JAAR 2021: Koud, nat en zonnig

De afgelopen drie jaren grossierden in warmte en perioden van extreme droogte. Aan deze reeks kwam in 2021 een einde. We beleefden namelijk een koud jaar die nat en zonnig verliep. In de eerste helft van het jaar was het koud en in de tweede helft was het juist zacht. Uitschieters waren de zeer koude lente en de warmste juni sinds 1901. Daarbij viel er over het jaar gemiddeld meer neerslag dan normaal, werden er stormen waargenomen en zelfs valwinden en tornado’s. Opvallend is het recordaantal code oranjes en rood wegens extreem weer. Kortom, het was een boeiend weerjaar. 

TEMPERATUUR

Het jaar 2021 was met een gemiddelde etmaaltemperatuur van 10,4°C in De Bilt net iets te koud, want het langjarig gemiddelde bedraagt 10,5°C. De laatste keer dat we een koud jaar hadden was in 2013 toen het gemiddeld maar 9,8°C werd. Dat het dit jaar gemiddeld iets te koud was kwam vooral door een koud voorjaar. De gemiddelde lentetemperatuur was 8,1°C tegen 9,9°C normaal. Naast de drie lentemaanden (maart, april en mei) waren ook januari, juli en augustus kouder dan gebruikelijk. April (de koudste sinds 1986) en mei (koudste sinds 2010) waren zelfs extreem koud. Daar tegenover stonden zes relatief warme maanden. Juni sprong eruit met een nieuw warmterecord van 18,2°C tegen 16,2°C normaal en een zeer warme septembermaand die in top-10 terecht kwam van warmste septembermaanden ooit. Het koudste weer van 2021 beleefden we in februari met een sneeuwstorm, gevolgd door een week met stevige vorst en schaatspret. Toch was februari gemiddeld vrij zacht, doordat het in de tweede helft van de maand het enorm warm werd. Van 21 tot en met 24 februari werden maar liefst vier datum-warmterecords genoteerd voor de maximumtemperatuur in De Bilt. Ook op 31 maart was het recordwarm. Tot slot sloten we het jaar af met de warmste 30 december met een unieke 15 graden, de warmste decembernacht en de warmste Oudjaarsdag. Kouderecords kwamen dit jaar opnieuw niet voor. Het laatste kouderecord voor het maximum in De Bilt dateert van 6 oktober 2019. De laagste jaartemperatuur werd op 9 februari gemeten in Hupsel toen het kwik onderuit ging naar -16,2°C. En ook de hoogste temperatuur van 2021 werd op dat station gemeten: 34,0°C op 17 juni. 

De kou zien we goed in het aantal dagen waarop het gevroren en dat waren er in De Bilt 50 tegen 53 normaal. Daarbij was op 12 dagen sprake van matige vorst en op twee dagen vroor het zelfs streng tot meer dan -10 graden. Vervolgens vroor het op 7 dagen de hele dag en dan spreken we van ijsdagen (normaal 8). Kijken we naar de warmte dan noteerde De Bilt 97 dagen met 20 graden of meer, waarvan 20 dagen de grens van 25 graden passeerde en slechts op één dag ging men over de 30 graden. Normaal mogen ze daar op 93 warme dagen rekenen, waarvan 28 zomers en 5 tropisch. In Deelen vroor het dit jaar het meest: 74 dagen. In het zuiden van het land waren op meerdere stations 108 warme dagen en kreeg Arcen zelfs 37 zomerse dagen te verwerken. In het zuiden waren op meerdere plaatsen 3 tropische dagen. 

In Berkel-Enschot kwam de gemiddelde etmaaltemperatuur uit op 11,2°C tegen 11,5°C normaal en dus was het een koud jaar. Daarbij was 18 juni met 33,0°C de warmste dag en registreerde 8 februari met -4,7°C de koudste dag. De daarop volgende nacht daalde het kwik naar -9,6°C, de koudste nacht van 2021. De warme 18 juni werd voorafgegaan door de warmste nacht, waarbij de temperatuur niet verder daalde dan 19,3°C. In totaal werden in Berkel-Enschot 112 warme dagen geteld, waarvan er 45 zomers waren en 5 tropisch. Daarnaast werden ook 43 vorstdagen waargenomen, waarbij op tien dagen de temperatuur onder -5,0 graden uitkwam ofwel matige vorst. 

Januari

De koudste dagen waren 15 en 16 januari toen het overdag in Tilburg nog geen 2 graden werd. In de ochtend van de 15e was sprake van matige vorst in Twenthe tot -5,3°C. En aan de grond ging de temperatuur helemaal onderuit: -8,0°C in Eelde en -7,4°C in Heino en Twenthe. Twee dagen later kwam er een einde aan het koude weer en werd het zeer zacht tot boven de 10 graden. De hoogste maximumtemperatuur van de maand werd op 21 januari in Ell en Eindhoven gemeten met ieder 12,9°C. De maand eindigde weer koud en dat geldt vooral voor de nachten die met vorst verliepen. Het werd zo koud dat de laagste minimumtemperatuur van januari werd gemeten: Eelde noteerde op de 31e -8,6°C; aan de grond vroor het zelfs tot -10,9°C. In De Bilt werd het -5,4°C. Daarmee was sprake van de eerste officiële matige vorst in ruim twee jaar tijd en kwam een recordreeks zonder matige vorst ten eind. 

Februari

De meest bijzondere maand van het jaar. We beleefden daarin een volop winterse week, waarbij de temperaturen overdag op de meeste plaatsen onder het vriespunt bleven en we een reeks ijsdagen kregen. In de nachten vroor het matig tot streng. De eerste keer dat dit gebeurde was op 8 februari waar Heino -11,8°C noteerde. De daarop volgende nacht vroor het in Hupsel zelfs zeer streng: -16,2°C. Daarna volgde daar een week lang kwikstanden van beneden de -10 graden; het meeste van alle weerstations. Sinds 2013 was het niet meer zo koud geweest in Nederland. De Bilt telde zeven ijsdagen op rij waarop het de hele dag vroor (7-13 februari), waarbij 8 februari de koudste dag was met -4,8°C overdag. Opvallend was ook dat het in De Bilt voor het eerst sinds 25 januari 2013 tot officiële strenge vorst kwam met temperaturen beneden de -10 graden. Toen werd het namelijk -11,4°C. Daarmee eindigde dus een recordlange periode van ruim acht jaar (!) zonder strenge vorst op het hoofdstation. Het kwam officieel nét niet tot een koudegolf. Hiervan spreken we als het vijf dagen op rij in De Bilt de hele dag vriest en daarvan moet het drie keer kouder worden dan -10 graden. De Bilt kwam dus één tiende graad tekort. In het oosten, midden en zuidoosten kwam het op verschillende plaatsen wel tot een koudegolf. Dat gebeurde in Hoogeveen, Lelystad, Heino, Twente, Herwijnen, Hupsel, Volkel, Arcen en Ell. Doordat het dag en nacht flink bleef vriezen, stond Nederland in het weekend van 13 en 14 februari massaal op de schaats. Vanaf de 15e viel de dooi in. Wat natuurlijk het meest in het oog sprong was de enorme schaatspret die Nederland heeft gekend tijdens deze koude periode. Wat verder opviel waren de bijzondere ijssculpturen en enorme ijsschotsen langs de grote meren en de Waddenzee. Dergelijke omstandigheden maken we zeker niet vaak mee in Nederland; de laatste keer was februari 2012 en in mindere mate maart 2018. Ook werd er kruiend ijs waargenomen; een fraai fenomeen na afloop van de regionale koudegolf. Na het invallen van de dooi kwamen ijsschotsen 'los' te liggen in het water en door de wind schoven ze als het ware over elkaar heen. Zo kunnen in een periode na stevige vorst zogenaamde 'ijsbergen' gevormd worden. Uiteindelijk kwamen er langs de Afsluitdijk en verschillende dijkjes in Noord-Holland en Friesland zelfs ijsbergen van 2 tot 4 meter hoog te liggen! Een bijzonder verschijnsel in Nederland.

