrie voor onze kiezen met een uur lang windkracht 9 in IJmuiden en windstoten tot 110 km/uur. Daarmee was het de tweede winterstorm van dit seizoen, want op de allereerste meteorologische winterdag van 1 december noteerde Vlieland de eerste storm en windstoten tot 103 km/uur in Roodeschool. Op een enkele omgevallen boom in Midden-Brabant stelde de schade niet veel voor, maar wel langs de kustgebieden waar bomen omvielen en panelen van gebouwen naar beneden kwamen. Het leverde zeer hoge waterstanden op waardoor veel sluizen dichtgingen en ook was er sprake van weggeslagen stranden. In Noord-Holland, Friesland, de Waddeneilanden, de Waddenzee en het IJsselmeergebied gold code oranje, in de rest van het land code geel. 

LUCHTDRUK

Op de 13e lag boven ons een hogedrukgebied die een waarde aangaf van 1041,8 hPa en dat leverde een nieuw dagrecord op van hoogste luchtdruk ooit waargenomen. Het vorige record dateert uit 1980 toen Gilze-Rijen op 13 januari 1039,9 hPa noteerde. Heel bijzonder was de avond van 15 januari. Rond 20:00 uur sprong overal ineens de barometer een paar millibar omhoog. Oorzaak was de schokgolf van een onderzeese vulkaanuitbarsting bij Tonga die onze regio na 15 uur bereikte. De Hunga Tonga-Hunga Ha’apai-vulkaan gooide vanuit de oceaan een aswolk van 30 kilometer hoog de lucht in. Veel collega-waarnemers zagen dat de luchtdruk zo’n 1,5 hPa ging oplopen bij de nadering van de schokgolf die na ongeveer een uur met 3 hPa weer ging dalen nadat de schokgolf voorbij was getrokken. Heel bijzonder dat een vulkaanuitbarsting aan de andere kant van de wereld invloed heeft op ons. In de daarop volgende nacht werd overigens een tweede schokgolf gemeten rond 2:30 uur. 

ZONNESCHIJN

Januari 2022 was een sombere maand met gemiddeld over het land 59 uur zonneschijn tegen normaal 68 uur. Alleen in het uiterste noorden liet de zon zich vaker zien dan normaal. De meeste zon was er dan ook op Terschelling waar de zon 76 uur scheen gevolg door Den Helder met 74 en Vlissingen met 72 uur. De zon liet zich vanaf de 12e maar weinig zien. In De Bilt liet de zon zich dertien dagen helemaal niet zien en op drie dagen liet de zon zich helemaal nergens in het land zien. Het somberst was het in Arcen met slechts 35 uur zon, Hupsel noteerde 37 uur en Twenthe 39 uren zonneschijn. In De Bilt scheen de zon 43 uur tegen 67 uur normaal en in Berkel-Enschot waren het 45,5 uren. Dat is de op één na somberste januari sinds de metingen daar in 1998 zijn begonnen. Bovenaan staat 2018 toen de zon slechts 40,5 uren scheen. Bij dat laatste station werden 16 zonloze dagen geteld en dat is daar een evenaring van het zonloze januarirecord uit 2015. Daarnaast werden nog twee dagen geteld, waarbij de zon minstens 6 uur scheen. Op 20 januari stond het aantal zonuren in Berkel-Enschot op slechts 25 uur. En gezien de verwachting voor de tien dagen erna zouden we opnieuw met het sombere en vrijwel zonloze weer te maken krijgen en leek het alsof het de somberste louwmaand zou worden sinds tenminste 1998. Maar dat is dus net niet gebeurd.