ZEER WARM, VRIJ DROOG EN ZEER ZONNIG
Na een recordwarme
juni, gevolgd door twee koude maanden, kregen we nu op de één na warmste
september ooit gemeten. Daarbij werd in Brabant zelfs een unieke hittegolf
gemeten met een recordreeks aan tropische dagen en dat is nog nooit eerder
gebeurd. Daarnaast viel er over het land genomen minder neerslag dan normaal en
was het zeer zonnig. Tenslotte konden we de eerste herfststorm van 2023
noteren.
TEMPERATUUR
September
was zeer warm met een gemiddelde etmaaltemperatuur in De Bilt van 17,5°C
tegen een langjarig gemiddelde van 14,7°C. Het was daarmee de op één na warmste
september sinds 1901. Alleen in 2006 was het in september warmer in De Bilt
toen het gemiddeld 17,9°C werd. Sinds deze eeuw staan er nu zes jaren in de
top-10 van warmste oktobermaand ooit. De warmste stations moeten we dit jaar
zoeken langs de zuidwestkust, waarbij Vlissingen het warmst was met gemiddeld
19,1°C gevolgd door Hoek van Holland met 18,8°C. Minder warm was het in Hoogeveen
waar het gemiddelde uitkwam op 16,9°C. In Berkel-Enschot kwam de gemiddelde
etmaaltemperatuur uit op 19,0°C. Deze was verdeeld over een gemiddelde
middagtemperatuur van 24,8°C (normaal 21,0°C) en in de nacht was het 13,2°C
gemiddeld (normaal 11,3°C). Daar was het wel de warmste septembermaand ooit
waargenomen. Het oude record uit 2006 stond namelijk op 18,9°C.
De
meteorologische herfst begon op 1 september met temperaturen rond de normale
waarden voor de tijd van het jaar. Al snel werd het vanaf de 3e zeer warm. In
Berkel-Enschot werd meteen een zomerse dag genoteerd van 25,7°C en vanaf 5 tot
en met 11 september werden in het midden en vooral zuiden van het land
regelmatig tropische temperaturen bereikt. In Eindhoven werd het zelfs zes
dagen achtereen tropisch warm met minstens 30 graden, waardoor een regionale
hittegolf een feit werd van maar liefst negen dagen. Nog nooit eerder duurde
een hittegolf in september zo lang. In Brabant heeft nog nooit eerder in meer
dan 300 jaar zo laat in het jaar een hittegolf plaatsgevonden. Heel bijzonder
dus. Op maar liefst 12 KNMI-stations was sprake van een regionale hittegolf en
die duurde op enkele stations negen dagen. Hittegolven in september zijn in ons
land wel eerder voorgekomen, maar dat was alleen in het oosten. In 1919 in
Sittard, Winterswijk en Warnsveld, in 1947 in Maastricht en tenslotte in 1999
en 2016 in het Limburgse Arcen. In De Bilt werd in deze maand daar niet aan
voldaan en dus is er officieel géén sprake van een hittegolf geweest. Maar De
Bilt telde wel vijf datumrecords op rij en op acht dagen werd het zomers warm
van minstens 25 graden. Sinds het begin van de metingen in 1901 is zo’n lange
reeks van zomerse dagen in de eerste herfstmaand nog nooit voorgekomen. In de
nacht naar 6 september beleefden we in Vlissingen een zeldzame
tropennacht. Het werd toen niet kouder dan 20,4°C. Het kwam slechts vijf keer
eerder tot een tropennacht in september. Maar dat is nog niet alles, want er
braken ook twee warmterecords. Zo werd het zowel de warmste 6e als 7e september
ooit gemeten. Op de 6e steeg het kwik in De Bilt naar 29,6°C waardoor het oude
record uit 1958 naar de tweede plaats werd verdreven. Een dag later was het
opnieuw zover toen De Bilt 29,3°C aantikte en het record van warmste 7e
september sneuvelde toen het in 1911 nog 26,9°C werd. Aan de kust van Hoek van
Holland werd het zelfs 30,4°C en dat is landelijk gezien de op één na hoogste
temperatuur voor deze dag. Het record staat namelijk op 30,5°C waargenomen in
Maastricht uit 1934. Vrijwel alle stations hebben nog nooit zo’n warme 7
september gehad. En dag later noteerde De Bilt 30,0°C, waardoor het record uit
1911 met 29,5°C eraan ging. Overigens komt een tropische dag in september daar
maar weinig voor. Alleen in 1949, 1951, 1991, 2013, 2016 en 2020 konden we een
officiële tropische dag noteren. Dan krijgen we 9 september die plaatselijk met
dichte mist begin. In de loop van de ochtend brandde de zon alles weg en steeg
de temperatuur naar bijna 31 graden in Berkel-Enschot. De Bilt had een
kwikstand van 29,5°C en dat betekende de warmste 9e september ooit waargenomen.