Waren de plassen en meren op 13 en 14 februari nog afgeladen vol met schaatsers, in de week van 23 februari lag Nederland massaal te zonnebaden aan diezelfde plassen. We gingen dus van op het ijs naar ijs eten. Een bijzondere gewaarwording! Voor het eerst telden we een recordreeks van zes lentedagen (15 graden of meer) in deze sprokkelmaand en dat gebeurde van 20 t/m 25 februari. In Berkel-Enschot werd het gemiddeld in deze periode 18,7°C en dat is tien graden warmer dan normaal! De hoogste maximumtemperatuur van deze maand werd dan ook in die periode gemeten met op de 24e in Prinsenbeek 20,5°C, Tilburg 20,2°C en in Arcen 19,8°C. Op 20 februari werd in De Bilt de 15 graden overschreden en noteerde we de eerste officiële lentedag van 2021. Het was het begin van een zeer zachte periode waarbij het ene na het andere warmterecord werd gebroken. In De Bilt sneuvelde maar liefst tien records! Hiervan waren vier dagen met de hoogste maximumtemperatuur, één dag met de hoogste minimumtemperatuur, vier dagen met de hoogste etmaalgemiddelde temperatuur en tenslotte werden er zes lentedagen achtereen geregistreerd en dat hebben we in februari én winter nog nooit meegemaakt. Ook landelijk sneuvelde 10 warmterecords. 

Maart

Was het op 3 maart in Tilburg nog 15,9°C, een dag later werd het maximaal 4,9°C met een gevoelstemperatuur van maar 2 graden! Van 4 tot en met 9 maart bleef de temperatuur dan ook overal onder de 10 graden en vooral de nachten waren koud. In Deelen vroor het van 5 tot 7 maart matig met op 6 maart een temperatuur van -6,8°C. Aan de grond vroor het nog harder. Zo had Twenthe op 5 maart een temperatuur van -9,4°C, op 6 maart -9,9°C en een nacht later -9,2°C. Op 29 maart werd in het zuiden en zuidoosten lokaal de eerste warme dag van het jaar genoteerd. In het Limburgse Arcen werd het 21,9°C. Op 30 maart werd landelijk de warmste 30 maart ooit waargenomen. In Woensdrecht steeg de temperatuur naar 23,9°C. Officieel werd het niet de warmste ooit, want in De Bilt bleef het kwik steken op 21,3°C. Het werd wel de eerste officiële warme dag van het jaar. Op een enkele plaats was op die dag zelfs sprake van de eerste lokale zomerse dag, zoals in Berkel-Enschot waar het 25,3°C werd. Een dag later ging de temperatuur nog verder omhoog en werd het zelfs de warmste maartdag allertijden: in Arcen werd het 26,1°C. Tenslotte werd het ook officieel de warmste 31 maart, want in De Bilt zag men het 23,8°C worden en dat was tevens de op één na hoogste temperatuur gemeten in maart sinds 1901. En als je nog niet genoeg weerrecords om de oren hebt gekregen, komt er hier nog een. Namelijk die van hoogste etmaalgemiddelde temperatuur. Maastricht zag het gemiddeld over 24 uur op de laatste maartdag 16,8°C worden. 

April

Het zomerse einde van maart kende geen voortzetting in april. De temperatuur deed een flinke stap terug, waarbij het kwik op de 6e bleef steken op een graad of 5 tot 6. In Maastricht kwam de temperatuur niet verder dan 2,8°C en in Tilburg was dat 4,0°C. In Twenthe en Eelde daalde de temperatuur in de nacht tot -3,9°C op respectievelijk 14 en 16 april. In Berkel-Enschot kwam het van 12 t/m 16 april vijf dagen achtereen tot vorst. Vanaf de 16e stroomde steeds meer warmere lucht binnen, maar de nachten bleven koud. Op Terschelling had het op 18 april op 10 cm hoogte gevroren en dat was daar meteen een nieuw koude-dagrecord. Daar dook het kwik namelijk naar -2,3°C. Na een koude start werd het overdag in Tilburg bijna 17 graden en twee dagen later 19,4°C. In de nacht van 22 april dook het kwik in Gilze-Rijen voor de achtste keer in april tot onder het vriespunt: -3,1°C. Aan de grond was zelfs sprake van matige vorst: Gilze-Rijen -5,4°C, Volkel -5,9°C en Woensdrecht had nog -6,1°C. Op 27 en 28 april wist warmere lucht ons tijdelijk te bereiken. Ell en Volkel hadden ieder 20,4°C, Eindhoven 20,6°C en Arcen 20,9°C. Maar lang konden we er niet van genieten, want een dag later werd het tien graden kouder met een maximum van 11,5°C, waargenomen in Maastricht. 

Mei

Mei kende meteen een koude eerste week. Zo zakte het kwik in de nacht naar 3 mei in Ell tot -2,0°C. Er ontstond een koude noordwestelijke stroming, waarbij de maximumtemperaturen in het noordwesten nauwelijks nog boven de 10 graden uitkwamen. Het leidde tot een koude Bevrijdingsdag met kwikstanden van 9,3°C in Lauwersoog en 9,4°C op Vlieland. Voor De Bilt was het de koudste 5e mei sinds 2002 en komt daarmee op 8e plek van koudste Bevrijdingsdagen ooit sinds 1945. In de nacht naar 8 mei klaarde het opnieuw op en vroor het bij weinig wind in het oosten nog plaatselijk licht. Op die dag kwamen we ineens in een zuidelijke stroming terecht met van oorsprong tropische lucht, waardoor de temperaturen flink opliepen. Zo werd het op de 9e 24,9°C in De Bilt en zelfs zomers vanaf het zuidoosten van Zeeland tot aan Flevoland en Overijssel toe. Arcen registreerde daarbij 27,7°C en dat is de hoogste maximumtemperatuur van mei gevolgd door. Het was echter van korte duur. Op de 10e en de 13e werd in Brabant en Limburg nog wel een warme dag waargenomen, maar tussendoor en daarna haalden we die waarden van 20 graden niet meer. Op 28 mei werd het vooral in de nacht nog behoorlijk koud. In Woensdrecht had het op 10 cm hoogte zelfs gevroren (-0,6°C). Tijdens de laatste meidagen werd het elke dag iets warmer; op 29 mei kon het zuiden eindelijk weer een warme dag noteren en op de laatste twee dagen gebeurde dat op veel meer plaatsen. Berkel-Enschot registreerde op de laatste lentedag met 25,9°C zelfs nog een zomerse dag. 

Juni

Het was zomers, waarbij de eerste junidagen met minstens 25 graden verliepen. Daarbij werd op 1 juni de eerste officiële zomerse dag van minstens 25 graden van dit jaar genoteerd. Tot en met de 4e hielden we die zomerse dagen en plaatselijk zelfs tropisch. In Berkel-Enschot en Tilburg werd op 2 juni zelfs de eerste tropische dag van 2021 geregistreerd: 31,6°C. In de nacht van 12 op 13 juni zakte in Twenthe het kwik naar 4,8°C, en daarmee was het de laagste minimumtemperatuur van juni. Aan de grond had het zelfs gevroren! Op tien centimeter hoogte wees de thermometer in Twenthe een waarde aan van -1,3°C. Vaaf de 16e stroomde zeer warme lucht het land binnen. Zo noteerde Ell op de 16e 31,6°C een evenaring van het warmterecord van 16 juni. Een dag later werd het dagrecord gebroken en dat gebeurde door maar liefst vijf weerstations, waarbij Hupsel het record nu heeft met 34,0°C. Het meteen ook de hoogste maximumtemperatuur van deze maand, zomer en jaar. In De Bilt steeg het kwik voor het eerst dit jaar over de 30 graden en dat betekent de eerste officiële tropische dag van het jaar. Twee dagen achtereen met zulke hoge temperaturen leveren zeer warme nachten op. Zo bleef het kwik in de nacht van 16 op 17 juni in Cabauw en in heel Zeeland boven de 20 graden en dan spreken we van een tropennacht. In Vlissingen werd het zelfs niet kouder dan 21,2°C en in Brabant bleef het in steden beperkt tot een graad of 19. De warmste nacht was die van 18 juni toen het kwik in Maastricht op 21,5°C bleef steken. Regionaal kwam het zelfs tot een hittegolf, waarbij minstens vijf zomerse dagen achtereen zijn waargenomen met daarin drie tropische dagen. Dat gebeurde onder andere in Berkel-Enschot en Tilburg (13-18 juni), Eindhoven en Gilze-Rijen (14-18 juni), Ell, Maastricht en Arcen (14-20 juni) en tenslotte in Hupsel en Twenthe (16-20 juni). Bij de start van de astronomische zomer op 21 juni was de warmte voorbij en werd het gewoon koud met 13 graden op de Waddeneilanden tot 18 graden in Limburg. Het was de start van de jaarlijks terugkerende Schaapscheerderskou en deze duurde tot en met de 25e. Daarna liepen de temperaturen weer op tot plaatselijk zomerse waarde. Maar op de laatste junidag kwam koude lucht het land binnen en werd het niet warmer dan een graaf of 16. 

Juli

Juli zette de koelte voort, waarbij Arcen op 1 juli slechts 14,4°C noteerde gevolgd door Ell met 15,1°C en Berkel-Enschot en Volkel met ieder 15,6°C. Sinds 2002 is de start van de hooimaand in het midden van Brabant nog nooit zo koud geweest. Daarna wisselde warme en koele dagen elkaar af. Het zuiden en zuidoosten beleefden van 17 t/m 23 juli een zomerse periode met kwikstanden die in Berkel-Enschot elke dag boven de 25 graden uitkwamen. In Tilburg en Arcen werd het op 18 juli respectievelijk 28,8°C en 28,0°C. In het oosten waren de nachten fris en kon het onder een heldere hemel flink afkoelen. Ze werd het in de vroege ochtend van 23 juli in Twenthe 6,8°C. Niet alleen de nachten koelde af, dat gebeurde ook overdag. Temperaturen zakte vanaf de 24e namelijk terug naar 21 tot 24 graden in het zuiden tot een graad of 19 langs de kustgebieden. 

Augustus

De maand begon friss met op veel plaatsen kwikstanden onder de 20 graden en zelfs tot 18 op de Waddeneilanden. Daarna werd het warmer met op 5 augustus in Zeeland en Brabant temperaturen van 24 tot 25 graden. Van 11 tot en met 15 augustus beleefden we even een warme periode: Arcen noteerde op de 15e 27,6°C. Eindhoven had 27,5°C, Volkel 27,2°C en Maastricht en Westdorpe hadden ieder 27,0°C. In het oosten en zuiden werd het dus zomers warm. In De Bilt kwam de temperatuur alleen op 12 augustus boven de zomerse grens uit met 25,2°C. Sinds 1993 was de warmste augustusdag van de maand in De Bilt niet zo koud. Daarna volgde vanaf de 16e een week met koel weer. Het dieptepunt was wel de 17e toen de thermometer in de middag slechts 14 graden aangaf en het uiteindelijk tegen de avond nog 16,5°C werd. In heel Brabant was het gewoon koud: Eindhoven en Volkel noteerde ieder 16,8°C, Gilze-Rijen 16,3°C en de laagste temperatuur werd gemeten in Woensdrecht waar het slechts 15,7°C werd. Voor dat laatste weerstation leverde dat niet alleen een nieuw dagkouderecord op, maar was het ook de op twee na koudste 17e augustus ooit waargenomen in Brabant. Pas vanaf de 20e werd het wat warmer, waarbij in Brabant en Limburg de temperaturen de zomerse maxima weer haalden van 25 graden. Het bleek de laatste zomerse dag van het zomerseizoen te zijn, want daarna lagen de temperaturen rond en soms onder normaal. De nachten koelde onder een heldere hemel flink af, waardoor de temperatuur in Twenthe op de 25e kon zakken tot 6,0°C. 

September

Deze herfstmaand begon meteen warm en kregen we vanaf 2 september te maken met temperaturen die steeds de 20 en soms ook de 25 graden overschreden. Pas op de 20e dook de temperatuur er weer onder. Op 3 september werd het gelijk al zomers met in Tilburg 26 graden. Dat gebeurde daar ook van 5 tot en met 9 september ofwel vijf dagen achtereen en dat noemen we een nazomerse periode. In die periode werd op de 8e de warmste septemberdag geregistreerd: Nieuw-Beerta met 28,5°C. Alleen op 20 september werd het flink wat koeler: Hupsel en Twenthe noteerde respectievelijk 15,4°C en 15,5°C. Dat betekent dat de kou in de lucht zat en als het dan ’s nachts helder werd koelde het nog verder af. Het koudst werd het op 21 september met plaatselijk maar een graad of 3. Op 10 cm hoogte dook het kwik in Woensdrecht net onder het vriespunt met -0,2°C. En daarmee was het de ‘eerste vorst aan de grond’ van het seizoen. September eindigde overdag koud met temperaturen die rondom Tilburg op slechts 14 tot 15 graden lagen. Daarbij waaide het behoorlijk wat de gevoelstemperatuur op 12 graden bracht en dat scheelde een jas. Het is ook niet zo gek dat veel mensen voor het eerst na de zomer de verwarming weer aandeden. Maar nog kouder was het in Hoogeveen, Heino en Eelde waar het 12,5°C werd en met die wind was het voor het gevoel daar een graad of 10. 

Oktober

De maand oktober begon prima met in de eerste vijf dagen hoge temperaturen van 17 tot 18 graden. Op de 6e werd het koeler en niet warmer dan 13,3°C in Berkel-Enschot. De nachten werden helder en daardoor ook steeds kouder tot 0,6°C in Eelde op de 10e. De dagen erna werd er tijdelijk koude lucht aangevoerd met middagtemperaturen van een graad of 14, gevolgd door een week met zachte lucht. Hierbij werd het op de 19e nog 18,7°C in Tilburg. In het zuidwesten van het land werd zelfs een warme dag geregistreerd: Rotterdam noteerde 20,0°C, Wilhelminadorp 20,1°C en Westdorpe had nog 20,2°C. In die periode werden de nachten door felle opklaringen wel kouder. In de vroege ochtend van 16 oktober dook het kwik in Twenthe en Ell tot onder het vriespunt met respectievelijk -0,5°C en -0,6°C en daarmee was het de eerste vorst van na de zomer. Vanaf de 21e werd het wat frisser en daalde het kwik op 22 oktober tot 11,7°C in Tilburg overdag. In Twenthe en Hupsel werd de 10 graden zelfs niet gehaald. Aan de grond had het in de nacht van 22 op 23 oktober in De Bilt voor het eerst gevroren (-0,9°C) en dan spreken we van de eerste officiële vorst aan de grond na de zomer. Daarna steeg de temperatuur tot het einde van de maand weer, waarbij overdag op de 29e in Berkel-Enschot een waarde werd gemeten van 19,1°C en Eindhoven had nog 19,0°C. 