Vorige record stond op 28,1°C uit 2012. Dan volgde een bijzondere nacht naar 10
september toe. In Vlissingen daalde de temperatuur niet verder dan 21,1°C,
ofwel een heuse tropennacht.
De
hoogste maximumtemperatuur van deze maand op een KNMI-station werd op 10
september bereikt met in Eindhoven en Ell een kwikstand van ieder 32,2°C. Berkel-Enschot
had nog 33,7°C. Het was daarmee de warmste week van 2023; ruim een graad warmer
dan de warme week rond 12 juni eerder dit jaar. Zo’n warme week is zeer
uitzonderlijk. Kijken we naar Tilburg en Berkel-Enschot dan werd daar een
hittegolf genoteerd die 10 dagen duurde (3-12 september) met 7 tropische dagen
achtereen vanaf de 5e. Daarnaast werd het daar zowel de warmste eerste decade
(1-10 september) als derde decade (21-30 september) ooit met een gemiddelde
etmaaltemperatuur van respectievelijk 24,8°C en 21,7°C. De oude records stonden
op gemiddeld 24,3°C uit 2006 en 20,7°C uit 2005. Tevens werd op 10 september de
warmste septembernacht ooit gemeten in het midden van Brabant sinds 1998. In
Berkel-Enschot zakte het kwik namelijk niet verder dan 18,4°C, waardoor de
recordwarme nacht van 4 september 2011 met 18,2°C sneuvelde. Vanaf 13 september
werden de hoge temperaturen geleidelijk verdreven en doken even naar de 21
graden. Ook de nachten werden koeler, waarbij in Twenthe het kwik op 14
september zakte tot 5,8°C. Tien dagen later werd het op de 24e in Woensdrecht
ook zo koud. Beide stations hadden hiermee de laagste minimumtemperatuur van de
maand geregistreerd. Het warme weer keerde nog even terug op 15 en 16 september
met plaatselijk nog zomerse waarden. Maar vanaf de 17e sloeg het weer om,
alhoewel de temperaturen wel aan de hoge kant bleven voor de tijd van het jaar
met maximumtemperaturen rond 20 graden. De laagste maximumtemperatuur in ons
land werd op 22 september gemeten. Toen werd het in Westdorpe niet warmer dan
15,4°C. Op de 23e lag het kwik met 17 graden eindelijk op normaal, maar dat
duurde niet lang, want vanaf 25 september keerde het rustige nazomerweer terug
met temperaturen boven de 20 graden en zelfs bijna zomers op de 27e: 24,7°C in
Tilburg.
De
maand telde in De Bilt twee tropische dagen van minstens 30 graden en acht
zomerse dagen van minstens 25 graden en tenslotte waren er nog 22 warme dagen van
minstens 20 graden, tegen normaal respectievelijk 0, 2 en 12 dagen. De maand
telde geen vorstdag, wat normaal is voor september. Berkel-Enschot kwam uit op
28 warme dagen, waarvan er 11 zomers waren en 7 tropisch. Dat laatste is een
nieuw record, want zoveel dagen met 30 graden is daar nog nooit voorgekomen.
Het maximum stond namelijk op vier van zulke dagen en dat vond zeven jaar
geleden plaats in 2016.
NEERSLAG
Met
landelijk gemiddeld een hoeveelheid neerslag van 63 mm tegen 73 mm normaal
was september vrij droog. Het natst was het deze maand langs de noordwestkust,
met in Castricum 122 mm gevolgd door Den Helder (De Kooij) met 120 mm en
Wijk aan Zee en Texel met ieder 114 mm. In Brabant waren de natste plaatsen Oirschot
(97 mm), Aarle-Rixtel 93, Someren 92, Sambeek 87, Mill en Tilburg met ieder 86
mm. Het droogst was het in een strook van Zeeland tot aan Groningen, met in het
Zuid-Hollandse Goedereede slechts 31 mm neerslag en in Lauwersoog 35 mm. Met 45
mm in Veen en 49 in Steenbergen vielen daar de minste neerslag van Brabant. In
De Bilt viel deze maand 53 mm neerslag tegen 78 mm normaal. Berkel-Enschot
ving 72 mm op en daarmee was september daar een natte maand, want normaal is
het 66 mm wat afgetapt hoeft te worden. In totaal werd op acht dagen minstens
één millimeter geregistreerd, waarbij 22 september de natste dag was met 22 mm.
Naast regen werd op dat weerstation twee dagen onweer waargenomen (11 en 18 september)
en op drie dagen mist (2, 9 en 10 september).