November

Woensdrecht noteerde op 2, 3 en 4 november lichte vorst wat voor dat weerstation bijna allemaal koude-dagrecords opleverde. Vanaf de 8e kregen we elke dag te maken met vorst aan de grond en vanaf de 10e begon het op neushoogte in Limburg en in het oosten van Brabant te vriezen. Overdag was het echter overal zacht en vanaf de 4e kwam de temperatuur een week lang zelfs in de dubbele cijfers terecht. Vervolgens bleef het tot en met de 21e zacht, behalve op 16 november die een koude dag voor ons in petto had. In Deelen werd het in de middag niet warmer dan een graad of 5. Vanaf 22 november deed de temperatuur een duidelijke stap achteruit en kwam de vorst terug. In De Bilt zakte de temperatuur voor het eerst deze herfst onder het vriespunt (-0,8°C) en dat betekent dat de eerste officiële vorst kon worden genoteerd van na de zomer. Aan de grond kwam het zelfs tot matige vorst: -5,1°C in Twente. Op de 25e was het wederom muts en handschoenen aan toen de temperatuur voor de vierde nacht achtereen, ergens in ons land, onder het vriespunt dook. Dit leidde aan de grond op tien centimeter hoogte tot matige vorst in Volkel: -5,7°C. De laagste minimumtemperatuur van deze oktober werd gemeten op de 27e waar het in Woensdrecht -4,2°C werd. Ook overdag werd het nu kouder, met slechts 4 tot 5 graden op 28 november. In Twenthe werd dat zelfs niet gehaald: 3,9°C als maximumtemperatuur. Pas op de laatste novemberdag werd de kou de das omgedaan en steeg het kwik in de avond tot wel 10 graden. 

December

De eerste decemberdag was met zo’n 10 graden al meteen zacht, maar daarna lag tot en met 11 december de gemiddelde temperatuur rond normaal en soms iets eronder. Overdag werd het een graad of 5. Toen volgde een zachte week (12-16 december), waarbij vijf opeenvolgende dagen in de dubbele cijfers liepen van meer dan 10 graden. Daarna zakte het kwik langzaam totdat de astronomische winter op de 21 december aanbrak. In De Bilt dook de temperatuur in de vroege ochtend naar -5,5°C en dat betekende de eerste officiële matige vorst van het winterseizoen. Overigens werd op 11 december dit plaatselijk al gehaald: Eelde noteerde als enige toen -6,6°C. Aan de grond vroor het op de 21e nog harder tot -9,4°C in Hupsel en -9,3°C in Eelde. Overdag werd het op de eerste astronomische winterdag niet warmer dan 3 tot 4 graden. En toen volgde op de 22e de koudste nacht van die week, waarbij het vrijwel overal had gevroren tot op de Waddeneilanden toe. Arcen had samen met Eelde de laagste temperatuur: -7,0°C. Aan de grond vroren de keien uit de grond, want in Eelde vroor het op 10 cm hoogte zelfs streng: -10,2°C. Daar bleef de kou de hele 22 december hangen en kwam het kwik niet boven het vriespunt uit. We spreken dan van een ijsdag en dat gebeurde op zes weerstations, waarbij Eelde het koudst was met een maxima van -0,8°C. Vervolgens werd het even wat zachter met een vorstloze nacht van 23 op 24 december en overdag werd het op de 24e bijna 10 graden. Maar precies tijdens de kerstdagen stroomde vanuit het noordoosten koude lucht het land binnen. In de avond van Eerste kerstdag dook de temperatuur onder het vriespunt en tegen middernacht werd de laagste temperatuur van 25 december gemeten en dat was -1,9°C. Ondertussen nam de wind overdag flink toe, waardoor het ijs en ijskoud werd. De gevoelstemperaturen lagen ’s avonds in Midden-Brabant op -6 graden, maar in het noordoosten waar het al matig vroor kwam deze op sommige plaatsen al op -12 graden uit. En in de nacht naar Tweede kerstdag werd het met die wind nog kouder tot -15 graden! In de weerhut zakte de temperatuur in Nieuw-Beerta tot -8,7°C en daarmee was het de laagste temperatuur van december. En voor dat weerstation is het op twee na laagste minimumtemperatuur op 26 december ooit sinds 1950. De Waddeneilanden meldden op Tweede kerstdag om 10:00 uur nog een gevoelstemperatuur van -11 tot -12 graden. Zowel op Eerste als Tweede kerstdag bleef het in grote delen van Groningen, Drenthe en Friesland dan ook de hele dag vriezen. Daarbij was Eelde op 25 december de koudste plaats, waarbij het overdag niet warmer werd dan -1,8°C en een dag later bleef het kwik steken in Nieuw Beerta en Lauwersoog met ieder -1,0°C. De laatste vijf dagen van de maand verliepen boterzacht wat resulteerde in nieuwe warmterecords op 30 en 31 december. De records vlogen letterlijk om je oren, want het waaide ook nog eens stevig. Het begon allemaal met de recordwarme 30 december. Het werd zowel de warmste nacht áls dag ooit. De nachttemperatuur kwam namelijk uit op 13,1°C in Westdorpe en zo warm is het sinds 1901 nog nooit geweest. Alle weerstations braken hun eigen nachtrecord. Overdag werd kwikstanden gemeten van 15 graden en daarmee werd de hoogste temperatuur van deze maand geregistreerd. Dat gebeurde in Eindhoven (15,5), Berkel-Enschot (15,4), Gilze-Rijen, Arcen en Volkel (ieder 15,3), Ell (15,1) en in Westdorpe waar het precies 15,0°C werd. Ook het record in De Bilt sneuvelde met 13,5°C en daarmee is het officieel de warmste 30 december ooit gemeten. Het gevolg is dat ook het record van de hoogste gemiddelde etmaaltemperatuur werd verpulverd van toen 12,2°C van Maastricht naar nu 14,2°C uit Gilze-Rijen . Zo werd ook de laatste nacht van 2021 (30 op 31 december) de warmste ooit waargenomen. In Hupsel kwam het kwik niet lager uit dan 12,4°C. Op Oudejaarsdag ging de temperatuur verder omhoog en kwam zelfs in de 15 graden terecht en zo laat in het jaar is dat nog nooit gebeurd. Ell en Eindhoven haalden die temperaturen met respectievelijk 15,1°C en 15,0°C. Het gevolg is dat er een derde weerrecord kon worden bijgeschreven: de hoogste etmaalgemiddelde temperatuur van 31 december. Deze kwam namelijk uit op een bizar gemiddelde van 13,3°C waargenomen in Ell en Arcen. Wat een afsluiting van het jaar. 

Winter

Met een gemiddelde etmaaltemperatuur van 4,4°C tegen 3,9°C was het winterseizoen zachter dan normaal. Dat de winter te zacht is verlopen, komt vooral door december 2020. De eerste wintermaand verliep bijna anderhalve graad te warm met gemiddeld 5,5°C tegen normaal 4,1°C. Januari was juist iets kouder dan het langjarig gemiddelde (3,4°C tegen normaal 3,6°C) en februari iets aan de zachte kant met 4,3°C tegen 3,9°C normaal, terwijl deze maand een ijskoude periode kende. 

Lente

Met een gemiddelde etmaaltemperatuur van 8,1°C ten opzichte van het langjarig gemiddelde van 9,9°C was de lente van 2021 zeer koud. Alle drie de afzonderlijke maanden waren te koud, al kwam maart met 6,4°C maar één tiende tekort. April en mei daarentegen waren allebei zeer koud, met respectievelijk 6,7°C en 11,2°C tegen normaal 9,8°C tegen 13,4°C. Vooral deze combinatie was uitzonderlijk koud; april en mei 2021 waren met een gezamenlijke gemiddelde temperatuur van 9,0°C goed voor een vierde plaats van koudste april-meimaanden sinds 1901. 

Zomer

Met in De Bilt een gemiddelde etmaaltemperatuur van 17,7°C tegen 17,5°C normaal was het net iets te warm en wie had dat gedacht na de koude maanden juli en augustus. Het antwoord is dat juni de warmste werd sinds 1901 en deze had zulke hoge temperaturen dat het juli en augustus volledig kon compenseren. 

Herfst

Met een gemiddelde etmaaltemperatuur van 11,6°C tegen een langjarig gemiddelde van 10,9°C was de herfst zeer zacht. Het komt zelfs op de zesde plek van zachtste herfstseizoenen ooit sinds 1901. Alle drie de herfstmaanden waren in De Bilt warm. Uitschieter daarbij was de uitzonderlijk warme september die meer dan één graad warmer was normaal (15,9°C tegen een langjarig gemiddelde van 14,7°C). Ook oktober was zachter dan normaal met een gemiddelde van 11,6°C tegen 10,9°C. November was iets zachter met 7,4°C tegen 7,0°C normaal 

NEERSLAG

REGEN

Met landelijk gemiddeld 813 millimeter was 2021 een nat jaar, want normaal valt er gemiddeld over het land 795 millimeter. In het midden en in Flevoland was het plaatselijk duidelijk droger dan normaal. Het droogste KNMI-station was Herwijnen met 688 mm. In delen van Noord-Holland, Friesland en de Limburgse heuvels was het kletsnat met regionaal meer dan 1000 mm regen. Het natste KNMI-station was Wijk aan Zee met 938 mm. Februari, november en vooral september waren droge maanden. Juni was nat met de nodige zware onweersbuien. In juli viel vooral de extreme hoeveelheid regen in het zuiden van Limburg rond het midden van de maand op. In Berkel-Enschot viel in totaal 843 mm en is vrijwel gelijk aan het klimaatgemiddelde van 1998-2020 zijnde 846 mm. De natste dag is die van 15 juli toen 62 mm in de regenmeter kwam. In totaal viel op 141 minstens één millimeter en daarvan viel op 22 dagen meer dan 10 millimeter. Naast regen werd ook 20 onweerdagen waargenomen en 35 dagen met mist. 

Januari-februari

Op 7 en 8 januari zorgde een depressie boven het noordwesten van Duitsland voor perioden met regen en viel er zo’n 10 mm. Op de 11e passeerde een neerslaggebied wat 10 tot 20 mm opleverde. Van 19 tot en met 21 januari was het nat en viel ongeveer 20 tot 30 mm. Op 28 en 29 januari lag een front boven Nederland en was het opnieuw nat met in het zuiden 20 á 30 millimeter regen. Voor Brabant leverde dat voor bijna alle stations, met uitzondering van Volkel, een nieuwe dagrecord op voor wat betreft neerslag, want sinds 1901 is het op 28 januari nog nooit zo nat geweest. De eerste dagen van februari was het vooral in het midden en zuiden nat: Leende tapte 37 mm af. De dooi-inval op 15 februari ging gepaard met regen en ijzelvorming. Ook de eerste dagen na de dooi regende het nog van tijd tot tijd, maar na 17 februari bleef het langere tijd droog, alleen op 25 februari viel in het zuidoosten weer regen van betekenis. 

Maart

in de ochtend van 27 maart werd heel Berkel-Enschot en een gedeelte van Tilburg opgeschrikt door een zware hagelbui dat gepaard ging met zwaar onweer. Om 8:39 uur was de eerste donderklap en vielen de eerste hagelkorrels. Daarna bleef het gedurende 13 minuten lang hagelen wat in Berkel-Enschot een hageldek opleverde van enkele centimeters. Alles zag wit en het werd spekglad. En dan het onweer wat erbij zat. Het dreunde door het hele dorp. Op een gegeven kwam er een onweersklap, waarvan ik de luchtdruk voelde omdat ik toen buiten liep. En dan is het wel heel dichtbij. In de Joost van den Vondellaan in Berkel-Enschot vlogen bij diverse auto’s de ruiten eruit. Aan een boom was daar ook schade te zien en waarschijnlijk als gevolg van blikseminslag. In totaal werden 9 donderslagen geregistreerd wat tot 9:00 uur duurde. Het was kort, maar hevig. Tot laat in de middag lagen op beschutte plaatsen nog steeds hagelresten. 

April-mei

Tijdens de eerste vier dagen van april en in de periode 16-28 april was het droog. Op de 10e trok een regenzone over wat de hele dag aanhield. Daarbij ving Ell 22 op. In delen van het midden en noordwesten van het land was 29 april de natste dag: daar viel met plaatselijk 30 tot 50 mm regen ongeveer de totale maandelijkse hoeveelheid in één dag. Het brak dan ook bijna alle records. Zo viel in het Noord-Hollandse Bovenkarspel 67 mm. Hiermee ging het dagrecord uit 2018. Maar er viel toen zoveel nattigheid dat het zelfs de op één na natste aprildag ooit is geworden sinds 1901 voor een KNMI-station. Op de Waddeneilanden en in Friesland en Den Helder bleef het op 8 mei urenlang regenen en daar viel tussen de 10 en 15 mm. Een dag later (Moederdag) was de atmosfeer erg onstabiel en daarbij passeerden in de ochtend al de eerste onweersbuien. Op 11 mei viel in Harlingen tijdens een hoosbui zo’n 50 mm. Een dag later was in het oosten van het land ook sprake van noodweer, waarbij in Doetinchem tijdens de voetbalwedstrijd van De Graafschap de regen met bakken naar beneden kwam. Toen kwam Hemelvaartsdag (13 mei ), waarbij een neerslagzone het land introk. Deze begon zich te activeren met op veel plaatsen onweer en in Cabauw viel in amper anderhalf uur 26 mm. Nabij Lopik ziel zelfs 33 mm. Ook op 19 mei kwam de regen plaatselijk met bakken naar beneden, waarbij rondom Leeuwarden 30 tot 40 mm werd afgetapt. 