Op
1 september trok een storing over het land noordwaarts, waarbij Beek
(Maastricht) 22 mm aftapte. Op het einde van de avond trok een actieve
regenzone over die in Berkel-Enschot nog 15 mm achterliet. Een stevige bui rond
Wijk aan Zee veroorzaakte die dag plaatselijk ook veel neerslag met 28 mm. Regen-
en onweersbuien zorgden op 11 september voor een blikseminslag in een woning in
Reusel gevolgd door brand in de meterkast . Vervolgens trok deze onweerszone verder
het zuidoosten van Brabant binnen en Limburg waar in Arcen 28 mm en in Kerkrade
16 mm werd afgetapt. Maar de zwaarste plensbuien vielen op de 12e. In Boskoop
viel in de middag 60 mm in korte tijd en in Rotterdam was sprake van
wateroverlast. In de avond werd het zuiden van Limburg zwaar getroffen, waarbij
in Maastricht 70 tot 85 mm naar beneden kwam en dat is een complete
maandhoeveelheid. Ondergelopen straten en kelders waren het gevolg. En dan
gebeurde er in de avond van 13 september iets bijzonders. In Noord-Holland was
namelijk sprake van schade en overlast door zware windstoten tot wel 93 km/uur
in Medemblik. In Averhorn en Westerland viel een boom om. Van 17 tot en met 23
september was het de natste periode van de maand, met vooral op 18 en 19 september
ook veel wind. In de nacht naar de 17e trok rond middernacht een neerslaggebied
Brabant binnen dat pas in loop van de ochtend wegtrok. Dit leverde rondom
Tilburg 5 mm op. Andere plaatsen tapten veel meer neerslag: Deelen 17, Volkel
18, De Bilt en Eindhoven hadden ieder 19, Molenhoek 26 en Kesteren kreeg 30 mm
in de regenmeter. Op de 18e trok een felle buienlijn met windstoten en onweer
over Tilburg en omstreken, waarbij in korte tijd 9 mm viel. In het
Noord-Holland viel ruim drie keer zoveel: Tuitjenhorn 33 en Alkmaar 34 mm. De
natste dag van de maand werd in die periode geregistreerd: op 21 september
gemiddeld zo’n 13 mm over het hele land. Wilhelminadorp was met 33 mm het
natste station. Op de laatste dag van de astronomische zomer (22 september) gingen
de hemelsluizen in de avond nog flink open en aan de kust was er zelfs sprake
van een complete onweershow. In Berkel-Enschot werd maar liefst 22 mm
opgevangen en daarmee is het meteen de natste dag van deze maand geworden.
Esbeek was de natste Brabantse plaats met 23 mm. Ander plaatsen waren Boxtel
20, Oirschot en Helmond met ieder 19 en Tilburg tapte 15 mm af. Langs de kust
was het vanaf Rotterdam tot aan Den Helder helemaal kletsnat wat gepaard ging
met veel onweer. Zandvoort en Wijk aan Zee registreerden beide 36 mm en op
Texel en in Honselersdijk kwam 27 mm in de regenmeter. Vanaf de 24e bleef het
overwegend droog, met alleen op 29 september nog wat neerslag.
STORM
Op
19 september werd aan de kust de eerste herfststorm van 2023 geregistreerd. In
zowel IJmuiden als op Vlieland werd namelijk minstens een uur lang windkracht 9
gemeten. Uiteraard ging dit gepaard met zware windstoten tot wel 96 km/uur in
IJmuiden.
ZONNESCHIJN
September
2023 was een zeer zonnige maand. Gemiddeld over het land scheen de zon namelijk
211 uur zon tegen 159 uur normaal. Het zonnigst was het in de zeer warme
periode in de eerste helft van de maand, met op 5 en 6 september de meeste uren
zon. De dag van 21 september was de somberste dag van de maand, waarbij op veel
plaatsen de zon niet te zien was, zoals in Tilburg. Alleen in het oosten van
het land liet de zon zich die dag kort zien. Het zonnigst was het in het
zuidoosten van het land, met in Beek (Maastricht) 228 uren zon en daarna
komen Volkel, Ell en Arcen met ieder 221 zonuren. Het minst zonnig was het
langs de kust, met in Voorschoten 183 uur zon en Wijk aan Zee waar de
zon 190 uren scheen. In De Bilt scheen de zon 199 uur tegen 153 uur
normaal. De maand eindigt daarmee op de zesde plek van zonnigste
septembermaanden sinds het begin van de waarnemingen. In Berkel-Enschot stond
de teller op 210 zonuren tegen 170 normaal, waarbij één zonloze dag werd
geregistreerd, tegen normaal twee. Daar tegenover staan tien zeer zonnige
dagen, tegen normaal zes.