Juni

Op 3 juni trokken zware onweersbuien over het land. Zo werd in Epe 90 mm afgetapt. Ook op 4 juni trokken plensbuien met onweer van zuid naar noord over het land, waarbij Deelen, Oosterbeek en Epe bijna 50 mm opving. Een dag later (5 juni) bleven deze buien lang in het noorden van het land hangen, waarbij in Oudemirdum 62 mm werd genoteerd. Boven Eindhoven werd een selfcloud ofwel rolwolk waargenomen. In Zaltbommel liepen straten onder omdat daar 42 mm naar beneden kwam. Vanaf 6 juni volgde een rustige periode met nauwelijks neerslag die duurde tot de 17e. Daarna kregen we te maken met fikse onweersbuien die in de nacht van 17 op 18 juni ontstonden. In Berkel-Enschot werd 20 tot 21 mm opgevangen en in Oirschot was veel schade door omgevallen bomen. Toen volgde een broeierige 18e juni en dat gaf zoveel energie dat de atmosfeer explosief werd. Het resultaat was stortbuien, zware windstoten, zwaar onweer, hagelstenen tot wel 4 cm en een enorme valwind. In Bergen was het helemaal kletsnat: 114 mm. Vervolgens gaan we naar Oosterwolde waar een aantal elektriciteitsmasten tegen de grond ging. Hagelstenen van 2 tot 4 cm kwamen in het Drentse Hollandscheveld naar beneden. Op 19 juni werd vooral het westen getroffen door onweersbuien en veel neerslag in korte tijd. Langs de westkust werd op veel plaatsen tussen 40 en 50 mm afgetapt. In totaal werd in Wijk aan Zee viel in drie dagen tijd 134,4 mm afgetapt. De daarop volgende dag viel in de regio Twenthe zo’n 50 millimeter. Na al deze buien volgde op 21 juni in het hele land een natte druilerige dag,  maar in het oosten leek het wel of de hemelsluizen opengingen: 63 mm in Borculo. Op 27 juni noteerde het Zeeuws Wilhelminadorp 48 mm en op 28 juni kreeg het Overijsselse Onna 71 mm te verwerken. Op 29 juni bleven onweersbuien in Zuid- en Midden-Limburg lange tijd boven dezelfde plek bleven hangen en zorgden voor grote hoeveelheden neerslag en overstromingen. In Maastricht werd 87,2 mm opgevangen, waarvan 22,2 mm in slechts tien minuten! Het werd dan ook de natste 29 juni ooit waargenomen sinds 1901. Daarnaast komt het op de 4e plaats van natste junidagen ooit. In Montfort viel 91 mm en rondom Eygelshoven 100 tot 120 mm. Opvallend is dat in de ochtenduren het Noord-Hollandse Hoorn al 51 mm te verwerken kreeg. 

Juli

Juli kenmerkte zich door het veelvuldig voorkomen van zware buien die plaatselijk veel neerslag in korte tijd loslieten. Op ten minste zes dagen kwamen één of meerdere neerslagmeetpunten van het KNMI boven een etmaalsom van 50 mm uit. Op het einde van 3 juli vielen stevige regen- en onweersbuie. Zo werd in Hengelo 62 mm afgetapt. Ook op 4 juli vielen forse buien en zorgde voor plaatselijk wateroverlast in het (noord)oosten, in Friesland en Overijssel viel lokaal meer dan 50 mm in slechts enkele uren tijd. In de avond van 10 juli kregen Breda en Eindhoven te maken met plensbuien waar respectievelijk 30 en 17 mm uitviel. Vervolgens kwamen we onder invloed van een actief hoogtelaag boven Frankrijk dat geleidelijk richting Duitsland trok en er voor zorgde dat een zone met buiige regen en onweersbuien op 13 en 14 juli zou blijven slepen boven het zuidoosten en oosten en op de 15e ook boven het midden en zuiden. Het zorgde voor noodweer in Duitsland, België en het zuiden van Limburg. In Zuid-Limburg viel in 48 uur tijd plaatselijk meer dan 150 mm (Schaesberg 158 mm en Ubachsberg 182 mm), ruim twee keer de normale maandhoeveelheid, Op de 15e viel er in een smalle strook over Gelderland, Utrecht en Noord-Brabant ook nog eens 50 tot 75 mm, lokaal zelfs bijna 100 mm. Op de 24e kregen we te maken met stevige regen- en onweersbuien. Zo werd er in Kootstertille 143 mm afgetapt. 

Augustus

Felle regen- en onweersbuien trokken op 1 augustus het land in en hadden in Friesland al voor enorme wateroverlast gezorgd. Daar werd in een paar uur tijd 70 tot 100 mm opgevangen: Oldeholtpade meldde 96 mm. In Berkel-Enschot kwamen de buien in de middag waar 10 mm viel, Heusden had 18 mm en Schiphol ving 31 mm op. Op de 7e was sprake van hoosbuien. Zo ving Volendam binnen een uur 17 mm op. In de nacht naar 8 augustus viel er ook nog een aantal buien, waarbij in het Utrechts Odijk binnen twaalf uur in totaal 35 mm werd afgetapt. Vanaf de 16e werd het opnieuw wisselvallig met vooral in het noordelijk kustgebied plaatselijk flink wat neerslag. Met name op 21 augustus. In het Drentse Havelte werd 36 mm opgevangen. En in het noorden van het land kwam op de 22e nog een bak met regen bij. In Friesland viel 50 mm tot plaatselijk meer dan 100 mm met wateroverlast tot gevolg. Ook in een strook over het midden viel 20 tot 40 mm. 

September

Tot en met 8 september was het in het hele land droog.Op de 10e werd het broeierig en in de avond kwamen vanuit het zuidwesten buien opzetten, waarvan enkele met onweer gepaard gingen. In Enschede sloeg de bliksem in een lichtmast op een voetbalveld, terwijl daar getraind werd. Daarbij werden enkele voetballers indirect geraakt door de bliksem en vielen er slachtoffers. Tevens viel er neerslag die plaatselijk met bakken uit de hemel kwam met in Chaam 29 mm. In Uden, Drunen en Vlijmen kwamen de straten blank te staan. Elders in het land meldde Deventer ondergelopen tunnels en in Nijmegen, waar in korte tijd 36 mm naar beneden kwam, moest een collegezaal van de Universiteit worden ontruimd. Op 15 en 16 september viel er veel neerslag in het (zuid)oosten van het land met in Arcen 28 mm. Daarna was het opnieuw in het hele land vrijwel droog tot en met de 26e. Want vervolgens trok op een dag later een regenzone van west naar oost over het land die in het noordoosten nog 5 á 10 millimeter achterliet. De dag van 29 september was een onstuimige dag met veel regen, talrijke onweersbuien en veel wind. In het centrum van Tilburg viel in de middag hagelbuien en onweer in de avond in Berkel-Enschot. Op Terschelling en in Rotterdam viel 24 mm. 

Oktober

De eerste week was dus kletsnat met op enkele dagen neerslaghoeveelheden van 20 tot 30 mm per dag. Op 6 oktober viel er zelfs 40 tot 60 mm in het zuidwesten en westen van het land. Zoetermeer was de natste plaats waar 64 mm werd opgevangen. In de loop van 20 oktober trokken van tijd tot tijd buien over. In het centrum van Tilburg was rond 17:00 uur sprake van hoosbuien. Op de 21e gingen ook de hemelsluizen open. In het noordwesten en Friesland was het kletsnat, waarbij Heemskerk 69 mm te verwerken kreeg. Ook de laatste twee dagen van de maand waren nat, met dagelijks 10 tot 15 mm. Zo tapte Berkel-Enschot op 30 en 31 oktober respectievelijk 13 en 14 mm af. 

November-december

Op 4 november viel in Hoek van Holland 16 mm neerslag. In het noorden van het land viel die dag bij buien lokaal rond 10 mm neerslag en dat gebeurde ook op 6 november, waarbij Eelde 10 mm opving. Vervolgens kreeg het midden en westen van het land op de 13e, lokaal 10 tot 20 mm. Zoals in Hoorn en Giessenburg waar ieder 17 mm werd afgetapt en in Uitgeest zelfs 22 mm. Daarna werd het weer wat rustiger, alleen op 21 november trok een gebied met buien over het land zuidoostwaarts. Op 26 en 27 november regende het langdurig met gemiddeld over het land 16 mm neerslag, met uitschieters in het midden en westen van het land met lokaal zelfs 30 tot 35 mm. In Wijk aan Zee werd in deze twee dagen 35 mm gemeten. Op 30 november trok een laatste storing over het land, met in het midden van het land zo’n 15 mm en plaatselijk 20 mm. Vrijwel elke dag viel er in december wel neerslag, want op slechts vijf dagen bleef het droog. De meeste regen viel aan het begin van de maand en net na de kerstdagen 

SNEEUW

In Berkel-Enschot viel dit jaar op 18 dagen sneeuw en dat iets meer dan de normale hoeveelheid voor Midden-Brabant van 17 dagen. Daarbij bleef de sneeuw op 10 dagen liggen. De grootste sneeuwdek bedroeg 12 cm en werd op 8 februari gemeten. Naast sneeuw werd op acht dagen ook hagel geregistreerd. 

Januari

In het zuiden van Limburg viel in de avond van 7 januari op de Vaalserberg een dik pak sneeuw wat op de 8e uitgroeide tot een sneeuwdek van wel 17 cm en dat trok veel winterliefhebbers. Op 14 januari trok een neerslaggebied over België en dat raakte net Zeeland en West-Brabant waar een dun laagje sneeuw op de auto’s werd waargenomen. In het Limburgse Vijlen en Vaals viel op grote hoogte opnieuw sneeuw tot wel 3 cm. In de middag van 16 januari trok een gebied met sneeuw van zuidwest naar noordoost over het land. Deze arriveerde rond 14:30 uur in Tilburg en in Berkel-Enschot. Het sneeuwde urenlang met wat tussenpozen en zorgde voor een sneeuwdek van uiteindelijk 2 cm. Aan de kust was dat zo’n 3 cm, in Zeeland 4 en in het Groningse Roodeschool werd een sneeuwhoogte van 5 tot 7 cm gemeten. In de ochtend van 17 januari was het sneeuwdek grotendeels al verdwenen, maar in het oosten was het nog spekglad door ijzel doordat er regen viel op een bevroren ondergrond. Op de 23e trokken neerslaggebieden over en deze kregen in de avond een winters karakter in de vorm van sneeuw. Op enkele plaatsen bleef deze zelfs liggen, zoals in Baarle-Nassau. Maar in Limburg was het helemaal feest. Daar viel een dik pak sneeuw van 5 tot 10 cm: Kerkrade had 7 cm Lottum 10 cm. Op de Vaalserberg was het opnieuw raaj: een sneeuwdek van 16 cm. Hierbij bezweken wel tientallen bomen door de zwaarte van de sneeuw. Op de 30e viel in het zuiden van Limburg weer wat sneeuw. 

Februari

En toen kregen we februari. Het begon allemaal in de avond van 6 februari toen regen overging in sneeuw. Op andere plaatsen waar de temperatuur net niet genoeg was, was sprake van ijsregen en zelfs ijzel. Inmiddels was het sneeuwdek in Tilburg gegroeid naar 2 tot 3 cm. In de nacht naar 7 februari bleef het in het midden en zuiden van het land doorsneeuwen, waardoor het sneeuwdek nog verder kon groeien. In de ochtend lag de meeste sneeuw in Gelderland met in ’s Heerenberg 20 cm, Nijmegen 17 en Nunspeet 16 cm. In Midden-Brabant lag 8 tot 10 cm. Door de harde wind waren er sneeuwduinen ontstaan van een halve meter en plaatselijk zelfs één meter. Op 8 februari vielen er nog enkele sneeuwbuien en groeide het sneeuwdek in de omgeving van Nijmegen, Arnhem en Doetinchem aan tot 27 cm en rondom Tilburg was dat 12 cm. Omdat het flink waaide ontstonden plaatselijk metershoge sneeuwduinen. Dorpen raakten afgesloten van de buitenwereld, snelwegen waren geblokkeerd en er reed geen enkele trein. Het sneeuwdek hield op de meeste plaatsen stand tot en met 15 februari. Het was voor het eerst sinds 2013 dat er gedurende een langere periode in vrijwel heel Nederland sneeuw lag. In Berkel-Enschot viel op vier dagen sneeuw, waarbij het sneeuwdek groeide tot maximaal 12 cm op de 8e. In totaal bleef de sneeuw op 9 dagen liggen, namelijk van 7 t/m 15 februari. 

April-mei

Het gezegde "april doet wat hij wil" was in 2021 van toepassing. Het begon meteen al op Tweede paasdag (5 april) die omgedoopt werd tot een Witte Pasen. In Tilburg ontstond op 6 april een sneeuwdek van 1 cm en een dag later sneeuwde het urenlang wat 2 tot 3 cm opleverde. In het zuidoosten van ons land viel de meeste sneeuw, wat rondom Eindhoven zo’n 5 cm opleverde en in Limburg plaatselijk 10 cm. Op de Vaalserberg werd zelfs een sneeuwdek van 15 cm gemeten. Ook van 10 tot 12 april vielen er winterse buien, waarbij het plaatselijk kortdurend wit werd, maar de hoeveelheden waren echter aanzienlijk kleiner. Op 5 en 6 mei werd er plaatselijk natte sneeuw en hagel waargenomen. Op de 7e viel er in de vroege ochtend in het zuidoosten zelfs even droge sneeuw, waardoor het zelfs even wit werd in het oosten van Brabant, hetgeen sinds 1935 (17 mei) niet meer zo laat in de maand is voorgekomen. 

November-december

In het oosten van Brabant trokken winterse buien richting de Veluwe. Het leidde daar tot een sneeuwdek van wel 6 cm, zoals in Hoenderloo. Het begon allemaal in de avond van 26 november waar Eindhoven, Helmond, Veghel en Best te maken kregen met natte sneeuw. Het leverde prachtige plaatjes op, waarbij het landschap op de 27e wit kleurde in het oosten van Brabant, Gelderland en Overijssel.

De bovenlucht op 2 december werd alsmaar kouder en er kwamen buien aan. In de ochtend was het kwik op 5 km hoogte gezakt tot -35 graden en toen kregen de buien een winters karakter. In Tilburg viel rond 08:00 uur natte sneeuw en daarmee was de eerste sneeuw van het seizoen in Midden-Brabant een feit geworden. Rond het middaguur daalde de temperatuur nog verder tot -37 graden en vielen er opnieuw sneeuwbuien. Toen Sint en Piet op 6 december waren vertrokken viel in de avond in Berkel-Enschot regen die overging in sneeuw. Het midden en oosten van het land kleurden ’s avonds laat op 6 december echt wit en kon Zeeland op 10 december ook rekenen op een wit laagje. Met kerstavond stroomde koude lucht binnen en botste op Eerste kerstdag met de zachte lucht uit het zuiden. De regen ging rondom Tilburg daardoor vroeg in de ochtend over in natte sneeuw. In het oosten van Brabant en Limburg zorgde de sneeuwval nog wel voor een wit waasje op auto’s en gras. 

WIND

Januari

In de nacht van 20 op 21 januari trok stormdepressie Christoph langs ons land en veroorzaakte langs de kust zeer zware windstoten. In IJmuiden haalde de wind uit naar 127 km/u en op de Houtribdijk werd 122 km/u genoteerd. In het binnenland werden windstoten gemeten van meer dan 90 km. Het gevolg was omgevallen bomen en veel takken op de weg. In het noordwesten stond korte tijd stormkracht 9, maar tot een officiële storm kwam het niet omdat dat niet minstens een uur lang duurde. 

Februari

Heel bijzonder was dat er officieel een sneeuwstorm werd geregistreerd, waarbij een uur lang windkracht 8 al genoeg is. In de nacht van 6 op 7 februari om 03:30 uur was het zover en noteerde Texel een officiële sneeuwstorm die door het KNMI is omgedoopt tot storm Darcy. Daarna hadden ook alle Waddeneilanden, Friesland en de dijk Enkhuizen-Lelystad te maken met een sneeuwstorm. Daar waar de wind bleef steken op windkracht 6 tot 7 spreken we van een sneeuwjacht en dat gebeurde voor het laatst op 9 en 10 januari 2010. In Brabant was alleen in Volkel daar sprake van. Door die keiharde wind kregen we te maken met gevoelstemperaturen van -13 en plaatselijk -15 graden daar waar de sneeuwstorm tekeer ging. In onze regio bleef het beperkt tot windkracht 5 en een gevoelstemperatuur van -10! 

Maart

Na de sneeuwstorm Darcy op 7 februari ontstond in Vlissingen op 11 maart de tweede storm van dit jaar. In eerste instantie kreeg het de naam ’Evert’ mee, maar het KNMI gaf bij deze storm geen code oranje of rood uit en dan krijgt een storm geen naam mee. De storm ging gepaard met zware windstoten tot 124 km/u op de Houtribdijk gelegen tussen het IJsselmeer en Markermeer. Daarna volgt Vlissingen met 120 km/u en Rotterdam die een stoot had van 114 km/u. Het natuurgeweld zorgde voor veel overlast met veel afgebroken en omgevallen bomen. Daarbij zijn een dode en enkele gewonden gevallen. De dagen erna hield de onstuimigheid aan met op 12 maart windstoten tot 83 km/u in zowel Wilhelminadorp, Schiphol als IJsmuiden en op 13 maart had Vlissingen nog een windstoot van 108 km/u. In februari was sprake van een sneeuwstorm (maximaal windkracht 8), maar die wordt niet gezien als een officiële storm en daarom wordt de storm van 11 maart gezien als de eerste officiële storm van 2021. 

Mei

De koude Bevrijdingsdag werd vanaf de dag van de Dodenherdenking ingezet toen buien overtrokken dat gepaard ging met zware windstoten. Hoek van Holland meldde een windstoot van 97 km/uur gevolgd door Vlissingen, Rotterdam en Den Helder met ieder 90 km/uur. In Limburg vielen bomen om en was er zelfs een dode te betreuren. Op 21 mei kwam het tot een storm en werden windstoten genoteerd van 90 tot 95 km/uur met een uitschieter in Hoek van Holland en IJmuiden tot 101 km/uur. 

Juni

Leersum werd op 18 juni getroffen door een enorme valwind, waarbij in eerste instantie werd gedacht aan een windhoos. Maar gezien de manier waarop in een bos de bomen neervielen was dit een valwind die over het dorp trok. Een aantal woningen is door de schade zelfs onbewoonbaar geworden. 

Oktober

In de nacht naar 21 oktober gingen alle remmen los. Felle buien kwamen opzetten die rond middernacht al gepaard gingen met onweer en windstoten. Vervolgens nam de wind steeds verder toe en werden de buien nog heviger. Het hoogtepunt vond plaats in Barendrecht waar om precies 02:18 uur een tornado werd geregistreerd, waarbij vier gewonden vielen. In Brabant werd enige tijd zelfs windkracht 6 tot 7 gemeten en dat is behoorlijk. De buien bleven maar komen en aan het begin van de ochtend begon het rondom Gilze-Rijen en Breda nog harder te waaien tot zelfs windkracht 8 met windstoten tot 89 km/uur. Overlast en schade konden dan ook niet uitblijven. Omgevallen bomen werden gemeld in o.a. Breda, Dommelen, Boxtel, Cuijk, Helvoirt en Oisterwijk. In Oosterhout kwamen gevelplaten van een flatgebouw naar beneden. In Zeeland en Zuid-Holland ging het nog harder te keer met windstoten van 102 km/uur in Wilhelminadorp en Hoek van Holland tot 106 km/uur in Westdorpe. Een 24-uur om nooit te vergeten, waarbij twee officiële tornado’s werden geregistreerd. Het kon ook niet anders, want tussen de wind op de grond en de wind op 1 kilometer hoogte zat een enorm groot verschil in zowel windsnelheid als windrichting. Dit noemen we windschering. En als dat fenomeen groot genoeg is kan een tornado ontstaan en dat hebben we geweten. Ook elders in de provincie Zuid-Holland en in Utrecht, Gelderland en Overijssel werd die nacht (natuur)schade gemeld door valwinden of mogelijke tornado’s. 

December

De maand december was nog niet begonnen of we konden al meteen de eerste winterstorm noteren. Vlieland scoorde namelijk op 1 december minstens een uur lang windkracht 9. Daarbij werden windstoten gemeten van 97 km/uur. In het Groningse Roodeschool werd een schuiver gemeld van 103 km/uur. In het midden van Brabant waaide het ook hard, maar bleef het beperkt tot 65 km/uur. 

WEERWAARSCHINGEN

In 2021 werd 12 keer een code oranje of rood uitgegeven, het hoogste aantal sinds het bestaan van de huidige waarschuwingssystematiek in 2010. Hierbij het overzicht:

1 januari: code oranje voor dichte mist (Utrecht en Zuid-Holland)

9 januari: code oranje voor ijzel (noordelijke helft van het land)

1 februari: code oranje voor ijzel (noordelijke helft van het land)

7 februari: code rood voor sneeuwjacht (heel Nederland)

8 februari: code oranje voor gladheid door gevallen sneeuw en ijsplaten (Noord-Holland, Friesland, Groningen en het Waddengebied)

15 februari: code rood voor sneeuwjacht en ijzel (heel Nederland)

18 juni: code oranje voor zware onweersbuien met valwinden (Midden- en Noord-Nederland)

29 juni: code oranje voor onweersbuien met veel neerslag in korte tijd en lokaal wateroverlast (Limburg)

13 en 14 juli: code oranje op 13 juli en code rood op 14 juli voor zware regen en wateroverlast (Limburg)

11 december: code oranje voor gladheid door ijzel (Gelderland)

23 december: code oranje voor gladheid door ijzel (Midden- en Noord-Nederland)

27 december: code oranje voor gladheid door ijzel (Groningen, Drenthe en Friesland) 

Op 146 dagen  gold voor een of meerdere provincies een weerwaarschuwing in de vorm van code geel, oranje of rood. Dat is het hoogste percentage dagen met waarschuwingen sinds 2016. Er werd het meest gewaarschuwd voor gladheid (57 dagen), op de voet gevolgd door mist met 56 dagen. Verder kwam het 28 keer tot een waarschuwing voor onweer, 21 keer voor zware windstoten, 8 keer voor zware regenval en 5 keer voor extreme kou. Hierbij geldt natuurlijk dat soms meerdere waarschuwingen tegelijk actief waren op één dag. Groningen en Gelderland zijn de provincies met de meeste waarschuwingen in 2021: op maar liefst 103 dagen. Het minst vaak werd er gewaarschuwd voor de Waddeneilanden met in totaal 65 keer gevolgd door Zeeland was met 72 weerwaarschuwingen. 

ZONNESCHIJN

Met landelijk gemiddeld 1800 uur zon tegen 1774 zonuren was 2021 iets zonniger dan normaal. Februari en  juni waren zonnig. Januari, mei, juli, augustus, november en december verliepen somber. De andere zes maanden waren juist zonniger dan het klimaatgemiddelde. Vooral in de zomervakantie-periode was het somber, met een ‘tekort’ van 56 uur zonneschijn. Het minst zonnig was het in het oosten met in Twenthe 1657 uur zon. Aan de kust was het zonnigst: in Vlissingen scheen de zon 1947 uur. Berkel-Enschot zog de zon 1811 uren schijnen en dat is precies gelijk aan normaal. Op 55 dagen werd er geen enkele zonnestraal waargenomen (normaal 55 dagen) en op 72 dagen scheen de zon minstens 80% van dagelijkse hoeveelheid en dan spreken we van zeer zonnige dagen.